Op het proces over de moord op veearts-keurder Karel Van Noppen zijn de stellingen ingenomen. De strijd kan beginnen.
Is iemand in staat een moord te plegen zonder dat hij daarbij nadenkt? Ja. ‘Albert, verdomme, wat hebt ge gedaan?’ vloekte Albert Barrez op 20 februari 1995, seconden nadat hij veearts Karel Van Noppen had afgemaakt. Barrez’ broer was al opgepakt voor moord. ‘Ik had nooit gedacht dat ook ik zo ver zou komen’, bekende Barrez vorige week voor het Antwerpse hof van assisen.
Voorzitter Edwin Van Fraechem van het hof, een van de weinigen die zonder plankenkoorts aan de marathon leek te beginnen, hield de zaak stevig in de hand. De procedurekwesties van de verdediging veegde hij in minder dan drie dagen tijd van tafel met een lang tussenarrest. Het volk moet (via de jury) op zijn minst zijn zeg krijgen over deze geladen zaak. Magistraten van andere rechtbanken zullen zich dan later buigen over de procedurestrijd en de manier waarop hij werd beslecht.
Van Fraechem begon de ondervraging van de onderdanige Barrez met een gemoedelijke babbel over de economie van kermisattracties en het belang van de kwaliteit van de frieten in een frituur ? de moordenaar was een man van vele stielen en ongelukken. Barrez deed zijn verhaal over de moord met overgave. De eerste ? en waarschijnlijk de laatste ? keer dat hij het voor een publiek kon vertellen. Hij was de enige van de vier verdachten die zich oprecht tot Mieke Hendrickx (mevrouw Van Noppen) richtte om haar zijn spijt te betuigen.
Barrez beklemtoonde meermaals dat hij op zijn minst zijn geloofwaardigheid wilde behouden. Hij vertelde hoe hij in een andere wereld terechtkwam toen hij in de dure wagen van Carl De Schutter stapte, die hij had leren kennen door hem in de gevangenis te leren biljarten: ‘Hij had in de Formule-1 moeten gaan, mijnheer de voorzitter, dan hadden we nu misschien in een andere tribune gezeten.’ De Schutter had het altijd over het vele geld dat hij schepte, en toen hij Barrez vroeg om voor 600.000 frank (14.874 euro) een veearts ‘kapot te maken’, aarzelde hij niet lang: het was zijn vrijbrief naar rijkdom.
FOTO NUMMER DERTIEN
Barrez’ advocaten Johan Platteau en Bart Vosters benadrukken bij elke tussenkomst dat hun cliënt schuldig pleit aan moord mét voorbedachtheid. Niemand twijfelt eraan dat de man de waarheid sprak toen hij vertelde hoe hij van De Schutter een moordwapen en schietlessen kreeg, hoe De Schutter een BMW liet stelen waarmee hij de moord kon uitvoeren, en hoe de organisator zich nadien ook van zowel wapen als wagen ontdeed, weliswaar ? ‘gedreven door gierigheid,’ sneerde Van Fraechem ? op zo’n klungelige manier dat hij en Barrez konden worden opgespoord.
De Schutter kon nochtans bijwijlen zijn trots over zijn ‘prestaties’ als crimineel niet verbergen, en Van Fraechem streelde geregeld zijn ijdelheid door hem te ‘consulteren’ over wapens of wagens, en over de manier waarop de naam van de in het dossier voorkomende vetmester Walter Remysen moet worden uitgesproken. ‘U smokkelde twee gsm’s in uw cel?’ vroeg de voorzitter geïnteresseerd. ‘Nee’, antwoordde De Schutter met een triomfantelijk lachje. ‘Drie.’
