‘VS verbiedt gezondheidsbeweringen op homeopathische producten: hopelijk doen ze het beter dan hier’

In de VS gelden voortaan strengere regels voor wat er op de verpakking mag staan van homeopatische producten. Veel wetenschappers reageren enthousiast, maar Wim Betz (Skepp) heeft ook een aantal bedenkingen.

In de VS moeten homeopathische producten voortaan op de verpakking vermelden dat er geen enkel bewijs is voor enige werking.

Vorige maand publiceerde de Amerikaanse Federal Trade Commission (FTC) een rapport over de misleidende reclame die gebruikt wordt om zogenoemde ‘over-the-couter (OTC) homeopathic products’ aan de man te brengen. De opdracht van de FTC is om de consumenten te beschermen tegen misleiding, en te waken over eerlijke handelspraktijken. Voortaan moet er op de verpakking vermeld worden dat er geen wetenschappelijk bewijs is voor de werking van de producten.

De producten waar het hier over gaat, zijn vrij te koop en worden verkocht in apotheken, gezondheidswinkels en supermarkten. Alles samen zijn ze goed voor een omzet tussen de 1 en de 3 miljard dollar per jaar. Opvallend is dat de producten dus verkocht mogen worden zonder dat er enig wetenschappelijk bewijs is geleverd voor de werking ervan, maar dat er op de verpakking wel indicatieve claims (gezondheidsbeweringen) kunnen worden gedaan. Bovendien staan ze in de apotheken -waar de producten alfabetisch gerangschikt staan per ziekte- gewoon tussen de echte medicijnen.

In het verleden hebben consumenten al tientallen processen gevoerd wegens misleiding door homeopathische beweringen. Als resultaat daarvan zijn de producenten Boiron en Heel van homeopatische middelen al veroordeeld tot schadevergoedingen van miljoenen dollars. Ook in Canada waren er gelijkaardige veroordelingen wegens misleidende reclame.

Aandoeningen die vanzelf genezen

De kern van het probleem bestond er lange tijd in dat de FDA eist dat op elk medicijn vermeld staat waar het voor dient, maar tegelijk verbiedt dat er beweringen op staan die niet bewezen zijn. Hoe kan je dit juridisch oplossen?

In de commissie die de zaak moest regelen, zetelden zowel de verkopers, producenten als de wetenschappelijke instanties. Ter herinnering: de wetenschap beweert dat de twee grote principes van de homeopathie absurd, onbewezen en fout zijn:

Ten eerste is er het Similia-principe: als een stof symptomen veroorzaakt bij een gezonde mens, dan zal ze na veel verdunnen, schudden en kloppen dezelfde symptomen genezen. Klopt niet.

Ten tweede is er de infinitesimale dosis: hoe meer een middel wordt verdund en geschokt, des te sterker het werkt. Fout en absurd.

Binnen de commissie was er een consensus dat de werking van een product enkel betrouwbaar kan worden bewezen als er sprake is van een blinde proef met een controlegroep, met als direct gevolg dat er dus geen overtuigend bewijs is voor de werking van homeopathie.

Maar de eis dat homeopathische producten aan dezelfde vereisten moeten voldoen als elk ander medicijn, wordt afgewezen door de verkopers ervan, die beweren dat ze geen degelijk wetenschappelijk onderzoek (RCT’s) kunnen betalen voor al hun producten. Ze beroepen zich liever op tevreden klanten en getuigenissen. Zo stellen zij dat meer dan 60% van de gebruikers tevreden waren over hun producten. Geen verrassing, aangezien het hier ging over aandoeningen die vanzelf genezen.

Dubbelzinnige disclaimers

De homeopathie-industrie stelde daarom in eerste instantie voor om achter hun beweringen telkens volgende “disclaimer” te zetten “This statement has not been evaluated by the Food and Drug Administration.” Sommigen deden dit al.

Nu toonden meer recente onderzoeken, uitgevoerd sinds 2010, aan dat veel consumenten niet weten wat homeopathie is, hoe die producten gereguleerd worden, en welk bewijs er is voor de claims op de verpakkingen. Onderzoek toonde aan dat de gebruikte disclaimers soms misleidend opgesteld zijn, waardoor mensen onterecht geloofden dat de werking van het product wel getest, bewezen en erkend was.

Merkwaardig is hier wel dat ook een aantal homeopathische artsen zich sterk afzetten tegen deze vrij verkrijgbare producten. Zij beweren dat het niet mogelijk is om om die middelen te testen met een RCT omdat elk middel op zich individueel moet beoordeeld moet worden. Daarmee geven ze aan dat ze de middeltjes in de winkelrekken waardeloos vinden, maar laten ze toch de deur op een kier door te suggeren dat ze in sommige gevallen wel nuttig kunnen zijn. Wie kan dat begrijpen?

De FTC besloot daarom recent dat de consumenten misleid worden en dat er geen geldige argumenten zijn om homeopatische middelen vrij te stellen van de vereisten voor eerlijkheid en bewijs voor de beweringen, zoals die voor normale medicatie gelden. Een stap in de goede richting, vinden veel wetenschappers.

Minder hoopgevend is dat in de VS nu bekeken wordt of dezelfde regeling ingevoerd kan worden als in de EU: de vereenvoudigde registratie. Hopelijk doen ze het beter dan hier.

‘Homeopathisch product zonder bewezen indicaties’

De oorspronkelijke door de EU opgelegde wetgeving voor erkenning van medicijnen was veeleisend en streng. Wie iets beweerde over werking tegen ziekte of medische klacht, moest dat overtuigend bewijzen en laten registreren.

Maar in 1992 werd er na flink lobbywerk een reeks uitzonderingen toegestaan op die strenge regels. Er werd een speciale categorie gecreëerd: het HMP (Homeopathisch Medisch Product) met vereenvoudigde registratie. Maar wanneer is een product homeopathisch? Als een homeopaat dat zegt. Wettelijk zijn het nu medicijnen, wat betekent dat ze enkel in de apotheek verkocht mogen worden, maar ze hoeven geen bewijs voor werking te leveren.

Concreet: de producten moeten zo sterk verdund zijn dat er geen merkbare of meetbare werking is. Een bijsluiter of reclame met medische indicaties is verboden. Er geldt een totaal verbod op de vermelding van enige ziekte of klacht en reclame voor commerciële merknamen. Het enige dat vermeld mag worden is het product waarmee ze begonnen, dus ook als het er niet meer in zit.

Verder is er ook de verplichte vermelding op het etiket “Homeopathisch product zonder bewezen indicaties’.

Nog later werden al deze bovenvermelde regels flink afgezwakt door “alternatief” lobby-werk . Het resultaat is dat er nu in onze apotheken HMPs verkocht worden waar geen enkele werkzame stof in te vinden is, maar dat die toch vermeld wordt op het etiket. Ze mogen nog steeds enkel in de apotheek verkocht worden, maar iedereen kan ze wel kopen zonder voorschrift. Bovendien hebben ze vaak zeer suggestieve fantasie-namen en maken ze tegelijk duchtig reclame voor allerlei ziekten en klachten, zonder enig bewijs voor werking. De overheid laat maar begaan. Hopelijk draait het in de VS beter uit.