‘Waar blijft die luchtbrug tussen België en Marokko om onze landgenoten terug thuis te brengen?’

‘Waarom hebben we nog geen humanitaire corridor tussen Marokko en België opgezet’, vraagt Kamerlid Nahima Lanjri (CD&V). ‘Waarom hebben wij de Marokkaanse autoriteiten niet forser duidelijk gemaakt dat onze landgenoten hoe dan ook sneller zouden moeten kunnen terugkeren?’

Stress, huilbuien, depressies, onzekerheid, sociale toestanden, woede om de selectiecriteria, weeral het gevoel van geen gelijke burger te zijn in dit land. Ik geef u de gevoelens weer die me de laatste weken bereiken vanuit onze Marokkaanse gemeenschap in België. Correctie: van onze landgenoten. Hun familieleden zitten al weken, soms zelfs maanden, vast in Marokko. Kon het nu echt niet anders? Waarom hebben we geen humanitaire corridor, een luchtbrug tussen Marokko en België opgezet?

Dit weekend kwam er eindelijk een eerste signaal van hoop. De eerste groep Marokkaanse Belgen werd vanuit Casablanca overgevlogen en op de televisiebeelden konden we zien hoe ze op Zaventem even de coronarestricties vergaten en mekaar in de armen vielen. Een mens zou voor minder mondmaskers en de anderhalve meter afstand vergeten. Sommige van de gerepatrieerden zaten al van voor de coronacrisis in Marokko, en zagen pas na maanden hun familie weer. Een dagelijks Skype-gesprek maakt niet alles goed.

Voor de meesten begon de hechtenis met een totaal onschuldige trip naar het land waar hun (verre) roots liggen. Een citytrip, een bezoek aan de familie, er even persoonlijk tussenuit. Moet kunnen, corona was nog ver weg. Maar toen gingen plots de grenzen dicht, en werden de vluchten afgelast.

De Belgische ambassade in Rabat werd nadien gecontacteerd door ongeveer 4.500 mensen die terug naar België wilden. Onder hen ook 3.400 met de Belgische nationaliteit. Maar, de anderen zijn natuurlijk evengoed landgenoten, mensen die hier in ons land wonen en werken.

De blokkade voor de Marokkaanse Belgen vond en vindt zijn bestaan in de dubbele nationaliteit. Net zoals in een hele reeks andere landen, ben je voor de Marokkaanse overheid altijd Marokkaan, als je uit Marokkaanse ouders geboren bent. Je kan dan – net zoals ik en vele anderen – geboren en getogen zijn in België, al generaties lang in België wonen, en officieel Belg zijn – je blijft voor de Marokkaanse autoriteiten altijd Marokkaan. En eens op Marokkaans grondgebied, val je onder de regelgeving van alle Marokkaanse onderdanen. Het Belgische paspoort is dan blijkbaar ondergeschikt.

Marokko oordeelde dat de Marokkanen het land in coronatijden niet mochten verlaten. De Marokkaanse Belgen zaten dus vast. En toen begon de weg van de diplomatie om onze Marokkaanse Belgen, onze landgenoten, wel los te krijgen. Belgen konden sowieso gerepatrieerd worden, maar voor Belgen met de dubbele nationaliteit kwamen er selectiecriteria. Elementen als minderjarige kinderen, mogelijke werkloosheid bij niet-terugkeer, medische of sociale noodsituatie moesten worden ingebracht en bewezen om een plek aan boord van zo’n repatiëringsvlucht te krijgen. Voor heel wat landgenoten in Marokko werd het een geloop van jewelste, met stressniveaus die we niemand toewensen. De plaatsen op de vliegtuigen bleken beperkt. Kwam daarbovenop dat nogal wat gestrande reizigers de criteria onduidelijk of oneerlijk vonden, en dat leidde tot nog meer stress. Bovendien leek het wel op een loterij, want sommigen kregen een ‘neen’, terwijl ze nochtans ook ziek zijn, en in België een minderjarig kind hebben. Nochtans was dat precies één van de criteria voor een plaats op de terugvlucht.

