‘Waarom de politieke crisis in Catalonië zeer ongelegen komt voor N-VA’

‘De Catalaanse kwestie kan de tegenstellingen binnen de N-VA tussen de radicale Vlaams-nationalisten en de Realpolitici op scherp zetten’, schrijft politicoloog Bart Maddens. ‘Dat kan de partij nu missen als de pest.’

Parallel universum

Zouden ze het écht durven ? Zeker, de twee partijen hadden beloofd dat ze het zouden doen als ze een absolute zetelmeerderheid haalden. Maar het kwam toch nog als een schok toen N-VA en Vlaams Belang een maand na de verkiezingen hun voorstel van resolutie neerlegden in het Vlaams Parlement. Want met die resolutie leggen ze zonder meer een bom onder België :

“Het Vlaams Parlement verklaart plechtig dat het een proces zal starten dat moet uitmonden in de stichting van een onafhankelijke Vlaamse staat in de vorm van een republiek. Het Parlement vraagt aan de Vlaamse regering om alle nodige maatregelen te nemen om deze verklaring in de praktijk te brengen. Concreet moeten binnen dertig dagen de ontwerpen van decreet worden neergelegd die daartoe nodig zijn. Het Vlaams Parlement benadrukt dat het soeverein is en dus niet ondergeschikt aan de instellingen van de Belgische staat. Meer bepaald beschouwt het Vlaams Parlement het Grondwettelijk Hof als niet legitiem en onbevoegd, en zal het Parlement zich niet langer houden aan de arresten van dit Hof. Het Parlement drukt tenslotte de wens uit om onderhandelingen te beginnen die moeten leiden tot het uitroepen van een onafhankelijke Vlaamse republiek. Het Vlaams Parlement geeft hiervan kennis aan de Belgische staat, de Europese Unie en de internationale gemeenschap.”

Misschien bestaat er ergens wel een parallel universum waar de Vlaams-nationalisten op 25 mei 2014 een absolute zetelmeerderheid haalden in het Vlaams Parlement en vervolgens de krachten bundelden om België op te blazen. Science Fiction-fanaten weten alles over parallelle universa en de manier om er naar toe te reizen. Maar wie liever met de voeten op de grond blijft kan ook naar Catalonië trekken.

Want de tekst hierboven is natuurlijk een (vrije) vertaling van het voorstel van resolutie dat de partijen van het ja-kamp (Junts pel Sí en CUP) deze week hebben neergelegd in het Catalaanse Parlement.

Het schokeffect hiervan was zeer groot. Voor het eerst begint het de Spanjaarden te dagen dat de onafhankelijkheid van Catalonië realiteit kan worden. Tot nu toe was dat voor de meesten iets heel virtueel. Vele waarnemers zagen het Catalaanse geflirt met onafhankelijkheid als een politiek spelletje. De ‘plebiscitaire’ verkiezing van 27 september, dat was toch enkel maar een doorzichtig trucje van minister-president Artur Mas om de aandacht af te leiden van de corruptieschandalen in zijn partij? En ach, die gewiekste Catalanen doen gewoon wat stoer om finaal een betere financieringsregeling uit de brand te slepen. Het is niet meer dan ‘houd me tegen of ik doe een ongeluk’.

Toen op 27 september bleek dat Junts pel Sí niet op zijn eentje een zetelmeerderheid haalde slaakte men al helemaal een zucht van verlichting. De brave burgers van Convergència zullen nooit de handen in elkaar slaan met de anarchisten van CUP, zeker weten.

Pijnlijke reality check

Maar de gebeurtenissen van deze week waren voor de Spanjaarden een pijnlijke reality check. Eerst was er de nieuwe voorzitster van het Catalaanse Parlement, Carme Forcadell, die haar maidenspeech triomfantelijk besloot met “Viva la República Catalana!”. En dan kwam het voorstel van resolutie, dat insloeg als een bom. De paniek was ineens tastbaar. Wat moet de Spaanse staat doen als de resolutie effectief wordt goedgekeurd, misschien al op 9 november ? Er wordt in Madrid al langer gespeculeerd over de toepassing van artikel 155 van de Grondwet, dat de Spaanse overheid toelaat om de autonomie van de regio’s op te schorten. En er is de nog maar net via een parlementaire spoedprocedure goedgekeurde repressieve bevoegdheid van het Grondwettelijk Hof. Maar de discussie hierover leek tot nu toe niet veel meer dan Spielerei van politici en commentatoren. Nu dreigt dat alles ineens harde realiteit te worden, met gevolgen die niemand kan overzien. Spanje wordt geconfronteerd met de grootste politieke crisis sinds de transitie, beseft men nu.

