‘Telewerk: een gouden jubileum of vechtscheiding?

‘Welke lessen trekken we uit een jaar massaal en permanent thuiswerken’, vraagt Kamerlid Anja Vanrobaeys (Vooruit).

Heel veel werknemers missen na bijna een jaar thuis werken de babbel met collega’s aan de koffiemachine, de lunches waarbij je even kan ventileren, de informele feedback van een leidinggevende. Tegelijkertijd gaf het ons ook de nodige ademruimte. Zeker voor zij die zichzelf al eens voorbij lopen terwijl ze werk, gezin en vrije tijd proberen te combineren. Om maar te zwijgen over de files. Het overlegcomité besliste dat we vanaf 9 juni terug naar de werkvloer kunnen. Het wordt dus stilletjes aan tijd om te bekijken hoe we telewerk een rechtmatige plek zullen geven in de toekomst. Want er valt veel te regelen. We hebben lessen te trekken uit een jaar massaal en permanent thuiswerken.

Onkosten

Als we het potentieel van telewerk na corona volledig willen benutten, dan maakt een onkostenvergoeding daar onlosmakelijk deel van uit. Voor corona bleek dat vooral werknemers met een hoog inkomen gebruikt maakten van telewerk. Een kwart van de telewerkers had een netto-gezinsinkomen van 4.000 euro of meer. Als we willen verder inzetten op de voordelen van telewerk, dan moeten we dit toegankelijk maken voor iedereen en niet alleen de happy few. Het kan niet dat bedrijven dit louter als een besparingspost op hun kantoorruimte zien en hun werknemers na corona gaan verplichten te telewerken zonder tussen te komen in de extra kosten. Want waar anders de thermostaat thuis tijdens de werkdag een paar graden lager draait, loopt tijdens de winter de verwarmingsfactuur op.

Ook alle kleinere uitgaven zoals water, koffie, papier worden samen te veel voor het soms krappe gezinsbudget. Uit de cijfers van Acerta blijkt dat slechts 1,7 procent van de telewerkers hiervoor een vergoeding krijgt. De overgrote meerderheid telewerkt nog steeds verder zonder enige compensatie voor de extra kosten. Bij zij die wel een vergoeding kregen bedroeg die gemiddeld 64,15 euro in januari 2021, ongeveer de helft van het fiscaal en sociaal vrijgesteld maximum van 129,48 euro. De regering voerde deze vrijstelling net in om deze kosten op te vangen én verhoogde ze tot 144,31 euro tijdens het tweede kwartaal van 2021.

Naast de algemene onkosten, heb je uiteraard ook een degelijke werkplek nodig thuis. Cijfers van de FOD Mobiliteit leren ons dat 56.2 procent van alle telewerkers wel beschikken over een apart bureau, maar dat liefst 93 procent van die telewerkers dit volledig zelf hebben betaald. Sommige werkgevers doken in hun stock voor een bureaustoel, maar de meeste telewerkers zitten nog steeds op een tabouretje aan de keukentafel. Ongeveer 1 op 4 telewerkers is helemaal niet tevreden over zijn werkplek thuis. Nochtans schrijft de Codex Welzijn voor dat werkgevers verplicht zijn in te zetten op een aangename werkplek, los van waar je werkt. Samen met het verplicht telewerk kregen we ook muisarmen, nekklachten en ontstoken gewrichten.

Digitale deconnectie

Maar de organisatie van telewerk is niet alleen een financiële kwestie. De potentiële gevolgen van constant bereikbaar zijn, zijn niet min. Nu al geeft een kwart van de werknemers aan zich mentaal niet goed te voelen door het verplicht telewerk, al leidt dit voorlopig niet tot meer afwezigheden op het werk. Opvallend is dat acht op tien werknemers makkelijker extra taken opnemen, met meer stress als gevolg. Studies gaven ook aan dat de toenemende digitalisering ten koste kan gaan van het privé leven. Volgens het rapport van Stichting Innovatie en Arbeid (SERV) over werkbaar werk en het nieuwe werken is ongeveer de helft van de respondenten altijd bereikbaar na de werkuren. Slechts één op de vijf werknemers is na de werkuren niet bereikbaar voor het werk. Wie meer bereikbaar is, ervaart meer stress. Het duidt alvast aan dat de slinger van de digitalisering te veel kan doorslaan, zeker wanneer leidinggevenden hun verwachtingen niet expliciteren. In Frankrijk bestaat ondertussen al een recht op deconnectie.

Sommige bedrijven nemen initiatieven om hun werknemers gezond en gemotiveerd te houden. Opvallend voorbeeld is autobouwer Porsche in Duitsland die zelfs zo ver gaat dat mails na de werktijd automatisch worden gewist. Hoewel dat recht in België wel kan afgeleid worden van bestaande wetgeving, bestaat vooralsnog geen uitdrukkelijke wettelijke basis waarin een recht op deconnectie is vastgelegd. De tijdelijke collectieve arbeidsovereenkomst over telewerken in coronatijd voorziet wel dat hierover afspraken kunnen worden gemaakt. Maar in de praktijk komt het neer op verder ploeteren. Nochtans is de tijd krijgen en nemen om los te laten en te recupereren noodzakelijk om te herstellen en productief en gemotiveerd te blijven. Een eeuw na de invoering van de achturendag, mag digitalisering er niet toe leiden dat dit principe van een tijd voor werken en een tijd voor ontspanning wordt verlaten.

De sociale partners zijn alvast in gang geschoten. Ze werkten richtlijnen uit hoe bedrijven en organisaties de terugkeer veilig kunnen organiseren. De wittebroodsweken zijn voorbij, maar de vraag is of het het gouden jubileum wordt waarbij op een duurzame manier wordt ingezet op telewerk of een vechtscheiding waarbij de nadelen zo groot zijn dat veel werknemers die keuze laten vallen.

Anja Vanrobaeys is Kamerlid voor Vooruit.

Fout opgemerkt of meer nieuws? Meld het hier

Partner Content