‘Waar blijft het maatschappelijk debat over stikstof?’

‘Een kordate regelgeving om de stikstofproblematiek aan te pakken is geen uithaal naar de landbouwsector, maar wel een verdediging van het algemeen belang en de volksgezondheid’, schrijft Heleen De Smet van Bond Beter Leefmilieu.

De Verenigde Naties erkenden deze week voor het eerst dat mensen overal ter wereld recht hebben op een leven in een gezonde omgeving. Toch slagen we er in een welvarend land als België niet in om die omgeving te creëren. Jaar na jaar overschrijden we de Europese gezondheidsnorm voor luchtvervuiling. Het gevolg? Duizenden vroegtijdige overlijdens en tal van gezondheidsproblemen, resulterend in een factuur van 8 miljard euro per jaar voor België. Bovendien zijn we de slechtste leerling van Europa als het aankomt op onze Europees beschermde natuur, maar liefst 1 op 3 van onze dier- en plantensoorten zijn bedreigd. Daarbovenop behaalt niet één van onze waterlopen de Europese norm.

Een belangrijke bron van al die problemen? De stikstofuitstoot, afkomstig van landbouw, verkeer en industrie. Het deken van stikstof dat over Vlaanderen valt, leidt tot een slechte luchtkwaliteit, te veel nitraat in onze waterlopen en biodiversiteitsverlies door een verstoorde bodem. Naast de crisissen op vlak van natuur en milieu is er een steeds nijpendere crisis gaande in de landbouwsector zelf. Het gaat slecht met de boeren en de alarmbellen klinken steeds luider: het mentaal welzijn van de landbouwers blijft achteruitgaan door de financiële onzekerheid, het vergunningenbeleid staat op losse schroeven, er is een gebrek aan appreciatie voor het werk, boeren vinden geen opvolging,…. De redenen zijn legio, en adequate oplossingen blijven uit.

De schaalvergroting die de laatste jaren de sector op z’n kop zette, heeft ertoe geleid dat vele boeren gebukt gaan onder te grote investeringen. Ze hangen via enorme leningen vast aan een investering waarvan het rendement vaak hoogst onzeker is, zeker nu hen strengere stikstofregels als een zwaard van Damocles boven het hoofd hangen.

De situatie is onhoudbaar: zowel voor de boer, de natuur als de burger. Er is nood aan een integraal plan dat de landbouwer weer rechtszekerheid geeft. Een plan met duidelijke reductiedoelstellingen op de lange termijn, waarin geïnvesteerd wordt in natuurherstel, natuurinclusieve landbouw en maatregelen die de stikstofproblematiek bij de bron aanpakken.

Vorige week werd door de Vlaamse regering 100 miljoen euro vrijgemaakt voor de stikstofproblematiek. Een kleintje naast de budgetten waarmee buurland Nederland (6 miljard over 10 jaar) goochelt om stikstof de baas te kunnen. Verbazender dan het bescheiden budget, is wel het feit dat er een budget kan afgeklopt worden, zonder dat er een plan van aanpak ligt. Dat doet vermoeden dat de Vlaamse overheid het ambitieniveau zal moeten bijschaven op basis van het voorliggende budget. Een manier van werken die niet past bij de urgentie en de ernst van deze crisis. Tijd voor een maatschappelijk debat over de milieugebruiksruimte die we willen toekennen aan de landbouw – en wat we daarvoor in ruil krijgen als maatschappij. Een debat waarin hardop van gedachten gewisseld kan worden zonder te polariseren en waarin landbouwer, burger en natuur naar waarde geschat worden.

Buurlanden of industrie worden er niet als excuustruzen gebruikt, de verantwoordelijkheid wordt gepast gedeeld. Enkel zo kunnen we komen tot een eerlijke vergoeding voor de landbouwer, een veerkrachtige natuur en een gezondere leefomgeving. Want daar hebben we allemaal – en dankzij de VN sinds kort officieel – recht op.