Erg gedreven lijkt hij niet: in eigen land werd de Portugees José Manuel Barroso premier na jaren van ‘afwachten’ in de oppositie. En de post van Europees Commissievoorzitter kreeg hij vorige week in de schoot geworpen toen het blik met kandidaten helemaal leeg was.
Is hij wel pro-Europees? Zal hij de Commissie anders leiden dan Portugal? Doortastender? En meer gedreven? De kritiek komt in de eerste plaats uit zijn eigen land. José Manuel Barroso, die vorige week door de Europese regeringsleiders formeel tot Europees Commissievoorzitter werd benoemd, heeft een grijs profiel en totaal geen charisma, klinkt het er in koor. De hoge posten die hij in zijn loopbaan heeft bekleed, kreeg hij ‘omdat zijn voorgangers struikelden’ of ‘omdat hij net voldoende ambitie heeft om precies daar te zijn waar de interessante postjes worden uitgedeeld’, meent een Portugees hoog functionaris in Brussel. Durao Barroso heet hij, wat letterlijk betekent ‘de harde’, maar kwatongen durven hem wel eens ‘de slappeling’ te noemen. Hij is saai, luidt het, en ‘in staat om de problemen zó lang voor zich uit te schuiven tot ze zich oplossen’, zegt de Portugese auteur Rentes de Carvalho.
Barroso kreeg vorige week dinsdag de unanieme steun van zijn 24 collega-regeringsleiders. Maar dat bleek dan vooral omdat hij op de minste weerstand stuitte. Hij is een consensusfiguur, allesbehalve een onruststoker, hij komt gemakkelijk tot een compromis. Hij is de ‘kleinste gemene deler’, zo werd gezegd, een uitspraak die hij vlot weglachte tijdens zijn eerste persconferentie net na zijn benoeming. Humor heeft hij zeker wel, zijn waarde als Commissievoorzitter zal hij moeten bewijzen.
Ooit was hij een maoïst, als student tijdens de Anjerrevolutie van 1974. Maar vier jaar later zwoer hij zijn maoïstische verleden af en werd lid van de Sociaal-Democratische Partij, een centrumrechtse beweging die vandaag aan de macht is onder de naam PSD. Zijn kompaan en studiegenoot Pedro Santano Lopes trad in zijn voetspoor. En nu Barroso voorzitter wordt van de Europese Commissie, is hij de gedoodverfde kandidaat om hem als premier op te volgen.
Barroso was niet zijn hele carrière lang actief in de politiek. Toen hij met z’n studie Europese politiek begon, zette hij z’n politieke activiteiten op een laag pitje. Maar in 1992 werd hij op 36-jarige leeftijd minister van Buitenlandse Zaken. Hij boog zich met succes over het vredesproces in Angola, een voormalige kolonie van Portugal. Na zijn ministerschap trok hij zich terug als professor internationale politiek aan de universiteit van Georgia. Bij de verkiezingen in 2002 werd hij premier in opvolging van de socialist Antonio Guterres.
Kleinere lidstaten
Tijdens zijn korte ambtstermijn focuste Barroso vooral op een sanering van de overheidsfinanciën. Portugal had als een van de eerste lidstaten de drieprocentnorm van het Stabiliteitspact overschreden. Maar de beperkte resultaten die hij behaalde, waren vooral het werk van de minister van Financiën, Manuela Ferreira Leite. Barroso’s populariteit is dan ook vrij laag. Op 13 juni, bij de Europese verkiezingen, werd zijn partij zwaar afgestraft.
Hoe zal hij het doen als nieuwe Commissievoorzitter? Als ex-premier van Portugal, een perifeer land, ziet het er alvast naar uit dat hij de belangen van de kleinere lidstaten ter harte wil nemen. Hij wil streven naar ‘een balans’ tussen alle lidstaten. Ook ten aanzien van de Verenigde Staten stuurt hij aan op een dialoog. ‘De Europese Unie mag geen tegenwicht vormen van Amerika, we moeten partners zijn.’ Barroso, en meer nog zijn minister van Defensie Paulo Portas (PP), heeft zeer goede relaties met de Verenigde Staten, met name met Donald Rumsfeld. In de aanloop naar de Irak-crisis organiseerde Barroso de Azorentop met president George W. Bush, de Britse premier Tony Blair en de Spaanse premier José María Aznar. Barroso stuurde ook 130 militaire agenten naar Irak, verhoudingsgewijs bijzonder veel voor een land als Portugal.
Barroso is een atlanticus – volgens sommigen moet hij zelfs nog aantonen dat hij een fervent verdediger is van Europa. In 2002 vormde hij een coalitie met de conservatieve Partido Popular, een anti-Europese partij die zich niet lang geleden nog even anti-Europees profileerde als de Britse Conservatieven.
Op 1 november treedt de nieuwe Commissievoorzitter aan. Misschien zien we dan een andere Barroso. Tijdens zijn persconferentie liet hij alvast weten dat het zijn taak is om de Commissieportefeuilles toe te kennen. Hij kreeg suggesties van verschillende lidstaten waarmee hij rekening zou houden, maar híj heeft – naar eigen zeggen – het laatste woord.
Ingrid Van Daele
