De politieke afhandeling van het (kern)energiedossier ontaardt in een open oorlog: tussen Electrabel en de regering, tussen meerderheid en oppositie, tussen de regeringspartners onderling.
Een week die bol stond van politiek spervuur over energie en Electrabel werd afgesloten met een reeks interviews waarin Electrabel-topvrouw Sophie Dutordoir de bazooka hanteerde. In volle verkiezingscampagne koos een van de belangrijkste bedrijfsleiders voor een gerichte politieke aanval. Vicepremier Johan Vande Lanotte zou zich op de kap van Electrabel profileren met ‘goedkope en georkestreerde kritiek’. Dutordoir stipte daarbij aan dat de SP.A’er zich ooit zou hebben laten ontvallen dat dit de enige reden is waarom hij Electrabel de duimschroeven aandraait: omdat hem dat electoraal voordeel oplevert.
Tegelijk was Dutordoir aardig voor de cliënt. Waarom, zo suggereerde ze, zouden we een deel van de nucleaire rente die Electrabel moet betalen maar die de regering voor zichzelf opeist, niet rechtstreeks uitkeren aan de klanten in de vorm van prijskortingen? Zonder dat het meerkosten zou betekenen kan Electrabel zo de (eigen) klanten een aardig voordeel toekennen. Dat stuntje voor de galerij kan Electrabel wat goodwill opleveren bij de eigen klanten, die trouwens massaal kiezen voor andere want goedkopere leveranciers. Dat die klanten daartoe massaal aangezet worden door ambtenaren die in hun plaats voorrekenen bij welke leverancier ze het goedkoopste af zijn, zint Electrabel natuurlijk niet. Vande Lanottes repliek was al even onzacht: ‘Electrabel liegt. Als je niet kunt uitleggen waarom de prijzen te hoog zijn, zoek je een drog-reden.’
‘Niet gebonden’
De fundamentele twist tussen de regering en het bedrijf draait rond het protocolakkoord dat de federale regering en Electrabel in 2009 hebben afgesloten. Electrabel vindt die afspraak bindend, en aanvaardt niet dat de nieuwe regering ze wil wijzigen. Vergeleken met het protocol van 2009 moet Electrabel meer nucleaire rente betalen, gaan de kerncentrales sneller dicht, en wordt de energiereus verplicht om een deel van zijn energieproductie op de markt te brengen. Vande Lanottes SP.A zat in 2009 echter in de oppositie en voelt zich niet gebonden door de akkoorden van een vorig kabinet.
Daarmee zitten de federale regering en Electrabel in een situatie die vergelijkbaar is met die van de Vlaamse regering en Uplace. In de twee gevallen sloten regeringen een protocol (Electrabel) dan wel een convenant (Uplace) af met een privébedrijf. Telkens in de wetenschap (van beide partijen) dat die contractuele verbintenis wel de ondertekenaars bindt, maar niet het hele politieke en ambtelijke gebeuren dat de volgende jaren dat contract zou moeten honoreren. Zeker niet indien na verkiezingen de politieke krachtsverhoudingen anders liggen.
Nochtans is het belang van de energievoorziening veel fundamenteler dan alleen maar de ‘politique politicienne’. Zowel de kostprijs als de gegarandeerde levering van energie is essentieel voor bedrijven en gezinnen. Vorige week kwam een bizar ‘sensibiliseringsplan’ in het nieuws dat Melchior Wathelet (CDH) als staatssecretaris voor Energie samen met hoogspanningsbeheerder Elia had uitgewerkt om een dreigend energietekort tijdens de winter te bezweren. ‘Een strijkverbod is geen winterplan’, sneerde het groene Kamerlid Kristof Calvo. Het was trouwens een beroerde week voor Wathelet, want zijn voorstel om de bevriezing van de energieprijzen vanaf oktober in schuifjes te laten vallen leek wel een te doorzichtige poging om tot de gemeenteraadsverkiezingen dapper te willen doen bij de kiezers, maar tegelijk de energieproducenten discreet te knuffelen. Wathelets idee botste prompt op een veto van Vande Lanotte: de zoveelste openlijke onenigheid in de schoot van de regering.
Manifestatiedrang
Calvo had ook kritiek op de aanstelling van de nieuwe topman voor het Federaal Agentschap voor Nucleaire Controle (FANC). Willy De Roovere gaat met pensioen, en de regering heeft Jans Bens aangesteld als zijn opvolger. Bens is een ex-directeur van de kerncentrale van Doel, die nadien in Parijs aan de slag ging bij Wano, een internationale non-profitorganisatie op het gebied van nucleaire veiligheid. Het groene Kamerlid meent echter dat het FANC beter niet geleid wordt door een ingenieur, maar door een ‘moderne overheidsmanager’ met aandacht voor de werking en organisatie. En ‘dat een ex-directeur van Doel moet beslissen over het lot van de door scheurtjes geteisterde reactoren is ook geen gezonde situatie’.
De FANC-benoeming heeft de regering-Di Rupo geërfd van het demissionaire kabinet-Leterme. Al in de zomer van 2011 kreeg een aantal krantenredacties van Groen het bericht doorgespeeld dat de benoeming van de nieuwe FANC-topman toegewezen dreigde te worden aan Robert Leclère. Leclère is de man van Synatom (de onderneming die de nucleaire splijtstof voor de kerncentrales beheert en de ‘spaarpot’ voor de ontmanteling van de kerncentrales controleert) en ook voorzitter van het Nucleair Forum, de belangenorganisatie van de nucleaire sector. Met Leclère zou een onafhankelijk controleorgaan geleid worden door ‘de eerste nucleofiel van het land’.
Dat was des te erger, aldus de groene zegsmannen, omdat een kundiger kandidaat werd weggeduwd: een zekere… Jan Bens. Wat Bens in 2011 voor de groenen geschikt maakte, is precies wat hem in 2012 ongeschikt zou maken: zijn technische kennis. Toen heette het, letterlijk: ‘Het FANC heeft er alle belang bij dat ze geleid worden door onafhankelijke technici, die maar om één zaak bekommerd zijn: de veiligheid van de sector. Zeker in de volgende jaren, nu de oudere generatie ingenieurs die Doel en Tihange gebouwd hebben met pensioen gaan en er dus een deel van de opgebouwde knowhow rond veiligheid vertrekt.’
Zou het kunnen dat de recente kritiek op Bens vooral begrepen moet worden omdat een Kamerlid zich graag profileert als dé nucleaire waakhond? Ontwaakte even de dobberman in Kristof Calvo: een politiek dier dat altijd blaft, zelfs bij de komst van goed volk? Het lijkt alvast manifestatiedrang uit instinct: hier waak ik.
DOOR WALTER PAULI
