‘VRT heeft belangrijke rol te spelen op vlak van wetenschapseducatie’

De uitdaging voor de VRT wordt om programma’s te maken die toegankelijk zijn voor iedereen maar om tegelijkertijd geen compromissen te sluiten op vlak van wetenschappelijk correcte informatie, schrijft Louis Ide (N-VA).

Sinds kort kan je op Ketnet kijken naar ‘Superbrein’, een educatief maar speels programma met Lieven Scheire als presentator. Doel van het programma is om kinderen met wetenschap en techniek in contact te brengen. Twee teams van kinderen moeten het tegen elkaar opnemen door proeven uit te voeren en vragen te beantwoorden.

Ik ben blij dat de VRT plaats maakt voor wetenschappen op haar jongerenzender. Wetenschapsprogramma’s zijn vaak het kneusje in de programmering omdat ze een beperkt publiek aanspreken. Commerciële zenders laten ze al snel links liggen en wanneer ze toch worden opgepikt, belanden ze vaak in de laatavondprogrammatie.

Er zijn dan wel nichezenders zoals Discovery Channel die veel wetenschappelijke shows brengen maar daar ligt de nadruk vaker op het aspect ‘show’ dan op het aspect ‘wetenschap’. En wanneer je de natuurdocumentaires zou schrappen uit de lijst wetenschappelijke programma’s, blijft al zeker een mager beestje over. Deze natuurprogramma’s hebben een trouwe aanhang en de spectaculaire beelden in de BBC Earth-reeksen kunnen een breder publiek bekoren. Jammer genoeg kunnen geologie, fysica of scheikunde dit momenteel niet.

Populair of niet, het belang van deze wetenschappen voor onze samenleving is niet te onderschatten. Onze economie steunt niet op goedkope massaproductie, op dat vlak kunnen we de concurrentie met andere landen niet aan. De Vlaamse economie is een kenniseconomie. Innovatie is daarbij een sleutelwoord, het ontdekken en ontwikkelen van nieuwe technieken. Cruciaal hiervoor is kwalitatief onderwijs. Daarvoor heb je niet enkel nood aan uitstekende hoge scholen en universiteiten maar ook aan studenten die interesse hebben in wetenschappelijke richtingen.

Op dat vlak heeft de publieke omroep een rol te spelen. In tegenstelling tot de commerciële zenders heeft een openbare omroep een maatschappelijke taak te vervullen. Wetenschapseducatie is een deel van deze taak. Samen met Vlaams Parlementslid Wilfried Vandaele ben ik al lang pleitbezorger voor meer aandacht voor wetenschappen op de VRT. Het is dan ook een goede zaak dat dit werd opgenomen in de nieuwe beheersovereenkomst 2016-2020 van de VRT: “De VRT besteedt aandacht aan belangrijke maatschappelijke thema’s en sensibiliseert en/of mobiliseert burgers rond deze thema’s. Het stimuleren van actief burgerschap en aandacht voor wetenschapseducatie, ondernemerschap en innovatie zijn daarbij actiepunten.” Programma’s als Superbrein, die kinderen warm maken voor wetenschappen, passen volgens mij volledig binnen deze beschrijving.

Het gaat me hierbij trouwens niet alleen om de economische meerwaarde die wetenschappen bieden. Het ontwikkelen van een wetenschappelijke visie op de wereld is van het grootste belang. Het bepaalt hoe we met allerhande fenomenen omgaan en stimuleert kritisch denken. Zaken die van het grootste belang zijn, nu we geconfronteerd worden met beperkte energievoorraden, een snel groeiende wereldbevolking, een stijgende CO2-uitstoot, enzovoort.

De BBC Trust, het beslissingsorgaan van de Britse openbare omroep, liet een onderzoek uitvoeren naar het niveau van zijn wetenschapsberichtgeving (The BBC Trust review of impartiality and accuracy of the BBC’s coverage of science). Dit kwam er na groeiende kritiek op veronderstelde partijdigheid in de berichtgeving over “gevoelige” onderwerpen zoals klimaatopwarming of de evolutieleer. De verantwoordelijke voor het onderzoek, professor Steve Jones, specialist op het vlak van genetica, gaf de BBC door de band genomen goede punten. Maar hij stelde dat de regels voor onpartijdigheid die gelden bij de berichtgeving over bijvoorbeeld politieke standpunten, niet mogen opgaan voor wetenschappelijke onderwerpen die gebaseerd zijn op duidelijke feiten. Men moet natuurlijk vermelden dat een groot deel van de publieke opinie niet akkoord gaat met de resultaten van een bepaald onderzoek. Maar dit wil niet zeggen dat de niet-wetenschappelijke visie op gelijke hoogte moet geplaatst worden of dat dit evenveel aandacht verdient als het op feiten gebaseerde onderzoek.

Ook voor de VRT kan het interessant zijn om eens een gelijkaardige analyse te maken. We leven in een steeds meer diverse samenleving. Over bijvoorbeeld klimaatverandering of evolutieleer is er bij het grote publiek geen consensus meer. De uitdaging wordt om programma’s te maken die toegankelijk zijn voor iedereen maar om tegelijkertijd geen compromissen te sluiten op vlak van wetenschappelijk correcte informatie.

Wetenschapsprogramma’s hebben in elk geval al één troef die ze kunnen uitspelen om een meer prominente rol te krijgen. Ze zijn namelijk buitengewoon boeiend.