Theater / Dans: Cesena, Rosas en Graindelavoix

Rosas en Graindelavoix bevruchten elkaar subtiel in ‘Cesena’.

Ongewone aanvangstijden zijn voor fervente festivalgangers zelden een beletsel. Omdat de dagen te kort zijn werd in Avignon enkele jaren geleden zelfs het 25e uur ingevoerd, dat rond middernacht begint. Voor de première van ‘Cesena‘ ( * * * ), de nieuwe productie van Rosas en Graindelavoix, moesten we voor het krieken van de dag het bed uit. Voor monniken, van wie wordt verwacht dat ze aan de Metten deelnemen, zou dat geen problemen hebben opgeleverd. Maar hier in de Provence zijn vroege vogels in de minderheid. Op weg naar het Palais des Papes doken in het straatbeeld eerder nachtraven op. Toch liep de Cour d’Honneur ook op dit onwaarschijnlijke tijdstip moeiteloos vol.

Na het contemplatieve ‘En attendant‘, dat vorig jaar de affiche sierde en waarin de dansers bij zonsondergang vervluchtigden op 14de eeuwse liederen, die tot de ‘ars subtilior’ worden gerekend, wilde Anne Teresa de Keersmaeker op de ingeslagen weg verder. Ook in ‘Cesena‘ fungeren liederen uit de periode van het Grote Schisma tussen Rome en Avignon als rode draad in de voorstelling.

Al zingend een nieuwe bewegingstaal zoeken

In de Italiaanse stad Cesena richtte het huurlingenleger van John Hawkwood door toedoen van pauselijk legaat Robert van Genève -de latere tegenpaus Clemens VII – in 1377 een bloedbad aan. Een kluif van jewelste voor choreografe Anne Teresa de Keersmaeker, die het Palais des Papes, waar deze beruchte tegenpaus zetelde, ter beschikking kreeg. Zij kon Björn Schmelzer van het Antwerpse ensemble Graindelavoix, dat zich in oude muziek specialiseert, overhalen om de oude codices uit te pluizen. Dansers en zangers gingen samen aan de slag. Ze leerden elkaar hun technieken zodat ze op de gekozen motetten en ballades al zingend een nieuwe bewegingstaal konden ontwikkelen.

Als alle lichten van de Cour d’Honneur zijn gedoofd, rent in de duisternis een naakte figuur over het podium. Hij werpt zich neer, kronkelt met zijn lichaam en wacht in een cirkel van witgele zandkorrels op wat komen gaat. Een toespeling op Michele van Cesena die net als Franciscus van Assisi de ontspoorde, rijke kerk de rug toekeerde om in armoede te leven.

Ondanks de schemering valt ondertussen duidelijk op hoe verweerd de muren van het Palais des Papes zijn en hoeveel er verbouwd werd. Een schelle stem, die lang dezelfde toon aanhoudt, doorklieft de stilte. Kloppende geluiden ondersteunen het eerste Latijns motet, waarin het vertrek van paus Gregorius XI uit Avignon wordt gemotiveerd. Hij wil niet alleen de ‘heilige Stoel’ terug naar Rome brengen, maar ook Italiaanse gebieden heroveren. Enkele donkere gestalten, die ongetwijfeld de paarden in zijn gevolg vertegenwoordigen, schakelen over op de galoppas.

Soms leunen de zangers en dansers tegen elkaar aan in een lange rij, die stapsgewijs en wiegend op de maat van een lied voortschrijdt. Maar het kan ook zijn dat enkelen hun arm over de schouders van hun buur leggen. Geregeld blijft het hele gezelschap stilstaan alsof ze een gezamenlijke beweging als in een fotoshot willen bevriezen.

Subtiel evenwicht

De mysterieuze 14de eeuwse dichter Solage looft de lichamelijke charmes van de dochter van de Franse koning, die met de hertog van Berry was verloofd. Van dezelfde componist werd ook een lofzang op het roken aangetroffen. De ademhaling van de zangers en dansers evolueert naar dierlijk gehijg. Telkens ze in hurkzit of met achterover gegooid onderlijf van positie veranderen schrapen ze krassend met hun al dan niet gemetalliseerde schoenen over de podiumvloer. Op een Kyrie Eleison, dat het pauselijk koor ooit in Avignon zong en waarvan het manuscript in Toulouse werd teruggevonden, wordt een bewegingloze figuur weggedragen. De sterfelijkheid en het gemis staan ook centraal in een Servisch gedicht, dat het mystiek slotmotet voorafgaat, waarin de schittering van het lichaam en de ziel worden bezongen. De afgemeten bewegingen houden ons echter bij de werkelijkheid. De pausen van Avignon zouden zich ongetwijfeld in de ogen wrijven als ze met dit subtiel evenwicht tussen dans en zang zouden worden geconfronteerd. En wees gerust: de voorstellingen buiten Avignon zijn op de normale avondaanvangsuren gepland.

Ludo Dosogne

Nog op 18 en 19/7 bij ochtendgloren in Avignon. Brussel, Kaaitheater van 12 tot 16/11,Gent Vooruit 9 en 10/12,Antwerpen Singel 17 tot 20/12, Leuven Stuk-30CC:12-13/1, Genk, 11/2 en Brugge, Concertgebouw 11/3.