Boris Berezovski over de arrestatie van zijn collega-zakenman Mikhaïl Chodorkovski en zijn niet aflatende strijd met president Vladimir Poetin.

Miljardair Boris Berezovski werd geboren als de zoon van een rabbijn uit Moskou. Hij kwam aan de kost als leraar wiskunde, toen hij zijn slag sloeg in de privatiseringsgolf na de val van het communisme eind jaren tachtig. Hij kocht zich in bij banken, luchtvaartmaatschappijen en oliebedrijven. In 1996 zette hij de media, waarover hij controle had verworven, in om de herverkiezing van Boris Jeltsin te verzekeren. Toen hij later oppositie ging voeren tegen Vladimir Poetin was het uit met de pret. Hij werd aangeklaagd en vluchtte het land uit. Berezovski (57) kreeg politiek asiel in Londen.

Hoe beoordeelt u de arrestatie van uw collega Mikhaïl Chodorkovski? Als een waarschuwing aan het adres van de jonge zakenwereld of als een putsch van het Kremlin?

BORIS BEREZOVSKI: Een waarschuwing? Een schot in de borst, ja. Het is de logische voortzetting van de politiek die Poetin al jaren voert. Hij leidt het land recht naar een burgeroorlog. Het land kan een nieuwe verdeling van de eigendommen niet aan.

Chodorkovski wist dat hij gevaar liep. Was het een fout om in het land te blijven?

BEREZOVSKI: Het was de beslissing van een moedig mens. Maar vanuit een rationeel standpunt bekeken, is het in ieder geval beter om, bijvoorbeeld hier in Londen, in vrijheid te leven dan in Moskou in een cel te zitten.

Ziet u een parallel tussen uzelf en Chodorkovski?

BEREZOVSKI: Die is er, natuurlijk. Maar Misja begreep het niet goed. Hij dacht dat hij een persoonlijk conflict had met Poetin, terwijl het om ideologie draait. Chodorkovski is een uitstekend zakenman, maar een beroerd politicus. Hij dacht dat hij het met Poetin eens kon worden, terwijl die gewoon wil dat Chodorkovski zich aan hem onderwerpt.

Het Kremlin zweert toch bij hoog en bij laag dat de privatiseringen niet teruggedraaid worden?

BEREZOVSKI: Het Kremlin zegt dat niet, Poetin zegt dat. En Poetin liegt. Het is al gebeurd. En nu gaat het om de grootste onderneming van Rusland. Yukos wordt onder druk gezet om zijn structuren te veranderen. In vergelijking met Poetin was de zoveel oudere Jeltsin een man van de toekomst. Poetin is een reactionair, hij gelooft in een centraal gestuurde economie. En hij kan dat doen, want Russen zijn nog altijd een volk van slaven. Zolang Rusland zijn verleden niet recht in het gezicht kijkt, maakt het geen kans om vooruit te komen.

U bent een hardnekkig tegenstander van Poetin. U besteedt fortuinen aan een campagne om zijn herverkiezing te dwarsbomen. Maar uit enquêtes blijkt dat veel Russen geen alternatief zien voor de man die nu president is.

BEREZOVSKI: De Russen hebben ook niet te kiezen. In Rusland beslist de elite. In Tsjetsjenië wordt al tien jaar oorlog gevoerd, daar zijn al 200.000 slachtoffers gevallen. De grootste betoging tegen die oorlog in Moskou bracht 1000 mensen op de been. In Londen kwamen 400.000 mensen op straat om tegen de afschaffing van de vossenjacht te protesteren.

Die vergelijking loopt mank: veel Russen zijn het niet met die oorlog eens.

BEREZOVSKI: Een ander voorbeeld? In 1996 wilden de Russen de communistenleider Gennadi Zjoeganov als president, het werd Boris Jeltsin…

Dankzij uw krachtige hulp.

BEREZOVSKI: In 1999 dachten ze aan Jevgeni Primakov, want niemand kende de voormalige chef van de staatsveiligheid Poetin. Ze kregen hem toch. Bij jullie is bij verkiezingen elk half procent van tel. In Rusland is de zin voor politiek nog altijd heel zwak ontwikkeld. Het is niet zo moeilijk om 20 procent van de kiezers van mening te laten veranderen. Alleen wat de elite denkt, doet er echt toe.

U wilt voorkomen dat Poetin volgend jaar een nieuw mandaat krijgt. Wat is uw plan?

BEREZOVSKI: Ik probeer nu al drie jaar om die elite, waar ik het over had, het ware gezicht van de macht in Rusland op dit moment te laten zien. Hoe de grondwet met voeten wordt getreden.

U denkt aan de toestand in Tsjetsjenië, aan willekeur bij de politie, aan de beknotting van de persvrijheid…

BEREZOVSKI: Eerst haalde Poetin de fundamenten van de democratische staat onderuit: regering, parlement, justitie, geen enkele instantie kan nog onafhankelijk werken. Hij heeft overal een hand in. Daarna werden de elektronische media onderworpen. Nu is de economie aan de beurt. Er schuilt een logica in wat hij doet. Zoals er ook een logica school in het optreden van Lenin en in dat van Stalin.

De campagne die u tegen Poetin voert, kost u ondertussen handenvol geld.

BEREZOVSKI: Wie telt er nu centen als het om politiek gaat?

Hoe veilig voelt u zich eigenlijk in Londen, op 2500 kilometer afstand van Moskou?

BEREZOVSKI: In 1994 was ik in het centrum van Moskou het slachtoffer van een bomaanslag. Mijn vader kwam daarbij om het leven, ik overleefde bij wonder. Ik stond toen voor de keuze. Mij terugtrekken uit het openbare leven of dat moment aangrijpen als het begin van een tweede leven. Ik koos voor die laatste oplossing. Ik ben niet bang voor de dood.