De Schutter ging er prat op dat hij nooit eerder met een gerechtelijk onderzoek had meegewerkt. Hij vertelde hoe hij vetmester Theo Goossens aanduidde als de man die hij twee keer op de markt van Sint-Niklaas ontmoette, om de details van de moordopdracht te ontvangen en het bloedgeld (dat bijna integraal naar Barrez ging) uitbetaald te krijgen. Hij kreeg tijdens een harde ondervraging door de politie een boek met foto’s van vetmesters voorgelegd, en om er vanaf te zijn en het gerecht op het verkeerde been te zetten, duidde hij nummer dertien aan, ‘omdat het een ongeluksgetal was’. Toevallig de foto van Goossens.
Maar hij besloot uiteindelijk toch mee te werken, nadat inspecteur Marc Willekens bij de ploeg ondervragers gekomen was, die hem op menselijke wijze behandelde. Desondanks handhaafde hij zijn door niemand geloofde verhaal dat het niet de bedoeling was de veearts te liquideren, maar alleen te intimideren. Zijn advocaat Jan De Man heeft de hopeloze taak om de jury van de juistheid daarvan te overtuigen. ‘Zeshonderdduizend frank is toch geen geld voor een moord,’ poneerde De Schutter om zijn stelling te steunen. ‘Ik ken iemand die twee miljoen (49.579 euro) betaalde om gewoon zijn eigen villa in brand te laten steken.’
Zeshonderdduizend frank is inderdaad geen geld voor een moord. Maar er is niemand die gelooft dat De Schutter, die uit alles geld sloeg, de moordaanslag ‘gratis’ organiseerde. Een denkspoor is dat de duizend gelijkvormigheidsattesten voor een Mercedes die De Schutter tijdens hun laatste contact van tussenpersoon Germain Daenen kreeg, zijn honorarium waren ? zeker in de wetenschap dat een vals gelijkvormigheidsattest voor een luxueuze Mercedes 150.000 frank (3.718 euro) kon opbrengen.
EEN AGENDA VOOR DE KINDEREN
Hoewel hij de enige van de vier verdachten was die alles wat in de gerechtszaal gebeurde aandachtig volgde, maakte veehandelaar Germain Daenen tijdens zijn eerste ondervraging een bijzonder slechte beurt. Hij bevestigde op een half uurtje tijd het beeld dat de moraliteits- en psychiatrische verslagen in de akte van beschuldiging van hem schetsten: ‘Volgens zijn echtgenote zou Daenen een autoritair iemand zijn die niet wil en kan volgens de regels leven, die nooit zijn ongelijk of zijn fout zal toegeven en totaal geen respect heeft voor de mening van iemand anders. Hij voelt zich verheven boven de anderen, is zeer brutaal en heeft geen respect voor de overheid. Het leed of welzijn van anderen laat hem koud.’
Van Fraechem pakte Daenen keihard aan. Vooral over het pakket gelijkvormigheidsattesten dat in een bruine enveloppe stak die van hem afkomstig was ? dat moest hij toegeven. Er kon bewezen worden dat de attesten die tijdens een huiszoeking achter het bed van De Schutters vriendin gevonden werden, op dezelfde pers gedrukt waren als enkele exemplaren die bij Daenens ‘leverancier’ waren achtergebleven.
Daenen benadrukte ? volstrekt overbodig ? dat hij zich niet sympathiek ging maken, en stelde tot ergernis van de voorzitter dat hij niets over die attesten wou zeggen omdat ze volgens zijn advocaten tijdens een zuivering van het dossier nietig waren verklaard. Ook over een nieuw element uit het onderzoek dat Van Fraechem ter sprake bracht, wou hij aanvankelijk niets kwijt. Speurders vonden in Daenens werkkamer een agenda uit 1995 waaruit in één ruk alle bladzijden van 1 januari tot 21 februari (de dag na de moord) waren gescheurd. ‘Ik gaf hem aan mijn kinderen om mee te spelen’, probeerde Daenen toch. ‘Spelen die dan in uw bureau?’ brieste Van Fraechem.