Finaal kregen slechts 1.500 landgenoten een ja om weer naar huis te vliegen. Twee op de drie landgenoten waren dus niet bij de ‘gelukkigen’. Daarmee kom ik tot een eerste vraag. Hebben die andere, niet-geslecterde, landgenoten dan minder recht om geholpen te worden? Heeft de ene Belg dan toch minder rechten dan de andere Belg? Om nog maar te zwijgen van de landgenoten die niet beschikken over de Belgische nationaliteit en geen aanvraag konden doen. Zij voelen zich helemaal in de steek gelaten. Deze situatie leidt alleszins tot frustraties tot en met, én – allicht onterecht – bij heel wat Marokkaanse Belgen en families tot het gevoel niet voor vol te worden aanzien.

Daarmee kom ik op een volgende fundamentelere vraag. Waarom hebben wij niet harder op de tafel geklopt? Waarom hebben wij de Marokkaanse autoriteiten niet forser duidelijk gemaakt dat onze landgenoten hoe dan ook sneller zouden moeten kunnen terugkeren? Waarom hebben wij geen luchtbrug aan vliegtuigen ingezet, naar het voorbeeld van de historische luchtbrug naar Berlijn toen die stad geïsoleerd werd. Het zou diplomatiek allicht, zonder twijfel niet goed gevallen zijn, maar in tijden van nood moet je soms durven ijzer te plooien met blote handen.

Er wordt blijkbaar ook een pingpongspel gespeeld op kap van al die mensen. België stelt dat het de Marokkaanse overheid is die de Marokkaanse Belgen niet laat gaan en moeilijk doet. ‘Nee, het is de Belgische overheid die de Belgen niet terug wil’, zegt de Marokkaanse overheid op de lokale televisie.

En dan kom ik op een meer structureel, allicht baanbrekend element in het debat. Hoog tijd dat onze regering werk maakt van het dossier ‘dubbele nationaliteit’. Want, biedt een tweede nationaliteit, naast de emotionele band, ook praktische voordelen? Ja. O.m. bij erfenisrecht kan ze een rol spelen. Maar ik wijs toch ook nog even op de nadelen. Niet elk land is bijvoorbeeld even tolerant ten opzichte van ongehuwde moeders of holebi’s of tegenover politieke activisten. Daarnaast kan een nationaliteit ook bepaalde plichten met zich meebrengen, zoals legerdienst.

En ook de Marokkaanse Belgen, die nu ze vastzitten in Marokko, ondervinden nu ook de nadelen van die dubbele nationaliteit. Het is echter vaak moeilijk zo niet onmogelijk om afstand te doen van die nationaliteit. En let wel, dit is niet uitsluitend een Marokkaans fenomeen. Het geldt even goed voor landen als Turkije, Algerije, Burundi, …

Voor mij is het duidelijk: wie de dubbele nationaliteit – om welke reden dan ook – wil behouden, moet ze ook kunnen behouden. Maar wie enkel Belg wil zijn, moet dat ook kunnen en moet dus afstand kunnen doen van de oorspronkelijke nationaliteit. Ik heb daarom als politica een half jaar geleden een resolutie ingediend om dat probleem van de dubbele nationaliteit aan te pakken. Ons land moet in dialoog gaan met landen die hun onderdanen beletten om aan hun oorspronkelijke nationaliteit te verzaken of die de procedure daartoe zodanig bemoeilijken en laten aanslepen zodat dit de facto onmogelijk wordt. Het is aan onze overheid om via diplomatieke betrekkingen deze procedures eenvoudiger en vlotter te maken en onze landgenoten hierin actief te helpen.

Daarom nogmaals de oproep om die dialoog te starten, zodat we tenminste de keuzevrijheid hebben. Belg voor wie exclusief Belg wil zijn, maar evengoed dubbele nationaliteit voor wie dat wil behouden.

Wat mij betreft: met respect voor mijn roots, met respect voor het land van mijn ouders, waardoor er altijd wel een speciale band zal zijn, ik wil toch enkel Belg zijn. Dit is het land waar ik leef, waar ik ben opgegroeid, waar ik deelneem aan de samenleving, waar ik zal sterven.

En intussen veel dringender: zorg dat al onze landgenoten, die waar ook ter wereld vastzitten, zo snel mogelijk weer thuis zijn. Laat die vliegtuigen vliegen. In een soort luchtbrug, en niet bij mondjesmaat. Dit is een noodsituatie tot en met, op zo’n moment moet je durven politiek-diplomatiek in de hoogste versnelling te gaan.