Von der Leyen: ‘Russische oorlog in Oekraïne is gevecht van autocratie tegen democratie’

Ursula von der Leyen op 14/09/2022

Woensdagochtend gaf voorzitter van de Europese Commissie Ursula von der Leyen in het Engels, Frans en Duits haar State of the Union-toespraak. Daarin zette ze haar prioriteiten uiteen en deed ze een heleboel voorstellen. Een overzicht.

De oorlog – bij wijze van symboliek droeg Von der Leyen een geelblauwe outfit – was het eerste onderwerp dat ze aansneed tijdens haar toespraak. ‘Dit is niet alleen een oorlog die Rusland tegen Oekraïne begonnen is’, zei ze. ‘Dit is een oorlog tegen onze energie, tegen onze economie, tegen onze waarden en tegen onze toekomst. Dit gaat om autocratie tegen democratie.’

Von der Leyen heeft er vertrouwen in dat Rusland het onderspit zal delven in het conflict. ‘Ik sta hier met de overtuiging dat met de nodige moed en solidariteit, Poetin zal falen en Oekraïne en Europa zullen zegevieren.’ Von der Leyen benadrukte ook dat de economische strafmaatregelen tegen Rusland gerechtvaardigd zijn. ‘De sancties zijn er om te blijven’, benadrukte ze – iets wat wegens de balsturige houding van Hongarije geen evidentie is.

Niet toevallig is Olena Zelenska, de echtgenote van de Oekraïense president Volodimir Zelensky, in het Parlement in Straatsburg te gast om te toespraak van von der Leyen bij te wonen. De Commissievoorzitter kondigde aan dat ze woensdag nog naar Kiev afreist voor een gesprek met Zelensky. Ze wil het onder meer hebben over de integratie van Oekraïne in de Europese interne markt.

Energie

Het afromen van de winsten van energiebedrijven die elektriciteit tegen een lage kostprijs produceren, moet voor de lidstaten van de Europese Unie meer dan 140 miljard euro vrijmaken om de impact van de hoge energieprijzen te verzachten. Dat heeft Europees Commissievoorzitter Ursula von der Leyen woensdag gezegd tijdens haar State of the Union in het Europees Parlement in Straatsburg.

Het was al bekend dat de Commissie een plafond (‘cap’) zal voorstellen op de winsten die bedrijven maken die elektriciteit produceren uit bijvoorbeeld duurzame energie en kernenergie. De details van het voorstel worden later op de dag gepresenteerd, maar volgens voorzitter von der Leyen moet de ingreep dus 140 miljard euro opleveren.

Van de grote olie-, gas- en steenkoolbedrijven verwacht de Commissie een ‘crisisbijdrage’, zei von der Leyen. ‘Dit zijn allemaal noodmaatregelen en tijdelijke maatregelen waar we aan werken, zoals ook onze discussies over prijsplafonds.’ Over die laatste maatregel, waar onder meer België hard op aandringt, kon ze tijdens haar toespraak nog geen details geven.

Von der Leyen zei wel dat ze de impact van de gasprijs op de vorming van de elektriciteitsprijs wil verminderen. Ze stelt een ‘diepgaande en omvangrijke hervorming’ van de elektriciteitsmarkt in het vooruitzicht. Energiebedrijven die met financiële problemen kampen, zullen op liquiditeitssteun kunnen rekenen. In oktober zal de Commissie daarom een hervorming van de tijdelijke kaderregeling voor staatssteun voorstellen.

Handelsbeleid

Om te vermijden dat de Europese Unie voor kritieke grondstoffen als lithium en zeldzame aardmetalen afhankelijk wordt van derde landen zoals ze dat is voor olie en gas, moet het handelsbeleid van de Europese Unie volgens Von der Leyen een boost krijgen. Ze wil daarom voortmaken met de ratificatie van de akkoorden die al met Chili, Mexico en Nieuw-Zeeland afgesloten werden, en wil de onderhandelingen met Australië en India een nieuwe impuls geven.

