Yves T'Sjoen
‘Verhalen zijn sprekender en indringender dan wat louter empirisch onderzoek oplevert’
Professor Yves T’Sjoen schrijft naar aanleiding van een nieuw seizoen van Belezen Wetenschappers over het belang van de maatschappelijke betrokkenheid van proffen in de publieke ruimte.
Volgens Carta Academica, zo was onlangs te lezen in de pers, moeten professoren meer uit de ivoren toren neerdalen en zich in opiniestukken uitspreken over kwesties van algemeen maatschappelijk belang. De professoren met emeritaat kregen tegenwind vanuit de Jonge Academie. Bij monde van Lieve van Hoof is geopperd dat niet zozeer deelname aan het maatschappelijke debat een heikel punt is (er zijn genoeg proffen met allerlei meningen in de publieke ruimte), maar wel de academische erkenning voor de valorisering, of dus het sociaal dienstbaar maken van en communiceren over wetenschappelijk onderzoek. Of wat in een stilaan achterhaald jargon als maatschappelijke dienstverlening wordt voorgesteld.
Academici komen meer dan genoeg in de media, zo stelt Van Hoof terecht, met uitgesproken relevante en ook minder relevante standpunten. Ze wegen wel degelijk op het publieke debat. Misschien nog te weinig. Aan meningen geen gebrek dus, maar zoals de Jonge Academie aankaart: het financieringsmodel van de universiteiten houdt vooralsnog geen rekening met de maatschappelijke betrokkenheid van proffen in de publieke ruimte.
Ivoren torens of torens van Babel?
De universiteit organiseert naast wetenschappelijke symposia, debatavonden, lezingen, workshops en seminaries in specifieke vakgebieden tal van culturele activiteiten waarvoor academische personeelsleden worden uitgenodigd om meningen met elkaar te delen. Sinds 2015 faciliteert de Universiteit Gent een platform waarop wetenschappers ongeacht de vakdiscipline met elkaar en voor een publiek over literatuur praten. Onder de vlag van Belezen Wetenschappers, een uniek project aan een universiteit in de Lage Landen, treden professoren en postdoctorale onderzoekers met elkaar in gesprek over romans en dichtbundels die hen inspireren en ontspannen, waardoor zij gefascineerd zijn geraakt, die ze aanbevelen aan hun collega’s, studenten en een belangstellend publiek. Sommige alfa-, bèta- en gammawetenschappers halen zelfs voor hun specifieke onderzoek inspiratie en kracht uit die boeken. Verhalen zijn sprekender en indringender dan wat louter empirisch onderzoek oplevert.
Eerst in het Foyer van de Theaterzaal van Kunstencentrum Vooruit, nadien in de Refter van Het Pand en sinds dit academiejaar in zaal De blauwe vogel van Bibliotheek De Krook wisselen Gentse academici in een informele setting met elkaar van gedachten over schrijvers en boeken. Gemodereerd door de radiomaker, journalist en schrijver Pat Donnez heeft elke keer weer een geanimeerd en zelfs een gezellig gesprek plaats over literatuur onder wetenschappers van heel diverse pluimage. De ingenieurswetenschapper, thans rector van de alma mater, hield een aanstekelijk pleidooi voor een roman van Thomas Mann. De bekende arts-specialist, politiek geëngageerd, is vol van Boelgakov. De prof in de rechten is nog steeds kapot van Curzio Malaparte en de historica haalde jeugdherinneringen op aan de lectuur van Oriana Fallaci, de reden waarom zij destijds geschiedenis is gaan studeren. De bibliotheek van de Gentse belezen wetenschappers kan hier worden geconsulteerd.
Belezen Wetenschappers is een publieke tribune met een hart voor literatuur. En omdat een lezer altijd met zijn of haar verbeelding leest, is het salon een etalage voor persoonlijke ontmoetingen en lezersconfessies. Wetenschappers worden uit hun comfortzone gehaald, of beter: ze houden ervan om met favoriete boeken naar buiten te treden, en blijken vanuit hun expertise en persoonlijkheid de vurigste apologeten van die boeken te zijn. Het format slaat aan, met telkens weer een grote publieke opkomst – zelfs als ‘Uitgelezen’ in Vooruit op hetzelfde moment plaatsheeft. Na afloop krijgt De Krook vragen om de boeken die ter sprake kwamen meer aandacht te geven in de bibliotheek.
