Gooien de Zwitsers straks hun grenzen dicht voor EU-immigranten? Als het van de nationaalconservatieve volkspartij SVP afhangt wel. Het Zwitserse bedrijfsleven is evenwel faliekant tegen quota voor immigranten.

‘De maat is vol’, zegt SVP-voorzitter Toni Brunner in een restaurant in Zürich. De jonge boer en politicus uit Oost-Zwitserland drinkt Rivella. Hij is op pad voor het wetsvoorstel van zijn partij om de arbeidsimmigratie in zijn land aan banden te leggen. Elk jaar opnieuw overspoelt een stroom van 80 à 85.000 buitenlanders, de meesten uit de EU, zijn land. De aanwas is tien keer zo groot als de regering de Zwitsers had beloofd toen het land eind 2008 lid van Schengen werd. Woonruimte in de stedelijke gebieden is onbetaalbaar geworden, de files nemen toe, pendeltreinen zitten overvol.

De SVP zit er niet mee, zegt Brunner, terug te gaan naar het systeem van seizoenarbeiders. Voor de bouw, landbouw en horeca moeten tijdelijke vergunningen volstaan, zonder het recht op gezinshereniging. Daarmee wordt ook de toegang tot het uitstekende sociale stelsel van Zwitserland beperkt.

Geen dag gaat voorbij of er is wel een klaagzang te horen over de onaangename gevolgen van de arbeidsimmigratie. Er wordt te veel gebouwd. Het natuurschoon wordt bedreigd. Poolse en Duitse arbeiders in de bouw gaan onder de Zwitserse tarieven zitten en zorgen daarmee voor loondumping. Daarom moet Zwitserland een signaal geven, vindt de voorzitter van de grootste partij van het land. Het moet de regie over de immigratie weer in eigen hand nemen, alle bilaterale verdragen met de EU ten spijt.

Maar dat gaat zo maar niet, dat weet ook Brunner. De verdragen met de EU bevatten namelijk een zogenoemde guillotineclausule: zodra Zwitserland zich eenzijdig sluit voor de Europese binnenmarkt, zijn alle bestaande verdragen in één klap van de baan. Als de Zwitsers werknemers uit de EU aan de grens gaan selecteren, brengen ze ook het vrije verkeer van goederen en diensten in gevaar.

Daarom is het Zwitserse bedrijfsleven faliekant tegen het wetsvoorstel, waarover op 9 februari een referendum wordt gehouden. De wegen mogen dan vol zijn, de Zwitserse economie kan niet zonder buitenlanders, van wie driekwart uit de EU stamt. Aan de onderkant van de arbeidsmarkt houden ze straten, kantoren en huizen schoon, in het bovenste segment besturen ze banken en multinationals. UBS heeft een Duitse bestuursvoorzitter, Nestlé wordt geleid door een Oostenrijker. Ziekenhuizen draaien op buitenlandse dokters en verpleegsters; pakweg de helft van de universiteitsdocenten heeft geen Zwitserse pas.

Sinds het Zwitserse partnerschap met de EU floreert de Zwitserse economie. Toch is er onder de Zwitsers onbehagen. De regering neemt dat serieus. Maar liefst drie van de zeven ministers toeren door de provincie om de burgers te bewegen ‘nee’ te zeggen tegen quota. In januari kwam het kabinet zelfs met aanvullende maatregelen die uitkeringen voor EU- burgers beperken. Zal het genoeg zijn? Het blijft afwachten.

Want er wordt ook gewaarschuwd voor het zogenaamde ‘minaretteneffect’. In november 2009 stemden de Zwitsers, geheel tegen de prognoses in, tegen de bouw van minaretten. Het sloeg in als een bom. Dat 63 procent op dit moment ‘nee’ zegt tegen een immigratiestop, zegt dus niet zoveel. Voorstellen van de SVP zijn vaak niet salonfähig, maar weten dikwijls wel een gevoelige snaar bij de Zwitsers te raken.

Economische terugval

Wat zal er gebeuren als de burgers straks hun grenzen dichtgooien voor EU-immigranten?

Het nee-blok voorspelt heibel met de EU en daardoor een economische terugval van Zwitserland. De SVP denkt dat het zo’n vaart niet zal lopen.

De EU exporteert jaarlijks voor 20 miljard euro meer naar Zwitserland, dan andersom. Er denderen elk jaar 1,3 miljoen Europese vrachtwagens door de Alpen, twee keer zoveel als afgesproken. Het milieubewuste Zwitserland, dat het natuurschoon van zijn Alpen nauwlettend in de gaten houdt, heeft dat tot nu toe gedoogd. Ook bouwt Zwitserland een nieuwe spoortunnel onder de Gotthard – kostprijs 20 miljard – grotendeels voor het transitverkeer uit de EU. Troeven genoeg bij een eventuele retour aan de onderhandelingstafel.

DOOR RENSKE HEDDEMA IN ZÜRICH

Poolse en Duitse arbeiders in de bouwzorgen voor loondumping.

Reageren op dit artikel kan u door een e-mail te sturen naar lezersbrieven@knack.be. Uw reactie wordt dan mogelijk meegenomen in het volgende nummer.

Partner Content