Volgt de winter op de Arabische Lente?

Terwijl het zomerverlof halfweg is en de Wetstraat slaapt, begint voor gelovige moslims de Ramadan.

Die traditionele vastenmaand is ook een feestmaand: na zonsondergang en tot zonsopgang mag er ruim gegeten worden. Zomeravonden zijn dan het uitverkoren tijdstip voor volkse belevingen op straat. In Molenbeek willen ze daarvoor zelfs het centrum afsluiten.

De Ramadan brengt dus dagelijks de massa te been en in 2011 is dat van historisch belang. We zijn namelijk een dikke zes maand nadat in Tunesië de volksopstanden begonnen die voor een hele regio de fameuze Arabische Lente hebben ingeluid. Enthousiaste commentatoren spraken oorspronkelijk van een “nieuw 1989”. Zoals toen in het communistische Oostblok, zouden spontane revoluties totalitaire regimes doen instorten en de weg bereiden naar vrijheid en democratie.

Een half jaar later zijn de resultaten helaas heel wat minder rooskleurig. In Tunesië en Egypte zijn de dictators gevlucht om een leemte achter te laten. Beide landen zitten in een moeilijke overgangsperiode zonder duidelijke bestemming. Hun legers weifelen, moslimfundamentalisten ruiken de macht en de jongeren van de revolutie voelen zich verraden. In Jordanië, Marokko, Oman en Saudi-Arabië zijn koning of sultan gebleven, met alleen zoenoffers van vers geld, ontslagen ministers of een verbeterde grondwet. In Syrië en Libië heerst een mix van beenharde repressie en burgeroorlog.

Ondertussen staat het Westen machteloos aan de zijlijn te kijken. De bommencampagne in Libië is uitzichtloos zolang Khaddafi zelf de dans ontspringt. We hebben de hardnekkigheid van het Libische regime onderschat en de daadkracht van de rebellen overschat. Voor meer interventie ontbreken de wil en de middelen. Frankrijk en het Verenigd Koninkrijk kunnen zich gewoon geen militair avontuur veroorloven. De Verenigde Staten doen niet mee en imiteren Europa. De officiële strategie van Obama is namelijk “soft power” uit de oude Europese doos: meer ontwikkelingshulp.

De naar vrijheid en vooruitgang dorstende Arabische jeugd zal het dus zelf moeten doen. De Ramadan, met zijn dagelijkse manifestaties, kan daarvoor dienen. Revoluties worden op straat gewonnen of verloren. We hebben een tweede Tunesië nodig: een echte doorbraak richting stabiele democratie zonder fundamentalisme in een voorbeeldland dat voor de andere een tweede domino-effect kan genereren.

Het jaar 2011 is geen tweede 1989. Maar het hoeft ook geen tweede 1848 te zijn. Dat was een jaar van veel Europese revolutie met weinig uiteindelijke evolutie. Wij hadden zelfs een wereldoorlog nodig om definitief richting democratie te evolueren. De geschiedenis is gelukkig niet voorbestemd tot herhalingen. Maar zonder een vurige Arabische Zomer dreigt wel een kille winter de Arabische Lente te bevriezen. Kijk maar naar Iran: twee jaar nadat de Groene Revolutie in bloed werd gesmoord, staat de dictatuur er steviger dan ooit.

Marc De Vos doceert aan de UGent en is directeur van de denktank Itinera (www.itinerainstitute.org). Hij schrijft deze wekelijkse column in eigen naam. Twitter @devosmarc