‘Voor het klimaat is de coronacrisis zelfs geen druppel op een hete plaat’

Pieter Boussemaere ziet twee belangrijke redenen waarom de coronacrisis helemaal niet automatisch een gunstige invloed op het klmaat zal hebben.

‘Wat nu gebeurt is toch een zegen voor het klimaat!’ De afgelopen weken hoorde ik deze uitspraak vaak. En de bijbehorende ondertoon liet meestal weinig ruimte voor tegenspraak.

Zo kegelde de Chinese economie begin dit jaar 25 procent minder CO₂ in de atmosfeer dan tijdens diezelfde periode vorig jaar. En een gelijkaardige tijdelijke terugval verwacht men voor alle andere economieën die sinds de uitbraak van het coronavirus in lockdown gingen. Toch word ik daar niet gelukkig van. Want voor het klimaat is dit waarschijnlijk zelfs geen druppel op een hete plaat. En daar zijn twee belangrijke redenen voor:

• 1. CO₂-uitstoot en CO₂-concentratie zijn twee verschillende zaken. In tegenstelling tot de meeste luchtvervuilende stoffen zoals fijn stof (milieu/gezondheid), zijn broeikasgassen blijvertjes (klimaat). Worden luchtvervuilende stoffen soms al na een paar dagen letterlijk uit de atmosfeer gespoeld – bijvoorbeeld tijdens een regenbui, dan blijven broeikasgassen 12 (methaan) tot meer dan 100.000 jaar lang (CO₂) in de atmosfeer rondhangen. Door deze lange verblijftijd stapelen extra broeikasgassen, en al zeker CO₂, zich makkelijk op. Dat betekent dat het gros van de hoeveelheid CO₂ die jouw (over)grootouders in de lucht kegelden nu nog steeds aanwezig is, en tot op vandaag het klimaat op aarde mee bepaalt. En datgene wat je vandaag in de atmosfeer blies, zal er ook over honderd jaar nog zijn.
• Deze opeenstapeling van CO₂ kan je vergelijken met het maken van een houtstapel. Al 250 jaar lang leg je er elke maand een houtblok bij (= CO₂-uitstoot). Maar door het coronavirus leg je dit jaar geen 12, maar 10 extra blokken op de stapel. Dat lijkt een fantastische wending, maar in werkelijkheid blijven er natuurlijk blokken bijkomen. En het verschil is op het einde van de rit nauwelijks zichtbaar: het blijft een gigantische stapel houtblokken (= CO₂-concentratie) die alsmaar groter wordt.

• 2. Elke terugval is waarschijnlijk tijdelijk van aard. En dan is er nog de vraag hoe lang deze terugval blijft duren. Zo zien we dat de Chinese steenkoolconsumptie intussen weer op volle toeren draait, terwijl de verschillende overheidsmaatregelen om de economie te stimuleren nog uitgerold moeten worden.
• Ook bij ons verwacht men een snel herstel van de economie. Zo berekenden de Nationale Bank en het Federaal Planbureau dat de Belgische economie, na een krimp met 8 procent, volgend jaar met maar liefst 8,6 procent zal groeien. Op die manier voegen we binnenkort niet 1, maar 2 houtblokken per maand aan de stapel toe. Waarmee elke klimaatwinst uit 2020 verdwijnt als sneeuw voor de zon.

Het moge duidelijk zijn: quarantainemaatregelen zijn geen goede oplossing voor de klimaatcrisis. Daar zijn structurele veranderingen voor nodig. Veranderingen die er in de eerste plaats voor zorgen dat we elk jaar minder blokken op de houtstapel leggen, zodat die ten laatste vanaf 2050 niet langer aangroeit.

Veel hoopvoller is bijvoorbeeld de vaststelling dat het nu al in alle grote economieën ter wereld (VS, Rusland, China, India, en de meeste Europese landen) goedkoper is om nieuwe wind- en zonneparken bij te bouwen, dan om nieuwe steenkoolcentrales uit de grond te stampen. En als de huidige prijsevolutie zich doorzet, zijn die nieuwe wind- en zonneparken binnenkort zelfs goedkoper dan de bestaande, reeds draaiende kolencentrales. De kans dat covid-19 de gemiddelde, wereldwijde verdere uitbouw van hernieuwbare energie tegenhoudt, lijkt daardoor klein. Al zullen er per land wel verschillen zijn.

Ook de huidige lage olieprijs heeft in zekere zin een grotere klimaatimpact dan de coronacrisis. Het onderlinge steekspel tussen Rusland en Saoedi-Arabië is namelijk bedoeld om de Amerikaanse en Canadese olieproductie terug te dringen. Die is relatief duur om te produceren. Want voor het grootste deel gaat het niet om conventionele olie, maar om erg vervuilende olie uit teerzand en schalie. En door de huidige lage olieprijzen komt deze smerige Noord-Amerikaanse olieproductie in forse problemen. De eerste faillissementen zijn al aangevraagd. Een goede zaak voor het klimaat en een zegen voor de lokale omgeving.

Moeilijker te beantwoorden is de vraag of covid-19 de verdere elektrificatie van onze samenleving zal vertragen of versnellen. Zullen onze overheden steunmaatregelen voor bijvoorbeeld de automobiel- en bouwsector, of de vlieg- en scheepvaart koppelen aan extra klimaatvoorwaarden? Of verwijzen ze de elektrificatie- en andere transitieplannen naar de prullenmand, zoals deels in de Verenigde Staten aan het gebeuren is? Daarover lopen de meningen momenteel nog uiteen. Maar het zijn wel de klimaatvragen die er toe doen.