Ook Daenens advocaten Roger Vanhoyland en Marc Similon lieten een slechte indruk na. Wat Similon, die ooit in de politieke partij van ‘vader’ Paul Marchal stapte, bezielt om tot vervelens toe te emmeren over proceduredetails die niemand begrijpt, is een raadsel. Er kwam zelfs een zware aanvaring met de advocaten-generaal Jean-Pierre Vanden Eede en Luc Van Lerberghe van het openbaar ministerie, die meenden begrepen te hebben dat de twee suggereerden dat het parket met processen-verbaal foefelde: Daenens raadsmannen hadden ‘ontdekt’ dat stukken uit de nietig verklaarde kaften met een aangepaste datum in het uitgezuiverde dossier terechtgekomen waren.
Waar Van Fraechem ? een vijftigplusser inzake aantal assisenzaken en zestigplusser inzake leeftijd ? de energie bleef halen, is een mysterie, maar hij vond diezelfde dag nog de kracht om Alex Vercauteren, de vermeende opdrachtgever van de moord, vakkundig aan te pakken. Vercauteren hangt meestal in zijn bank naar de batterij pleiters beneden hem te loensen. Hij laat zich bijstaan door vier advocaten onder leiding van Hans Rieder, die ook een stagiaire en een soort pr-dame opvorderde, en nog een extra advocaat inschakelde voor een procedure bij het arbitragehof die op z’n vroegst half juni haar beslag zal krijgen.
EEN POLITIEVAL
Vercauteren deed méér dan Daenen zijn best om beleefd over te komen, maar bleef de ganse tijd de veeboer zonder scrupules die hij is. Hij zou aan geloofwaardigheid gewonnen hebben als hij op zijn minst had toegegeven dat hij zijn vee met hormonen behandelde ? hij is daar trouwens voor veroordeeld. Nu ging hij net niet zo ver te stellen dat hij een bioboer was. Hij werd zwaar aangepakt over de vermeende poging tot afpersing door De Schutter, die in mei 1999 twee Grieken naar Rieders kantoor had gestuurd om hem 300.000 dollar (297.000 euro) te vragen ? een ‘cowboyverhaal’ van De Schutter dat Van Fraechem had verbaasd omdat het waar bleek te zijn. Vercauteren benadrukte meermaals dat hij die mannen alleen op Rieders verzoek ontmoette.
‘Ge had daar direct aangifte van moeten doen’, kapittelde Van Fraechem hem. ‘Die Grieken verbleven acht dagen onder hun echte naam in een Gents hotel. Ge wist wie de afperser was. Had ge toen de politie verwittigd, dan was uw geloofwaardigheid nu maximaal geweest. Maar ge deed niks.’ Vercauteren bleef zijn onschuld volhouden.
Het valt te vrezen dat de enige getuige van de ontmoeting tussen Vercauteren en de Grieken die in de gerechtszaal opdaagt, Rieder zal zijn. Die zal, als hij zich niet achter zijn beroepsgeheim verschuilt, verklaren dat hij nooit een formele afspraak met De Schutter maakte, dat er plotseling twee Grieken in zijn kantoor stonden die via zijn secretaresse een afspraak hadden gemaakt zonder te zeggen waarom, dat die per se Vercauteren wilden spreken en dat hij ‘in de val liep’ omdat de twee als bewijs van hun credibiliteit een kaartje toonden waarop de naam en het privételefoonnummer van een van De Schutters toenmalige advocaten geschreven waren. Hij liet ze een dag later terugkomen en fouilleren door een bodyguard, en toen hij begreep waarover het ging, probeerde hij de mannen ‘binnen de vijf minuten’ buiten te werken ? reden waarom hij het briefje met de boodschap van De Schutter door de papierversnipperaar liet jagen.
Vercauteren was in 1997 al eens slachtoffer van een poging tot afpersing geweest door iemand die zich voordeed als lid van de ‘politiesteundienst’, en ook in 1999 was de vrees voor een ‘politieval’ reëel. De mannen kwamen nog drie keer terug en uiteindelijk zou Rieder de politie verwittigd hebben, die niet kwam opdagen. Vreemd is wel dat hij een maand later nog een telefoon van De Schutter aannam.
