De Kroonraad van Knack bestaat uit Mark Eyskens, Paul Muys, Jacques Rogge, Erik Suy, Monika Van Paemel en Etienne Vermeersch.
Mijnheer Suy, Paul Marchal heeft vorige week zijn PNP voorgesteld. Heeft zo een partij zin ?
ERIK SUY : Ik denk het niet. Ze is een uitvloeisel van een breed ongenoegen over de gang van zaken in politiek en gerecht, wat gekristalliseerd werd in de Witte Mars. Maar dat ongenoegen is divers. De vraag is wat deze nieuwe partij te bieden heeft als doelstelling. Als dat gewoon is : wij zijn ontevreden en er moet iets veranderen, dan is haar geen lang leven beschoren. Ook andere partijen zijn vaak uit ongenoegen geboren. In de periode vóór de oorlog had je, bijvoorbeeld, Rex en het VNV, maar die hadden een ruim ideologisch en maatschappelijk perspectief. Mijnheer Marchal kan een beperkt succes halen in één verkiezing, maar meer verwacht ik niet. Het is niet eens zeker dat de boegbeelden van zijn PNP, die op dit moment op sympathie kunnen rekenen, over anderhalf jaar even populair zijn. Ik denk niet dat ze worden beschouwd als staatslieden die bekwaam zijn om het land te besturen, en zelf de veranderingen door te voeren waar ze voor pleiten.
Heeft de poging van Bert Anciaux meer kans op succes ?
SUY : In potentie wel. Anciaux staat dicht bij Guy Verhofstadt en bij Agalev, en haalt misschien Johan Van Hecke over de brug. Dat zou kunnen leiden naar een beweging met enig gewicht. Het probleem zal zijn om dat initiatief in een vorm te gieten die bruikbaar is voor de verkiezingen. Wordt dat een verruimde VLD ? Dat zou kunnen, maar dan zal de VLD zich verder moeten affirmeren als Vlaamse partij, en daar zijn niet alle leden toe bereid. Ook binnen de Volksunie rijst er verzet, maar de rol van de Volksunie is stilaan uitgespeeld. Om stemmen te halen, hangt ze te veel af van Bert Anciaux. Een alliantie met de VLD dreigt sommige VU-leden of -kiezers naar het Vlaams Blok te drijven, maar dat zal hooguit een kleine verschuiving zijn. De Volksunie is er vroeger trouwens ook niet in geslaagd om het Blok te stoppen. De oppositie zal iets moeten bedenken, want net als de vorige keer hebben CVP en SP al te kennen gegeven dat ze de voortzetting van de coalitie niet ongenegen zijn.
Er zijn plots wel scherpe dissonante tonen te horen. Onder meer over het Mestactieplan, en Louis Tobback haalde uit naar Stefaan De Clerck.
SUY : Die uitval ging om de benoeming van enkele vrederechters. Heeft Tobback zich wat vergaloppeerd in zijn toespraak ? Dat is moeilijk aan te nemen, zeker niet omdat nieuwjaarsrecepties steeds vaker als electoraal forum worden gebruikt. Of heeft hij het startsein willen geven van de verkiezingsstrijd ? Dat zou jammer zijn, want het zou betekenen dat het komende anderhalf jaar alle politieke beslissingen in het licht van de naderende verkiezingen worden gezien, en het beleid op een waakvlam staat. Dat vind ik wel erg lang.
Met het bereiken van de Maastrichtnorm is deze regering klaar met haar werk. De hervorming van de sociale zekerheid is in stilte afgevoerd.
SUY : Het bereiken van die norm mag geen eindpunt van het beleid zijn. Samen met een paar andere kleine landen heeft België de drie-procentnorm bereikt, maar nu dreigen de grote landen hem niet te halen. Duitsland zal moeite hebben, Frankrijk geraakt er voorlopig niet, over Italië is discussie. Het zou wel eens kunnen dat die EMU minder vlot van start kan gaan dan men denkt. Ik sluit zelfs niet uit dat de EMU wordt uitgesteld.
In de internationale politiek staat Indonesië in de belangstelling. Het IMF heeft president Suharto een paar ingrijpende maatregelen opgelegd.
