Ook binnen de museummuren heeft het coronavirus in 2020 lelijk huisgehouden, maar het nieuwe jaar belooft een helende golf van nieuwe expo’s. Omdat optimisme een morele plicht is, zetten de Knack-recensenten deze en volgende week hun voorjaarstips op een rij. Dave Mestdach bijt het spits af.
1. Dürer’s Journeys
Het heeft iets ironisch. Net nu de brexit beklonken is, pakt The National Gallery in Londen uit met een tentoonstelling die onderzoekt hoe Europa is ontkiemd als filosofisch-cultureel concept, en dat met Albrecht Dürer (1471-1528) als reizende gids. De Duitse meester was niet alleen het archetype van de Noord-Europese renaissancekunstenaar, een technisch briljant observator en verteller. Hij was ook een van de eersten die het oude continent doorkruiste, van Italië tot de Bourgondische Nederlanden. In Gent, Brugge, Brussel en Antwerpen bestudeerde hij de Vlaamse schilderkunst, waarbij vooral Van Eycks Lam Gods een diepe indruk maakte. In Italië ontdekte hij de vernieuwende ideeën rond proportie, perspectief en humanisme, met Giovanni Bellini en Andrea Mantegna als voorbeelden.
Dankzij zijn reizen wist Dürer Noord en Zuid te verenigen, wat van hem de invloedrijkste kunstenaar benoorden de Alpen maakte. Ook de opkomende boekdrukkunst speelde daarbij een rol, waardoor zijn gravures in grote oplages werden verspreid. Die laatste zullen in Londen ruim aan bod komen, maar de focus van Dürer’s Journeys ligt uiteraard op ’s mans fabuleuze schilderijen, met als pronkstuk zijn uit Washington geleende Madonna met kind (c. 1496/1499), dat in geen tijden meer te zien is geweest in Europa, het continent dat Dürer mee vormgaf.
Dürer’s Journeys, 06/03-13/06 in The National Gallery, Londen (nationalgallery.org.uk).
2. Pierre Alechinsky
De invloedrijkste nog levende Belgische kunstenaar? Dat zou – sorry Luc Tuymans, Jan De Cock en co. – best wel eens de 94-jarige Pierre Alechinsky kunnen zijn. Oorspronkelijk manoeuvreerde zijn kunst in de slipstream van het surrealisme, met abstracte en aardse symbolen. Begin jaren vijftig ontdekte hij het expressionisme en de oosterse tekenkunst. Zijn penseelstreken werden losser en energieker. Zijn doeken, die tot de collecties van Tate tot MoMa behoren, tonen telkens een microkosmos waarin organismen en creaturen woelen en wentelen, waarin tekens, kleuren en lijnen aan het dansen slaan, waarin chaos en orde hand in hand gaan.
Het is een zwierige, cartooneske stijl die tot op vandaag graffitikunstenaars inspireert. De tentoonstelling Pierre Alechinsky in de KMSK in Brussel toont ruim honderd werken van de wereldberoemde Brusselaar, die een van de voortrekkers was van het internationale kunstcollectief Cobra, dat een vrije expressie nastreefde en zich baseerde op tekeningen van kinderen en geesteszieken. Verwacht een fijne selectie schilderijen en tekeningen uit de eigen collectie van het museum die, naast een nieuwe uitzonderlijke schenking, hulde brengen aan de Belg die Japanse kalligrafie en lyrische abstractie verbond, en die zijn fan Keith Haring naar tekenstift en spuitbus deed grijpen.
Pierre Alechinsky, 26/03-01/08 in de Koninklijke Musea voor Schone Kunsten van België, Brussel (fine-arts-museum.be).
3. Bruce Nauman
Gekke dansjes, cholerische clowns, wassen hoofden, emmers puin, slogans in neonlicht, schreeuwende videoschermen. In zijn zes decennia omspannende carrière heeft Bruce Nauman werken gemaakt over en mét zo ongeveer alles waar hij beslag op kon leggen, inclusief zijn eigen lijf. Met recht en reden mag de inmiddels 79-jarige Amerikaan de godfather van de videokunst worden genoemd, de missing link tussen Jasper Johns, John Cage, Merce Cunningham en de Marx Brothers. De naar hem genoemde expo in Stedelijk Museum Amsterdam biedt een niet-chronologisch overzicht van zijn chronisch curieuze carrière. Naumans output is in feite één groot work in progress, een caleidoscoop van beeld, geluid, performance, film, video en sculptuur die de moderne, vretende, neukende en existentieel dolende mens bestookt en bevraagt, plaagt en prikkelt.
Van de video Self Portrait as a Fountain (1966), waarin hij water uit zijn mond spuit, over zijn slogans in spiraalvormige neonlichten, waarin banale opmerkingen op diepe gedachtes botsen, tot Clown Torture (1987), het schandaalwerk waarin een clown from hell zijn gevoeg doet. Het is een multimediale mallemolen waarin de kunstenaar fungeert als mediator en manipulator. Bewust zoekt hij de grenzen op, lichamelijke, ruimtelijke en conceptuele, vaak op het desoriënterende af. Of zoals op een van zijn ambigue neoninstallaties te lezen valt: ‘ The True Artist Helps the World by Revealing Mystic Truth.’