Rieder en zijn secondanten onderscheiden zich van Daenens raadsmannen door het feit dat ze ook begrijpbare inhoudelijke elementen ter verdediging van hun cliënt aandragen. Ze stelden een akte van verdediging op, omdat volgens hen de akte van beschuldiging ‘geen correcte weergave’ was van wat er in het strafdossier over hun cliënt te vinden is. Eerder leverden ze een boekwerk van meer dan honderd pagina’s vol procedurekwesties af. Voor advocaten die de grens van de wet willen verkennen, moet een man als Vercauteren het gouden kalf zijn. Ze beschikken als het ware over een blanco cheque om met wetten en rechters te spelen.
Tegen de armada pleiters die de verdachten lieten aanrukken, valt het bankje van de burgerlijke partij, met Paul Quirijnen als enige advocaat naast de weduwe Van Noppen en (soms) haar twee kinderen, mager uit. ‘De verdachten hameren voortdurend op hun rechten van verdediging’, schamperde Quirijnen tijdens de procedureslag waarmee het proces begon. ‘De enige die in deze zaak nooit zijn rechten heeft kunnen verdedigen, was wijlen Karel Van Noppen.’
EMOTIES VAN EEN ADVOCAAT
Zoals de andere advocaten zullen Rieder en de zijnen hun pijlen vooral op De Schutter richten, wiens formele herkenning van Vercauteren als de opdrachtgever het sterkste bewijs tegen de man is ? onderzoeksrechter Myriam Vrints zou erop aangedrongen hebben dat de confrontatie tussen de twee in line-up gebeurde, maar de gerechtelijke politie zou die hebben geweigerd. Dat Rieder zwaar in de aanval durft te gaan, bewees hij door in extremis De Schutters advocaat De Man op de getuigenlijst te zetten, omdat hij ook de verdediger was van een tweede persoon (vetmester Remysen) die De Schutter ooit als opdrachtgever aanduidde.
Impliciet daarin was de suggestie dat De Man deontologisch buiten het boekje was gegaan. Rieder laat ook geen kans liggen om uit te bazuinen dat De Schutters eerste advocaten in de ‘afpersingszaak’ (waarvoor zelfs De Schutter niet vervolgd wordt) in verdenking werden gesteld. Niet alleen De Schutter, maar ook zijn verdediging moet worden geculpabiliseerd.
‘Een bom onder het proces’ riep een woedende De Man, die ermee dreigde op te stappen als hij effectief zou moeten getuigen, wat meteen het einde van het proces had betekend. ‘Ik laat het niet ontploffen’, fulmineerde Van Fraechem, die Rieder en de zijnen regelmatig terechtwijst, zelfs als ze hun ‘lichaamstaal’ gebruiken om de woorden van hun cliënt te ondersteunen.
Van Fraechem illustreerde dat hij de juiste man is om dit eigentijds klassiek drama te regisseren en kwam met een creatieve oplossing op de proppen: hij liet De Man vorige vrijdagavond nog snel als eerste getuige oproepen. Diens verschijning in het schamele getuigenstoeltje en emotionele relaas ? hij verschool zich tot veler verrassing niet achter zijn beroepsgeheim ? kwamen als een boemerang in de rangen van Rieders troepen terug. Zowel Van Fraechem als het openbaar ministerie en de burgerlijke partij spraken hun grote vertrouwen in De Man uit.
Van Fraechems laatste zin voor hij vrijdagavond de eerste procesweek afsloot, was: ‘Dit was een zwarte dag voor de advocatuur.’ Meteen weten we waarom Piet Van Eeckhaut zich in extremis als verdediger van Vercauteren terugtrok. En waarom de Gentse stafhouder Marc Herssens zich publiekelijk van Rieders stijl distantieerde.
Dirk Draulans
Iemand als Vercauteren is een gouden kalf voor advocaten die met rechters en wetten willen spelen.
