‘De Eerste Wereldoorlog zette een aantal processen in gang die de wereld fundamenteel deden veranderen’, schrijft Louis Ide (N-VA) in het Schaduwparlement. Hij staat stil bij de honderdste verjaardag van het gedicht ‘In Flanders Fields’.
Wereldoorlog I: 17 miljoen doden. De Holocaust: 6 miljoen doden. De Armeense genocide: 1,5 miljoen doden. De aanslagen van 11 september: 3000 doden. Het zijn cijfers die moeilijk te vatten zijn. Het is pas wanneer je geconfronteerd wordt met individuele verhalen, dat de gruwel tot je doordringt. Hoe dichter de gruwel, zowel in tijd als afstand, hoe meer die wreedheden je aangrijpen.
Toen ik in New York het 9/11 Memorial & Museum bezocht, werd ik, net als alle Amerikanen daar aanwezig, muisstil. Het monument, op ground zero, waar ooit een van de Twin Towers stond, symboliseert de leegte wonderwel. Het zwarte gat is afgezoomd met denamen van alle slachtoffers. Op hun verjaardag wordt er een roos bij hun naam geplaatst. Het museum zelf, een architecturaal pareltje, vertelt het verhaal van de slachtoffers met alle persoonlijke artefacten die men nog kon vinden, gaande van geluidsfragmenten met persoonlijke boodschappen tot knuffelberen. Zelfs de meest harde bolster kon de zachte pit niet verhullen. Door het drama zoveel mogelijk te verpersoonlijken, zal het wellicht meer mensen aangrijpen, zodat ze het nooit zouden vergeten. Want daar draait het om.
‘Vandaag keren de poppies uit In Flanders Fields in een andere gedaante terug’
Hetzelfde geldt voor het In Flanders Fields Museum te Ieper. Ook daar zijn het de persoonlijke verhalen van soldaten en burgers die je aangrijpen. De namen van WO I-slachtoffers worden geprojecteerd op beton. Om de zoveel seconden een naam. Telkens een leven dat voorbijkomt. Je kan een wandeling maken doorheen het museum als soldaat, verpleger, leraar etc. Het verhaal van het personage dat je aangemeten wordt, loopt soms goed af en soms niet. Ook In Flanders Fields bulkt het van de persoonlijke artefacten.
Volgende dinsdag zal het een eeuw geleden zijn dat het gedicht In Flanders Fields van John McCrae gepubliceerd werd in Punch. Het gedicht van de Canadese legerarts werd al snel populair en dient nu wereldwijd als herdenkingstekst voor de Eerste Wereldoorlog. Het creëert een zodanige sfeer dat als je de ogen sluit, je de rode klaprozen in het niemandsland en tussen de graven van de gesneuvelde soldaten kan zien en ruiken. De rode klaprozen zijn vandaag uitgegroeid tot een universeel symbool van herinnering aan de Groote Oorlog. Ze duiken op bij al wie op het scherm komt in het Verenigd Koninkrijk, dwarrelen uit de lucht op 11 november onder de Menenpoort te Ieper, onderbreken het groene monotone getrimde gras van de Commonwealth kerkhoven…
‘John McCrae had nooit kunnen voorzien hoe invloedrijk zijn gedicht zou worden toen hij het schreef.’
De Eerste Wereldoorlog zette een aantal processen in gang die de wereld fundamenteel deden veranderen. Het was een (eerste) paroxisme dat, na enorm lijden, onverwacht een aantal zaken een nieuwe evolutie gaf. WO I was een scharniermoment in vele opzichten. In België besliste men te Loppem op 21/11/1918 het algemeen enkelvoudig stemrecht door te voeren. De emancipatie van de Vlaamse soldaten in de loopgraven en de offers die ze hadden gebracht hebben tot dat stemrecht geleid. Artsen zoals John McCrae werden geconfronteerd met de ergste medische gruwelijkheden. De wapenwedloop was ook een geneeskundige wedloop. Als de kanarie niet meer zong dan kwam het Ieperiet er aan. Er waren in het begin geen gasmaskers. De Spaanse griep eiste meer doden dan de oorlog zelf. In sneltempo ontwikkelde de medische wetenschap zich. Het was een wedloop tegen het gas, tegen mutilatie, tegen infecties …
Vandaag keren de poppies als het ware in een andere gedaante terug. Ze staan vandaag symbool voor een verre oorlog in de vorm van de papavervelden in Afghanistan. De poppies staan vandaag voor heroïne. Ze financieren de taliban in Afghanistan.
Het Ieperiet, mosterdgas of Sarin mag dan wel om en bij de 100 jaar oud zijn. Het is nog steeds actueel. De ziekenhuizen werden recent gewaarschuwd hun CBRN-plan (chemisch-biologisch-radiologisch-nucleair) up to date te houden. Terwijl het gas in Syrië nog wordt gebruikt zelfs tegen de burgerbevolking. De aanslagen in Parijs zetten onze democratie voor een stuk onder druk. Etc.
McCrae had nooit kunnen voorzien hoe invloedrijk zijn gedicht zou worden toen hij het publiceerde. Hij had ook nooit kunnen voorzien hoe de wereld de volgende 100 jaar zou veranderen. Maar ook niet hoe bepaalde zaken blijkbaar nooit veranderen.
In Flanders fields
In Flanders fields the poppies blow
Between the crosses, row on row,
That mark our place; and in the sky
The larks, still bravely singing, fly
Scarce heard amid the guns below.
We are the Dead. Short days ago
We lived, felt dawn, saw sunset glow,
Loved, and were loved, and now we lie
In Flanders fields.
Take up our quarrel with the foe:
To you from failing hands we throw
The torch; be yours to hold it high.
If ye break faith with us who die
We shall not sleep, though poppies grow
In Flanders fields.
Major John McCrae – 1915
Het Schaduwparlement van Knack.be
Fout opgemerkt of meer nieuws? Meld het hier