‘Verhuis het AfricaMuseum met alle werken naar Congo’

Moet België zijn excuses aanbieden aan Congo? Het is niet de bedoeling om Jan met de pet een eeuwig schuldgevoel te bezorgen voor de kolonisatie, zegt diversiteitsconsulent Omar Ba. ‘Maar een officiële erkenning van de wreedheden is een belangrijke stap.’

Duwen we de Afrikaanse gemeenschap niet in een slachtofferrol door als land excuses aan te bieden voor sommige feiten van de kolonisatie? (Edwin Coremans, Herentals)

Omar Ba: Weinig mensen weten dit, maar het bezoek van de VN-werkgroep en haar vraag voor officiële excuses past in het ‘Decennium voor mensen van Afrikaanse afkomst’, een campagne van de Verenigde Naties. De lidstaten hebben zich geëngageerd om te bekijken wat ze kunnen doen om fouten uit het verleden te erkennen en te herstellen. Dit heeft dus niets met een slachtofferrol te maken. Het is trouwens ook in het belang van België om deze belangrijke symbolische daad te stellen: ze kan het startschot zijn van een vernieuwde relatie met de Afrikaanse gemeenschap in ons land. We moeten weg van het paternalisme, zodat we elkaar kunnen aanvullen en verrijken.

Moeten de Italianen zich ook excuseren voor de inval van de Romeinen? Laten we niet beter het verleden rusten? (Frans Holsters, Ternat)

Ba: Ik denk niet dat we moeten overgaan tot een wedstrijd van wie het ergste verleden heeft. Dit is een humanistische kwestie, het gaat om wreedheden van een systeem tegenover mensen. Als we willen uitgroeien tot een wereld waarbij iedereen elkaar als gelijkwaardig ziet, moeten we op z’n minst onze fouten uit het verleden kunnen toegeven. Dat doe je trouwens niet alleen, maar in samenspraak met wie zich slachtoffer voelt. Dit heeft niets met individuen te maken: Jan met de pet hoeft zich niet eeuwig schuldig te voelen voor de kolonisatie. Maar we moeten allemaal samen de fouten uit het verleden erkennen en een eind maken aan de eurocentrische kijk op de wereld.

Kunnen we eindelijk debatteren over wat we in de plaats gaan zetten van die standbeelden van Leopold II? (Peter Braet, Kieldrecht)

Ba: In die discussie heb je twee stromingen: de standbeelden weghalen of ze duiden met informatiebordjes. In het eerste geval wordt de geschiedenis vergeten, wat ontoelaatbaar is. En in het tweede geval kijken mensen niet naar die bordjes. Ik denk dat er betere opties zijn: ofwel zet je er andere standbeelden naast, waardoor de boodschap wordt geneutraliseerd en een kritische dialoog ontstaat. Ofwel plaats je ze in een museum. Maar bij het nieuwe AfricaMuseum stel ik me toch nog vragen. Kun je je voorstellen dat in Congo een EuropaMuseum zou worden opgericht? Ik pleit ervoor om de Congolese regering co-eigenaar te maken van het museum en het een andere naam te geven, die appelleert aan verzoening en erkenning. Zo kunnen alle betrokkenen samen naar hun verleden kijken en een gedeelde toekomst bouwen. Binnen een gezamenlijk geplande termijn zou het kunnen verhuizen naar Congo. Stelselmatig kunnen alle stukken dan worden teruggegeven aan de oorspronkelijke eigenaars.

In een schoolcontext kan Kuifje in Afrika nog worden gebruikt om juiste lessen te trekken uit die periode.

Moet de huidige Congolese regering zich ook excuseren voor het wanbeheer en de uitbuiting gedurende bijna 60 jaar? (Paul Silence, Overijse)

Ba: Dit lijkt me zeer misplaatst: we weten dat België en andere spelers een groot aandeel hebben in het aan de macht brengen van corrupte leiders, en in het slecht functioneren van de Congolese staat.

VRAAG VAN DE WEEK:

Wat met racistische werken, zoals Kuifje in Afrika? Moet je die uitleggen en kaderen, of moeten ze verboden worden? (Benjamin Devolder, Leuven)

Ba: Kuifje is lectuur voor kinderen, een heel kwetsbare doelgroep. Wat zij lezen en de beelden die zij zien, hebben een grote impact op hun wereldbeeld. Symbolen en verhalen zijn heel efficiënte middelen om geesten te vormen. Als een kind dat stripverhaal leuk vindt, bestaat de kans dat het andere kinderen daarop aanspreekt, beledigt of vergelijkt met een wereldbeeld dat nu helemaal passé is. Dit is zó’n problematisch werk dat kinderen van deze diverse samenleving er zonder pedagogische omkadering niet zomaar aan moeten worden blootgesteld. Of je het helemaal moet verbieden, is een andere vraag: in een schoolcontext kan het nog worden gebruikt om juiste lessen te trekken uit die periode.