SUY : Indonesië is van de vallende dominostenen in de crisis die heel Zuidoost-Azië treft. Met Zuid-Korea, Thailand en Maleisië op kop. Indonesië is een speciaal geval omdat nu al dertig jaar lang de hele economische en politieke structuur beheerst wordt door één man en zijn familie. Ik moet zeggen dat de internationale gemeenschap dat geduldig door de vingers heeft gezien. Ook Nederland heeft tot op vandaag goede betrekkingen onderhouden met de vroegere kolonie, hoewel het toch ook wist op welke manier de Indonesische samenleving geleid wordt. Nu in de hele regio de economieën in elkaar storten, grijpt het IMF in. Dat er juist nu in Indonesië presidentsverkiezingen voor de deur staan, compliceert de situatie. Ik geloof niet dat Suharto, gezien zijn hoge leeftijd, zich een zevende keer kandidaat zal stellen. Maar heeft zijn familie iemand anders om naar voren te schuiven ? En welk alternatief komt er vanuit de tot nu toe onderdrukte oppositie ? De dochter van Sukarno ? Dat zou me verbazen. Komt er een sterke partij van de islamieten, die zeer talrijk zijn ?
Een confrontatie tussen een nieuwe regering en het leger zou tot een bloedbad kunnen leiden.
SUY : Voorlopig is dat ?het leger van Suharto?. Wat dat wordt als die geen president meer is, valt niet te voorspellen. Het specifieke aan Indonesië is uiteraard zijn geografische structuur. Er zijn meer dan vijftienhonderd eilandjes, die de controle en de ordehandhaving bemoeilijken. Het is het tegengestelde van een homogeen land. Reken daar de jarenlange corruptie bij, de sociale miserie die daarvan het gevolg is, plus een sterk religieus bewustzijn, en je hebt de componenten van een burgeroorlog bij de hand. Alleen, die doemscenario’s werden ook voorgespiegeld bij het verdwijnen van Ferdinand Marcos op de Filipijnen. Uiteindelijk zijn ze voorbarig gebleken. Een bijkomende twistappel blijft Oost-Timor, al zie ik niet meteen een groepering die in staat is om daar soevereiniteit te eisen. En je kan bezwaarlijk vragen dat de Portugezen het bewind opnieuw overnemen. Hoe dan ook, de internationale gemeenschap moet waakzaam zijn, al was het alleen maar door het strategisch belang van Indonesië.
Merkwaardig de voorbije week, was het interview met de Iraanse president Mohammed Khatami op CNN. Die was verrassend lovend voor de Amerikaanse samenleving.
SUY : Veel van wat hij zei, stond haaks op de in Iran gepropageerde mening dat de Amerikanen de verpersoonlijking van satan zijn. Ik denk dat de dooi er komt op verzoek van de Amerikanen. Zij zijn al een tijdje het terrein aan het aftasten met de hulp van de Zwitsers, die de diplomatieke vertegenwoordigers van de VS in Teheran zijn. De Amerikanen hebben met hun wet- d’Amato een strenge boycot tegen Lybië en Iran uitgevaardigd, waarbij ze ook buitenlandse bedrijven die voor een bepaald bedrag handel drijven met die landen, in de ban slaan. De wet- Helms-Burton bepaalt ongeveer hetzelfde voor Cuba. Die dictaten worden door heel wat landen niet meer aanvaard. Zoals er ook verzet komt tegen de eigengereide houding van Washington in verband met Irak.
Iran zelf wil uit zijn isolement weg om handel te kunnen drijven. Cruciaal zijn onder meer de grote aardgas- en olievoorraden in de Kaspische Zee. Die worden het makkelijkst vervoerd via pipelines op Iraans grondgebied. Er is ook een lucratieve aardgaswinning in de Perzische Golf, waarbij het Franse Total en het Russische Gazprom betrokken zijn. De Amerikanen voelen dat ze hun greep verliezen op een belangrijk segment van de energiehandel. En dus zoeken ze via geheime diplomatie toenadering. Iran gaat daar op in, zij het in dit stadium nog niet met politieke contacten. Wel met uitwisselingen op het gebied van cultuur en sport. Er gaat een Amerikaanse worstelploeg naar Teheran, en op de wereldbeker voetbal heeft het lot beide landen tegen elkaar gebracht. Op identieke wijze zijn begin jaren zeventig, via de pingpongdiplomatie, de betrekkingen met China hersteld.
President Khatami spreekt verzoenende taal, maar ayatollah Khamenei zit op een andere golflengte.