Alleen aan de universiteit van Cambridge is een vergelijkbaar initiatief bekend. Vreemd dat het initiatief niet méér navolging krijgt: literaire teksten (en kunsten in het algemeen) verbinden collega’s die in gespecialiseerde onderzoeksgroepen actief zijn. Het vertoog over boeken sloopt muren tussen faculteiten en vakgroepen, één van de betrachtingen van Belezen Wetenschappers, en genereert aan de universiteit een nieuwe gespreksdynamiek. Belezen Wetenschappers is naast een literair forum een ontmoetingsplaats. Het siert de Universiteit Gent dat ze daarop inzet en de discussie over het literaire boek faciliteert in samenwerking met De Krook. Het zal geen hogere plaats opleveren in de Shanghai- of een andere ranking, niet méér FWO-middelen en Nobelprijzen, maar zorgt wel voor een menselijker universiteit, een academisch instituut van en voor de gemeenschap.
De namen voor het vierde seizoen worden binnenkort bekendgemaakt. In ieder geval is het gezelschap dat komend academiejaar aan het woord komt weer een bijzondere mix van oudere en jonge navorsers met een passie voor gedichten en romans in de Nederlandse en anderstalige literaturen. Universiteit Gent, als tempel van wijsheid en onderzoek, beschouwt culturele activiteiten in een bredere publieke ruimte als fundamenteel en zoals gezegd verbindend. Schotbalken tussen onderzoekseenheden worden geslecht, ontmoetingen over grenzen van wetenschapsdisciplines hebben plaats, nieuwe gesprekken worden geïnitieerd. Literatuur nodigt daartoe uit. Professoren en jongere collega’s treden naar buiten met inzichten en impressies over boeken die zij als indringend en zelfs grensverleggend ervaren.
Belezen Wetenschappers is een illustratie van de wijze waarop een universiteit zelf aanzienlijk bijdraagt tot het maatschappelijk gesprek. Net als de Jonge Academie ervaren wij geen tekort aan engagement. Integendeel. Zonder het vooruitzicht van wetenschappelijke valorisatie, een financiële vergoeding of de aanwezigheid in de media zijn de professoren van vandaag bereid hun comfortzone te verlaten, uit de ivoren toren af te dalen en de toren van Babel op te bouwen. Niet alles moet worden vertaald in promotiekansen, rekeneenheden of gepersonaliseerde doelstellingen, en ook het financieringsmodel hoeft niet te worden aangepast zoals de Jonge Academie bij monde van collega Van Hoof voorstelt. Passie, zoals voor het fictionele proza en de poëzie, laat zich inderdaad niet meten en in tabellen vertalen. Dat is ook de sterkte van Belezen Wetenschappers: zonder compensatie, behalve een goed gesprek en een luisterend oor, verrassen collega’s van de geneeskunde, economie en rechten – om alleen maar die faculteiten te noemen – met hun zienswijze. Verhalen over de kracht van romans en gedichten, in hoeverre onderzoekers zich laten inspireren door of kracht putten uit literatuur, werken bijzonder aanstekelijk.
Drie seizoenen, volle zalen en pakweg vijftien sessies hebben dat afdoende aangetoond. Ook dit is de universiteit van de eenentwintigste eeuw: een ontmoetingsplek waar in het vertoog over literatuur inzichten ontstaan die mensen verenigen. De Krook en de Universiteit Gent, een uniek institutioneel partnership in Gent, biedt er nu al drie academiejaren het uitgelezen forum voor.
Yves T’Sjoen, mede namens Pat Donnez, Kurt Defrancq (cultureel adviseur UGent) en Laura Engels.
Fout opgemerkt of meer nieuws? Meld het hier