‘Lithium en zeldzame aardmetalen zijn momenteel gas en olie aan het vervangen als middelpunt van onze economie. Tegen 2030 zal onze vraag naar zulke zeldzame aardmetalen vervijfvoudigd zijn. Dit is een goed teken, want het betekent dat onze Europese Green Deal snel vooruitgaat. Maar het minder goede nieuws is dat één land de markt domineert’, verwees ze naar China.

Bijna 90 procent van de zeldzame aardmetalen en 60 procent van het lithium worden vandaag in China verwerkt. Met een nieuwe verordening inzake kritieke grondstoffen wil de Commissie garanderen dat de EU toegang blijft hebben tot zulke grondstoffen. ‘En voor wanneer de bevoorrading in gevaar komt, zullen we strategische reserves aanleggen’, zei von der Leyen. ‘We weten dat deze aanpak kan werken. Vijf jaar geleden lanceerde Europa een alliantie voor batterijen. Binnenkort zal twee derde van de batterijen die we nodig hebben in Europa worden geproduceerd.’

De verwerking van kritieke grondstoffen is een zaak, het veiligstellen van de leveringen een andere. Daarvoor wil de Commissie zich dus beroepen op het handelsbeleid van de EU. ‘Nieuwe partnerschappen zullen niet alleen onze vitale belangen centraal stellen, maar ook onze waarden. Met gelijkgestemde partners kunnen we handel drijven die de rechten van werknemers centraal stelt en waarbij de hoogste milieustandaarden gelden’, aldus von der Leyen. ‘Daarom moeten we onze banden met betrouwbare landen en met belangrijke groeiregio’s updaten.’

Verdedigingsmuur rond democratie

Von der Leyen ging ook dieper in op de democratische waarden in de Europese Unie. Zowel de aanvallen van buitenlandse mogendheden als de aantasting van de democratie door binnenlandse krachten, bijvoorbeeld door het beknotten van de rechterlijke macht, wil ze nog feller gaan bestrijden.

De EU – en vooral de lidstaten – beschikt reeds over instrumenten om buitenlandse investeringen in Europese bedrijven te screenen op veiligheidsrisico’s. ‘Als we dat voor onze economie doen, moeten we dan niet hetzelfde doen voor onze waarden?’, vroeg von der Leyen retorisch. ‘We moeten ons beter beschermen tegen kwaadwillige inmenging.’

Met een wetgevend pakket ‘Verdediging van de democratie’ wil de Commissie heimelijke buitenlandse invloed en schimmige financieringsstromen aan het licht brengen. ‘Van geen enkele autocratie zullen wij accepteren dat zij met haar Trojaanse paard onze democratieën van binnenuit aanvalt’, zei von der Leyen.

Ze vermelde een incident aan de Universiteit van Amsterdam, waar een vermeend onafhankelijk onderzoekscentrum eerder dit jaar gesloten werd omdat het feitelijk door China werd gefinancierd. Maar de Commissie wil de Europese democratie ook beschermen tegen aantastingen van binnenuit. Zoals bekend liggen met name Hongarije en Polen onder vuur voor aantastingen van de rechtsstaat, maar von der Leyen noemde geen lidstaten bij naam in haar toespraak. ‘We zullen blijven aandringen op rechterlijke onafhankelijkheid’, zei ze wel.

De Duitse ging dieper in op corruptie, en stelde maatregelen in het vooruitzicht om het wetgevend kader voor de bestrijding ervan te updaten. ‘We zullen zorgen voor strengere normen voor delicten als onrechtmatige verrijking, ongeoorloofde beïnvloeding en machtsmisbruik, naast de meer klassieke delicten als omkoping’, zei ze. ‘En we zullen ook voorstellen corruptie op te nemen in onze sanctieregeling op het gebied van de mensenrechten, ons nieuw instrument ter bescherming van onze waarden in het buitenland.’

Volgens von der Leyen holt corruptie het vertrouwen in de instellingen uit. ‘We moeten daarom terugvechten met alle middelen die het recht biedt’, zei ze, alvorens de begin dit jaar overleden voorzitter van het Europees Parlement David Sassoli te citeren: ‘Democratie is niet uit de mode geraakt, maar moet zichzelf wel opnieuw uitvinden om het leven van mensen te blijven verbeteren’.

Partner Content