SUY : Dat is vanuit het Westen moeilijk te interpreteren. De macht van de ayatollahs en mollahs in Iran is bijzonder groot. Op het eerste gezicht zou je zeggen dat Khatami en Khamenei lijnrecht tegenover elkaar staan, en dat de religieuze leiding niet akkoord gaat met de meer liberale houding van de president. Maar het zou evengoed kunnen dat Khatami het fiat van de geestelijken heeft gekregen, en dat hun anti-Amerikaanse retoriek slechts pro forma is.
De Amerikanen zitten opnieuw gewrongen met Irak, over de samenstelling van bepaalde VN-inspectieteams.
SUY : We zitten voorlopig nog niet helemaal in het scenario van enkele maanden geleden. Toen moesten alle inspecteurs weg, tot nader order gaat het nu om één team waarin de Amerikaans-Britse vertegenwoordiging inderdaad wat groot is. Als dit gesprek verschijnt, zou Richard Buttler, de leider van de speciale VN-commissie Unscom, al in Bagdad geweest moeten zijn voor overleg. Dat wordt een heikele onderneming. Ofwel wordt de samenstelling van dat ene team gewijzigd, en lijden de Amerikanen gezichtsverlies. Ofwel wordt ze niet gewijzigd, maar als Bagdad voet bij stuk houdt, staan de Amerikanen voor een probleem. Ze zouden zelf wel durven uitpakken met militaire vergeldingsacties, maar de Russen zullen dat niet accepteren. De barst tussen de vijf permanente leden van de Veiligheidsraad, is in de kwestie Irak opnieuw duidelijk zichtbaar. China, Frankrijk, en Rusland hebben al laten horen dat zij best meer inspecteurs willen leveren, waarmee ze impliciet toegeven dat de kritiek van Bagdad terecht is. En ze laten vooral verstaan dat de manier waarop de Amerikanen, met in hun zog vaak de Britten, hun dominantie aan de hele wereld willen opleggen, hen niet zint. Zeker China en Rusland pikken dat niet langer. Het valt op dat gelijktijdig met deze nieuwe rel tussen Bagdad en Washington, de VN beslist heeft om de toegelaten olie-voor-voedselverkoop van Irak te verdubbelen. Saddam Hoessein heeft sluw op deze ontwikkeling ingespeeld. Ik had bijna gezegd : chapeau.
De VN-operatie in Oost-Slavonië is succesvol afgesloten.
SUY : Dat moet worden afgewacht. Wie in die operatie betrokken was, spreekt van een succes. Kroatië, de Verenigde Naties, en de landen die de vredesmacht hebben geleverd, waaronder in de eerste plaats België. De opdracht die aan de Untaes was gegeven, lijkt volbracht : demilitarisering van het gebied, oprichting van een politiemacht, organiseren van verkiezingen. Maar het belangrijkste moet nog gebeuren : de terugkeer van de gevluchte Kroaten, en de teruggave van hun gronden en huizen die door Serviërs zijn ingenomen. Als ze al niet vernield zijn. Zeven, acht jaar geleden heeft men daar lelijk huisgehouden. Vukovar is aan flarden geschoten, de inwoners zijn weggejaagd. Je kan moeilijk verwachten dat bevolkingsgroepen die elkaar toen naar het leven stonden, mekaar nu in de armen zouden sluiten. De VN gaat weg in de wetenschap dat de taak vervuld is, maar de echte implementering van wat in Dayton is overeengekomen, is verre van gerealiseerd. De latente spanning tussen Kroaten en Serviërs laat zich in de dagelijkse praktijk niet zomaar weggommen.
In juni zit ook de termijn van de Sfor-vredesmacht in Bosnië erop. Wordt die verlengd ?
SUY : Zonder enige twijfel. De rivaliteit tussen de drie gemeenschappen in Bosnië is zo immens, dat het ondenkbaar is om de buffer weg te nemen. Bovendien staat de Sfor, net als de Ifor voordien, onder leiding van de Navo. Het aandeel van niet-Navoleden is gering. De Navo, Washington voorop, heeft dus op legitieme manier een stevige voet aan de grond gekregen in een van de delicaatste gebieden in Europa. Het is uitgesloten dat ze die terugtrekt. Hooguit wordt het aantal soldaten gereduceerd. De Sfor-troepenmacht heeft zich zo geïnstalleerd dat ze in staat is om de heropflakkering van geweld te vermijden. Dat is van te groot belang om op te geven.
Koen Meulenaere