Bruce Nauman, 27/3-15/8 in Stedelijk Museum, Amsterdam (stedelijk.nl).
4. Femmes Peintres, 1780-1830
Waarom u wellicht niet meteen een vrouwelijke schilder kunt noemen van voor de twintigste eeuw? Simpel: omdat de kunstgeschiedenis eeuwenlang geschreven werd door mannen, en omdat vrouwen intussen systematisch uitgesloten werden van een professionele kunstopleiding. Tenzij ze braaf bij genrestukjes bleven of hun vlijt binnenshuis hielden. Toch was er een korte periode, van 1780 tot 1830, waarin een emancipatorische golf door de Europese en vooral de Franse kunstwereld waarde, onder impuls van de verlichting.
Er was societyster Elisabeth Vigée Le Brun, een van de grote portrettisten van tijdens het ancien régime. Je had Anne Vallayer-Coster, die beroemd werd met haar verfijnde rococostillevens. Constance Mayer was in zwang als schilder van miniaturen, familietaferelen en portretten van vrouwen en kinderen. Zij veroverden zo hun plek in de patriarchale canon, maar uiteraard waren ze niet de enige vrouwen die konden schilderen. Het Musée du Luxembourg in Parijs belooft ook de vergeten vrouwelijke pioniers te belichten, en onderzoekt hoe ze moesten vechten voor het recht op een academische scholing, een publiek bestaan en toegang tot de kunstmarkt. Liberté, égalité, feminité.
Femmes Peintres, 1780-1830, 03/03-04/07 in Musée du Luxembourg, Parijs (museeduluxembourg.fr).
5. Shilpa Gupta
Een katoenen draad, een enkel zinnetje op een veranderende display, een bibliotheek vol metalen boeken van anonieme auteurs, een amorfe wolk die uit honderden microfoons bestaat en boven de grond zweeft: meer heeft de Indiase kunstenares Shilpa Gupta doorgaans niet nodig om esthetisch verfijnde, vaak interactieve werken te maken die tal van beelden en associaties oproepen. Rode draden zijn haar fascinatie voor grenzen – geografische en politieke, maar ook sociale en persoonlijke – en haar thuisland India, dat sinds de jaren negentig door de globaliseringsgolf is overspoeld. Het is een tijd waarin de wereld een dorp lijkt geworden, maar grenzen desondanks of net daardoor almaar strakker afgebakend worden. Gupta is afkomstig uit Mumbai en presenteerde haar multimediale werk eerder in Tate Modern, het Guggenheim, het Centre Pompidou en op de Biënnale van Venetië. Het roept pertinente vragen op over identiteit, veranderende tradities en culturen en de artificiële grenzen waarlangs die bewegen, maar zelf noemt ze het everyday art, aangezien het eerder poëtisch dan pamflettair is en ontspruit aan dagelijkse observaties en subjectieve verlangens. Het M HKA presenteert Gupta’s eerste overzichtstentoonstelling, met een terugblik op haar artistieke praktijk van de voorbije twintig jaar.
Shilpa Gupta, 21/05-12/09 in M HKA, Antwerpen (muhka.be).
En verder…
Wat betekenen menselijkheid, lichamelijkheid, wreedheid en levenskracht? Berlinde de Bruyckere onderzoekt het in haar nieuwe tentoonstelling met sculpturen en installaties, te zien in het Bonnefantenmuseum in Maastricht van 9 februari tot 27 juni. – Sculpturen gemaakt van bomen uit een opgebrand bos, veertig gravures en koperplaten, plus: een nieuwe film waarin hij een wolvenjager speelt, en antieke mythes en politiek commentaar worden verweven. De Hayward Gallery in Londen heet u vanaf 17 maart welkom (terug) in de wondere wereld van beeldenstormer Matthew Barney. – Vanaf 5 maart presenteert Musée Jacquemart-André in Parijs dan weer zestig zelden vertoonde, uit vibrerende kleuren en toetsen opgetrokken werken van Paul Signac, de Franse meester van het pointillisme. Als toemaatje ziet u er doeken van tijd- en stijlgenoten Camille Pissarro, Théo van Rysselberghe, Georges Seurat en anderen. – Verstild vrouwelijk naakt, gordijnen, muren en hotelkamers waar een unheimliche waas over heen gedrapeerd lijkt. Nieuw werk van meesterfotograaf Dirk Braeckman, de Belgische prins der duisternis, serveert de Antwerpse Zeno X Gallery u in maart en april. – Abstractie was de uitvinding en exclusieve speeltuin van mannelijke kunstenaars? Pas vraiment . Het Centre Pompidou corrigeert de kunstgeschiedenis aan de hand van 200 vrouwelijke abstracten, van Hilma Af Klint over Sonia Delaunay tot Vera Molnár. Elles font l’abstraction, van 5 maart tot 23 augustus in de Franse hoofdstad.
Fout opgemerkt of meer nieuws? Meld het hier
