Iedere week zoekt Knack naar misleidende informatie op het internet. Sommige producenten van mondmaskers beloven via innovatieve technologieën extra bescherming tegen het coronavirus. Maar zijn die claims betrouwbaar?
Dat niet elke mondmaskerleverancier even bonafide is en niet elk mondmasker even goed beschermt, is de voorbije maanden pijnlijk duidelijk geworden. Grote ladingen comfortmaskers, chirurgische mondmaskers en FFP2-maskers die in West-Europa aankwamen, bleken niet te beschikken over de nodige certificaten of niet te voldoen aan de minimale kwaliteitseisen qua pasvorm of doorlaatbaarheid. Tegelijkertijd doken er ook maskerproducenten op die nieuwe technologieën toepasten en daarover opvallende gezondheidsclaims verspreidden. Joods Actueel, een magazine voor de Joodse gemeenschap in België, kondigde in juli op zijn website aan dat een Israëlische maskerproducent zo’n ‘innovatief kwaliteitsproduct met uitzonderlijke eigenschappen’ had ontwikkeld. Het ‘hightech antivirusmasker’ BioBlocX zou door lagen ‘met koper verrijkt katoen’ en een fijnmazige filter van nanovezels langdurig en optimaal beschermen tegen virussen. En, zo stelde Joods Actueel, de maskers waren nu ook in België verkrijgbaar. Het magazine drukte daarbij een reclameflyer af van het Nederlandse bedrijf ViraMask.
Maskers verrijkt met koper zijn tot nader order geen mirakeloplossing tegen het coronavirus.
Koperdraad
De website van ViraMask biedt wat meer uitleg over BioBlocX, een product van de Israëlische firma Argaman Technologies. Je betaalt maar liefst 59 euro per exemplaar, maar daar staat een levensduur van ‘minimaal 1 jaar’ tegenover, wat de kostprijs zou reduceren tot enkele eurocenten per dag. Het masker bestaat uit lagen in een speciale katoenvezel, binnenlagen die met koperoxide zijn verrijkt en een centraal ‘nanovezelfiltermembraan’ dat belooft ‘de allerkleinste bacteriën/virussen’ tegen te houden. Hoewel het gaat om een stoffen masker, het type waarvan Sciensano aanraadt om ze na gebruik te reinigen, stelt ViraMask dat wassen niet noodzakelijk is. De leverancier beweert zelfs dat de maskers geschikt zijn voor gezondheidsprofessionals: ‘Werkt u in de zorg of komt u met veel verschillende mensen in aanraking? Het BioBlocX-antivirusmasker biedt u een uitstekende bescherming voor elk moment.’
BioBlocX is lang niet het enige masker op de markt dat een beroep doet op een extra ‘ingrediënt’. Andere producenten probeerden hetzelfde door zink, zouten, nanodiamanten, bepaalde vezelprocedés of zelfs elektriciteit aan hun maskers toe te voegen. Dat koper bepaalde antibacteriële eigenschappen heeft, staat ontegensprekelijk al langer vast. Een recente studie in The New England Journal of Medicine ontdekte dat ook het coronavirus, in een laboratoriumomgeving, veel minder lang kon overleven op een koperen oppervlakte dan op andere materialen zoals staal of papier. Maar claims over de antivirale werking van ‘kopermaskers’ tegen het nieuwe virus zijn tot nu toe onbewezen. Koper is dan wel een noodzakelijk onderdeel van het menselijke dieet, het innemen of inademen kan vanaf een bepaalde dosis zelfs toxisch zijn.
De Amerikaanse microbioloog Michael D.L. Johnson waarschuwde enkele maanden geleden al in The New York Times dat laboratoriumresultaten op 100 procent koperen oppervlaktes niet zomaar te transponeren vallen naar maskers in de echte wereld. Om te fungeren als biocide is de aanwezigheid van voldoende koperdeeltjes vereist. De werking is ook gradueel, niet onmiddellijk. Stoffen maskers zijn bovendien niet volledig luchtdicht en hebben vooral de taak om de drager te beletten dat hij of zij zelf druppeltjes verspreidt. Scepsis blijft dus aanbevolen.
