‘Veel mannen willen thuis meer voor de kinderen zorgen, maar worden daar scheef voor bekeken’

‘We kunnen mannen verplichten om een deel van het zorgverlof op te nemen, de zogenaamde ‘daddy days”, schrijft Liesbet Sommen in deze bijdrage voor het Schaduwparlement. ‘Dit kan een eerste stap zijn om een feitelijke historische achterstand weg te werken van vrouwen op de arbeidsmarkt.’

Om zondag op Moederdag de mama’s te vieren, moeten we ook de papa’s een cadeau doen. Momenteel nemen vooral vrouwen ouderschapsverlof op, want dat is op de werkvloer voor een man vaak nog ‘not done’. Er is een mentaliteitswijziging nodig. Dat kan door een stukje van het zorgverlof verplicht door de man te laten opnemen. Dat goed voor het kind en de vader zelf, maar ook voor de moeder: de globale werkzaamheidsgraad van vrouwen kan ermee omhoog, en de loonkloof omlaag. Zowel mama als papa genieten dan een betere balans tussen werk en privé.

Voor de verbetering van hun positie op de arbeidsmarkt hebben vrouwen niet zozeer nood aan nieuwe rechten. Wél aan een hogere opname van deze rechten door mannen. Naar analogie met het Zweedse voorbeeld kunnen mannen verplicht worden een deel van het zorgverlof op te nemen, de zogenaamde ‘daddy days’. Dat zal leiden tot een mentaliteitswijziging: dat mannen afwisselend met hun vrouw de loopbaan onderbreken, wordt dan een evidentie.

De overblijvende werven van vrouwelijke emancipatie worden immers, zo blijkt uit de praktijk, niet altijd opgelost door het aanreiken van méér rechten. We beschikken al over 15 weken betaalde moederschapsrust. Ouderschapsverlof bestaat al à rato van 8 maanden per kind, als beide ouders hun 4 maanden opnemen, met een uitkering vanwege de overheid. Voor palliatieve zorg en de bijstand voor een zwaar ziek familielid is ook reeds een verlofperiode inclusief vergoeding voorzien. Al deze verloven worden gelijkgesteld voor het pensioen, alsof het gewerkte periodes waren.

De vrouw blijft thuis

Hét probleem voor werkende vrouwen is dat voornamelijk zíj deze rechten uitputten. Op de moederschapsrust na, zijn al deze verloven gelijk voor mannen en vrouwen ingevoerd, zoals het een niet-discriminerende wetgever betaamt. Maar wat blijkt: mannen maken er veel te weinig gebruik van. Meer dan 75% van het ouderschapsverlof wordt opgenomen door de vrouwelijke partner. Dit kan leiden tot een voorkeur bij de werkgever, in het geval van een vacature met gelijkwaardige kandidaten, die enkel verschillen qua geslacht: voor de man. Want deze zal in termen van tijd vaker beschikbaar zijn.

Nieuwe werven

België heeft de voorbije decennia heel wat vooruitgang gemaakt inzake vrouwenrechten. Dankzij de volgehouden inzet van de vrouwenbeweging presteerde België in 2014 als beste land op de OESO-genderindex.

Dit plaatst deze beweging voor nieuwe uitdagingen: hoe brengt ze haar verhaal nog aan de man? Intuïtief menen velen immers dat de grove discriminaties uit de wereld geholpen zijn. Wie nog wijst op ongelijkheden, wordt soms zelfs wat meewarig bekeken. Onterecht, want een verhoogde aandacht op het vlak van arbeidsmarkt blijft nodig.

Arbeidsmarkt

Zo is er het fenomeen van de loonkloof. Die bedraagt volgens het meest recente loonkloofrapportnog steeds 10 procent voor een bruto-uurloon. Aan degenen die er als de kippen – of in deze: haantjes – bij zijn met de stelling dat dit te wijten is aan de eigen keuzes van vrouwen: iets meer dan de helft van dit percentage kan niét verklaard worden. Deeltijds werk, opname van zorgverloven en andere zogenaamde ‘softe’ kenmerken die vaak aan vrouwelijke tewerkstelling worden verbonden, zijn er dus niet de oorzaak van.

De werkzaamheidsgraad van vrouwen (63 procent) is in 2014 ook een stuk lager dan die van mannen (72,4 procent). De arbeidsmarktpositie van vrouwen blijft dus een werkpunt.

Verplicht zorgverlof

Els Van Hoof, voorzitster van Vrouw & Maatschappij, de vrouwenbeweging binnen CD&V, gaf deze week al een rake voorzet met haar voorstel om de opname van het vaderschapsverlof voor mannen te verplichten. Het gaat hier over de tien werkdagen verlof die volgen op de geboorte.

Voor het ouderschapsverlof valt iets gelijkaardigs te overwegen. Een algemene verplichting tot opname van het verlof zou niet wenselijk zijn. Maar áls een koppel het wil opnemen, zou verplicht kunnen worden dat beide partners een minimum aandeel opnemen. Op die manier zullen de ouders elkaar afwisselen in de zorgperiode voor hun kinderen.

Een verplichting is een instrument dat met tegenzin wordt ingezet. Maar soms kan dit noodzakelijk zijn om een feitelijke historische achterstand in te halen en vooral: om de vereiste mentaliteitswijziging op gang te brengen. Als het mannen opgelegd wordt om een deel van de zorg op zich te nemen, zal niemand hier na verloop van tijd nog vreemd van opkijken. Voor de man in kwestie valt een last van zijn schouders: hij hoeft ten aanzien van zijn werkgever niet meer te verantwoorden waarom hij, tegen de traditionele gewoonten in, óók afwezig wil zijn van de werkvloer voor zorg.

Het probleem is immers goed gekend: veel mannen willen wel afwisselen met hun vrouw voor de opname van het zorgverlof voor de kinderen of zieke ouders, maar worden daar in ons land wat scheef voor bekeken. Het past niet in het archaïsche stereotype dat heerst over de ambitieuze, viriele kostwinner. In Zweden gaat men daar veel moderner mee om. Een vader die daar volgend op de geboorte van zijn kind nalaat om zijn twee maanden verplicht zorgverlof op te nemen, wordt niet als een echte man beschouwd. Alsof hij, betreurenswaardig genoeg, wat in zijn studententijd is blijven hangen.

Werkzaamheidsgraad

De cijfers liegen er dan ook niet om. De loonkloof is in Zweden iets groter dan bij ons, maar de arbeidsmarktparticipatie van vrouwen is er bijna 10 procent hoger dan in België en nagenoeg gelijk aan die van mannen. Dit leidt dan weer tot een veel hogere globale Zweedse werkzaamheidsgraad (80 procent) dan de Belgische (67,7 procent).

In België willen wij de betaalbaarheid van de sociale zekerheid garanderen met dure lastenverlagingen en moeilijk verteerbare pensioenhervormingen. De oplossing die besloten ligt in de groei van het aantal werkende vrouwen wordt daarbij wel eens vergeten.