Dit gevoel van nationale crisis werd nog aangewakkerd toen premier Mariano Rajoy van de PP meteen op de gebeurtenissen in Barcelona reageerde via een rechtstreeks op televisie uitgezonden ‘presidentiële’ verklaring. Maar die interventie lokte meteen ook kritiek uit. Want Rajoy leek electoraal voordeel te willen halen uit de gebeurtenissen in Catalonië. “Zolang ik premier ben zullen de separatisten hun slag niet thuishalen”, zei hij. Nadien zag Rajoy zich verplicht om dit beeld bij te sturen. Hij pleegde overleg met de oppositie. Dit leidde tot een gezamenlijke verklaring van de premier en PSOE-voorzitter Pedro Sánchez. Daarin verbinden ze zich ertoe om samen de eenheid van Spanje en het respect voor de Grondwet te verdedigen. Ze willen de Catalaanse kwestie zoveel mogelijk buiten de verkiezingscampagne houden. Maar dat is natuurlijk fluiten in het donker. Want nu al staat vast dat de nationale verkiezingen van 20 december helemaal in het teken zullen staan van de Catalaanse onafhankelijkheid. En het zou niet verbazen mochten die verkiezingen uitmonden in een PP-PSOE regering van nationale eenheid, voor wie alle middelen goed zullen zijn om de Catalaanse separatisten te dwarsbomen.

Dit alles is ook slecht nieuws voor de andere landen van de EU, die stilletjes hadden gehoopt dat het Catalaanse conflict wel zou koelen zonder te blazen. Als de explosieve Catalaanse resolutie wordt goedgekeurd, dan kunnen de andere EU-landen niet meer doen alsof hun neus bloedt. De EU wordt trouwens rechtstreeks ‘aangesproken’ in de resolutie. Hoe zal ze daarop reageren ? Wat zal het standpunt zijn van de Europese Commissie ? Zal de Europese Raad deze kwestie nog langer uit de weg kunnen gaan, nu voor het eerst in de geschiedenis van de EU een regio openlijk revolteert tegen het centrale gezag ?

De Catalaanse schokgolf dreigt ook heel wat deining te veroorzaken in de Belgische regering. Als de kwestie op de Europese Raad komt, welk standpunt zal premier Michel dan innemen ? Men kan zich moeilijk voorstellen dat een door de N-VA gedomineerde regering de Catalaanse onafhankelijkheidsstrijd veroordeelt en de eenheid van Spanje verdedigt. Verschillende backbenchers van de N-VA hebben al openlijk hun steun uitgesproken voor de Catalaanse onafhankelijkheid, onlangs nog Vlaams parlementslid Jan Van Esbroeck op deze website.

Halfslachtige reactie van Bart De Wever

Maar de partij als dusdanig hield zich tot nu toe eerder op de vlakte. De reactie van Bart De Wever op de overwinning van het ja-kamp was halfslachtig. Hij zei niet: “Ik hoop dat Catalonië nu zo snel mogelijk onafhankelijk wordt”, maar wel: “Ik kan enkel de hoop uitdrukken dat de Spaanse en Catalaanse regering zonder wederzijdse taboes samenwerken om tot een politieke uitkomst te komen.”

De waarheid is dat de Catalaanse crisis zeer ongelegen komt voor de N-VA. De kwestie kan de tegenstellingen binnen de partij tussen de radicale Vlaams-nationalisten en de Realpolitici op scherp zetten. Dat kan de N-VA nu missen als de pest. In het parallelle universum van daarnet mag Bart De Wever dan al samenwerken met Vlaams Belang voor Vlaamse onafhankelijkheid, in het echte universum zal hij, toen hij hoorde van de Catalaanse resolutie, allicht eens stevig hebben gevloekt.