Profetie
Hoe komt Joods Actueel terecht bij ViraMask? Op het Nederlandstalige internet valt over BioBlocX weinig te vinden. De media die er wel over berichten, blijken bovendien een opvallende ideologische invalshoek te delen. De organisatie Christenen voor Israël noemt het masker ‘ideaal voor iedereen die bezoeken aflegt bij mensen met een verhoogd risico op virusinfecties’. BioBlocX wordt ook aangeprezen door de nieuwsblog IsraelCNN (waarbij de CNN staat voor Christelijk Nieuws Netwerk) en door het Isaac da Costa Steunfonds Israël, een vereniging die streeft naar ‘het scheppen van voorwaarden waardoor de verkondiging van het Evangelie onder het Joodse volk kan geschieden’. Dat steunfonds, vernoemd naar een negentiende-eeuwse Amsterdamse dichter van Joodse afkomst die zich bekeerde tot het orthodoxe protestantisme, financiert onder andere de bouw van kerken voor de ‘Messiasbelijdende’ christelijke gemeenschappen in Israël.
Het Reformatorisch Dagblad, een krant die zich richt tot de orthodox-protestantse stroming uit de Nederlandse Biblebelt, drukte al in maart een interview af met Jeff Gabbay, fabrikant van het BioBlocX-masker. Gabbay doet in dat interview enkele opmerkelijke uitspraken. Over de antivirale eigenschappen is hij stellig: ‘Behalve dat het kapje de lucht filtert, doodt het alle bacteriën en virussen. Het is jarenlang te gebruiken. Wassen mag, hoeft niet.’ Zijn motivatie is even opmerkelijk: ‘Ik geloof dat wat we doen in overeenstemming is met Bijbelse profetie. We worden als Joden geroepen om een licht te zijn in de wereld. Door uitgerekend nu deze mondkapjes te produceren, kunnen we tot een zegen zijn voor de volken.’
Een laatste artikel over het BioBlocX-masker vinden we terug op de website van een Nederlands copywritingbureau. ‘Stel, jij ben tegen het dragen van een mondkapje’, vangt de blogpost aan, waarna meteen een oplossing wordt gesuggereerd: ‘Ze bestaan namelijk gewoon. Mondkapjes die wel werken! Die bacteriën en virussen niet alleen tegenhouden, maar ook doden.’ Onderaan de pagina volgt nog een reactie van een zekere G.J. Roukens: ‘Degene die deze beschermingskapjes niet aanschaft, doet zichzelf schromelijk te kort en speelt met haar/zijn leven.’
Kleine lettertjes
Wat blijkt: het copywritingbureau heeft ViraMask als klant, en de holding achter ViraMask draagt de naam van G.J. Roukens, een prominent lid van een orthodox-protestantse beweging. Roukens heeft ook banden met het Isaac da Costa Steunfonds en met andere gereformeerde verenigingen die zieltjes willen werven in Israël. Het lijkt er dus op dat de man achter ViraMask zijn netwerk heeft aangesproken om het nieuws over de Israëlische maskers te verspreiden.
De kleine lettertjes op de website van Argaman Technologies, de producent van BioBlocX, vertellen trouwens een ander verhaal over het masker. Het is niet goedgekeurd door de arbeidsgeneeskundige regulator binnen de Centers for Disease Control, zowat de Amerikaanse tegenhanger van Sciensano, noch behaalde het een registratie als een chirurgisch masker. Opvallend is het advies om het masker al na drie maanden weg te gooien en het zo weinig mogelijk te wassen, met uitzondering van een handwasje wanneer het masker vuil of bevlekt is. Ook de website van ViraMask vermeldt in haar algemene voorwaarden dat de producent niet aansprakelijk is voor de werking of het gebruik van het masker en dat de biocide-eigenschappen van koper niet betekenen ‘dat u bij het gebruik van het antivirusmasker gevrijwaard bent van covid-19 of andere besmettelijke ziekten/schadelijke stoffen’.
Het is mogelijk dat maskers verrijkt met koper in de toekomst een mirakeloplossing blijken om de verspreiding van het coronavirus in te dijken. De bewijzen daarvoor ontbreken momenteel. Bij forse gezondheidsclaims blijkt voorzichtigheid dus geboden.
Fout opgemerkt of meer nieuws? Meld het hier
