Rik Van Cauwelaert

Vlaming heeft Vlaamse Beweging achter zich gelaten

Rik Van Cauwelaert Rik Van Cauwelaert is directeur van Knack.

In 2013 zal de IJzerbedevaart plaatsvinden op 11 november. Het is een klein nieuwsfeit, maar het zegt iets over de mutatie die Vlaanderen de voorbije decennia doormaakte.

Met die beslissing maakt het organiserende comité duidelijk dat de bedevaart niet langer een politieke bijeenkomst is. Voor die politieke eisen hebben de Vlamingen eigen partijen, hun parlement, een regering met een verregaande autonomie. Wat hen toelaat zelf de Vlaamse samenleving vorm te geven en bij te sturen.

Met zijn beslissing sluit het IJzerbedevaartcomité opnieuw aan bij wat die bedevaart aanvankelijk ook was: een herdenking van de Vlaamse soldaten die in de Grote Oorlog sneuvelden langs het IJzerfront. Het is dan ook geen toeval dat dit gebeurt in de aanloop naar de honderdste verjaardag van het uitbreken van de Eerste Wereldoorlog in 2014.

De laatste tijd krijgt het oorlogsmuseum in de IJzertoren jaarlijks nagenoeg 100.000 bezoekers over de vloer. Een van de recente publiekstrekkers was de tentoonstelling over de Franse en Senegalese soldaten die in 1914 voor Diksmuide vochten. Ook de andere evenementen, zoals het muziekfestival Ten Vrede, in de schaduw van de IJzertoren, trekken tienduizenden, veelal jonge bezoekers die er niet aan denken een IJzerbedevaart bij te wonen.

De IJzerbedevaart kreeg een politieke inslag na 1924. Die werd naderhand nog versterkt met de oprichting van het fascistisch geïnspireerde Vlaams Nationaal Verbond. Na de collaboratie en de repressie werden de bedevaarten demonstraties van het grote gelijk van de Vlaamse Beweging, waar ook de afschuw voor de Belgische staat werd beleden. Tegelijk was de jaarlijks IJzerbijeenkomst ook een van de stookkamers voor de federalistische ideeën die door de steeds sterker wordende Volksunie en een deel van de Vlaamse christendemocraten politiek werden uitgedragen.

Al was het uiteindelijk toch, zoals Hugo Schiltz het ooit stelde, de agressiviteit en de onwil van de Franstaligen om het spel correct te spelen die de Vlaamse politieke elites, ook degenen die niet naar de IJzerbedevaarten afzakten, naar het federalisme hebben gedreven. En naarmate dat federalisme vorm kreeg en de regionale autonomie toenam, taande in Vlaanderen de belangstelling voor die IJzerbedevaarten in het anders stille West-Vlaamse Diksmuide dat allengs een trefplaats werd voor allerhande neonazistisch en neofascistisch tuig.

De opkomst van het Vlaams Blok en vooral de incidentrijke bedevaart in 1996 voltrok de breuk tussen de traditionele Vlaamse Beweging en haar extreemrechtse factie. Het historisch pardon, uitgesproken tijdens de bedevaart van 2000 door historicus Frans-Jos Verdoodt, die de collaboratie van een deel van de Vlaamse Beweging met nazi-Duitsland veroordeelde, bezegelde die breuk.

Het Vlaams Belang ging in Steenstrate een eigen IJzerwake organiseren, waar de bekende grieventrom werd geroerd. Gaandeweg bracht de IJzerwake zelfs meer volk op de been dan de traditionele IJzerbedevaart, die om te overleven werd ingebed in een dagvullend toeristisch programma.

Toch verschrompelden beide bedevaarten tot marginale gebeurtenissen die nauwelijks de aandacht van de gemiddelde Vlaming wisten te vangen. Een partij als N-VA heeft, zonder daarom het verleden te verloochen, haar opmars kunnen forceren zonder echte band met de IJzerbedevaart of met de Vlaamse Beweging met al haar strijdlustige overlegcomités.

Toen Tsjecho-Slowakije in 1918 na de instorting van het Oostenrijkse keizerrijk onverwacht snel met de onafhankelijkheid werd geconfronteerd, stelde Thomas Masaryk zijn landgenoten gerust met de wat enigmatische woorden: ‘Wees niet bang en steel niet.’ Vooral de aanmaning om niet te stelen was voor zijn toehoorders een raadsel. Masaryks boodschap was nochtans duidelijk. Met zijn aanmaning om niet te stelen hield hij zijn landgenoten voor dat zij boven zichzelf moesten uitstijgen en hun autonomie moesten verdienen. Want, zei Masaryk er later bij, als autonomie geen morele verworvenheid is dan heeft die autonomie geen enkele betekenis.

De zelfverzekerde Vlaming heeft de traditionele Vlaams Beweging, die met haar verhalen en mythes veel te lang op het eigen gelijk kampeerde, achter zich gelaten. Zich er wel van bewust dat de grote politieke vraagstukken en maatschappelijke kwesties elders, op het terrein van het eigen parlement, van de eigen regering en in Europa worden beslecht.

Het IJzerbedevaartcomité heeft dit zeer goed begrepen.

Rik Van Cauwelaert

Fout opgemerkt of meer nieuws? Meld het hier

Partner Content