Rectorverkiezingen KU Leuven: op campagne met kandidaten Rik Torfs en Luc Sels

© Franky Verdickt
Michel Vandersmissen
Michel Vandersmissen Redacteur van Knack

De ‘vakprof’ of de ‘mediaprof’: wie wordt op 9 mei de nieuwe rector van de KU Leuven? Knack volgde rector Rik Torfs en zijn uitdager Luc Sels op hun tour door Vlaanderen. ‘Ik vrees dat de strijd de komende dagen nog zal escaleren.’

Dinsdag 18 april, tien uur. De eerste dag van de rectorverkiezingen aan de KU Leuven. In het rectoraat is de sfeer gespannen. Rik Torfs moet dringend op campagne vertrekken naar de architectuurcampus in Gent, maar een journalist van de regionale televisie ROB laat op zich wachten. De rector loopt foeterend en ijsberend door de gang.

Zo gestresseerd hij net was, zo spontaan en zelfverzekerd geeft hij even later zijn eerste tv-interview van de dag. Merkwaardig. Geef Torfs een publiek of een microfoon en hij ontspant. Bij de meeste mensen is het net andersom. ‘Onze universiteit moet vertrouwen geven aan haar medewerkers en studenten’, vertelt hij aan de ROB-journalist. ‘Ik ga voor menselijkheid en niet voor een top-downaanpak. Collega Sels kiest voor zakelijkheid en controle.’

Ik onderschat Luc niet

Rik Torfs

De toon is gezet. Het belooft een harde campagne te worden tussen Torfs en zijn uitdager Luc Sels, de decaan van de faculteit economie en bedrijfswetenschappen, met bijna 9000 studenten meteen ook een van de grootste van de KU Leuven. Sels maakte enkele weken geleden op het allerlaatste moment bekend dat hij zou meedoen. ‘We dreigden af te stevenen op een eenmansverkiezing en dat zou geen goede zaak geweest zijn voor onze universiteit. Het is jammer dat er zich geen sterke vrouwelijke kandidaat heeft gemeld. Ik zou haar met veel plezier gesteund hebben. Ik had trouwens een jaar geleden met mijn echtgenote afgesproken om een sabbatical te nemen in Australië. Rector worden stond niet in mijn carrièreplan.’

In een interview met De Standaard zei de specialist in de arbeidsmarkt dat ‘de KU Leuven te arrogant is geworden onder rector Torfs’. ‘Dat was een forse opening van de debatten’, zegt Rik Torfs in de auto onderweg naar Gent. ‘Zijn uitspraak voelde aan als een aanval op mij persoonlijk, want Sels is al negen jaar decaan en zit dus langer dan ik in het bestuur van de KU Leuven. Ik onderschat Luc niet. Dit is geen gelopen koers, maar de sfeer is de voorbije jaren fel verbeterd aan onze universiteit en die pluim steek ik graag op mijn hoed.’

Architectuurcampus in Gent

Het is voor het eerst dat de campagne om rector te worden zo heftig gevoerd wordt buiten de universiteitsstad. De KU Leuven telt in Vlaanderen vijftien campussen, tot in Oostende, Sint-Katelijne-Waver en zelfs Geel. Dat komt doordat de universiteiten een groot aantal hogescholen hebben geïntegreerd. Zo heeft Leuven twee campussen in Gent: het vroegere Sint-Lucas voor de studenten architectuur, en een campus van de KULAK voor de studenten industrieel ingenieur. ‘Gent is een gelukkige stad, want ze heeft twee universiteiten: de UGent als grootste van de stad en de KU Leuven als grootste van het land.’ Om een plaagstoot zit Rik Torfs nooit verlegen.

Rectorverkiezingen KU Leuven: op campagne met kandidaten Rik Torfs en Luc Sels
© Dieter Telemans

De rector magnificus heeft om 12 uur een afspraak met studenten en docenten van de architectuur-campus in Gent. Luc Sels is nog aan het woord als de rector arriveert. Enkele minuten later kruisen de twee elkaar in de gang. Een koele handdruk. Meer niet.

Een studente wil van professor Torfs weten hoe belangrijk hij de verplichte lessen religie en zingeving vindt. Interessante vraag, want sommige personeelsleden menen dat de K van KU Leuven de laatste jaren aan belang heeft gewonnen onder invloed van de professor in kerkelijk recht. ‘Ik ben katholiek en daar is niets mis mee’, antwoordt Torfs. ‘Ik hecht belang aan levensbeschouwing in onze maatschappelijke en culturele context. Tegenover kerken en religie ben ik altijd kritisch geweest, maar het intellectuele debat over levensbeschouwingen moeten we blijven voeren. Ik vergelijk de KU Leuven weleens met de Colruyt. Dat warenhuis zegt het prijsverschil terug te betalen als je elders een product goedkoper in de rekken vindt. Ik daag u op dezelfde manier uit om een universiteit te vinden die nog opener en pluralistischer is dan de onze.’

Een andere student vraagt Torfs hoe belangrijk mensenrechten en politieke meningen zijn voor hem als rector. ‘Je hebt het officiële standpunt van de universiteit en dat van een individuele professor. Marc Van Ranst is bijvoorbeeld pro-Palestina. Prima, maar het is niet het enige standpunt van de KU Leuven. Het is niet aan de rector om een discours op te leggen aan de hoogleraren.’

Twee dagen later. Op de campus Heverlee presenteert uitdager Luc Sels zijn programma. Ditmaal aan doctoraatsstudenten en docenten van de departementen wiskunde, natuurkunde en sterrenkunde. ‘Nee, ik ben geen oppositiekandidaat’, zegt Sels tegen een docent. ‘Ik heb me evenmin kandidaat gesteld uit rancune tegenover de huidige rector. Ik respecteer hem, maar we verschillen wel van visie. Ik wil een bocht inzetten omdat dit nodig is voor de toekomst van onze universiteit.’

Het stijlverschil is frappant. Luc Sels begint zijn sessies steevast met zichzelf voor te stellen. Rik Torfs gaat ervan uit dat iedereen hem kent. Sels werkt met slides, Torfs improviseert. Sels spreekt vlot, maar zakelijk, to the point. Torfs spreekt nog vlotter, maar blijft algemener van toon. Hij filosofeert over de rol van een moderne universiteit en zijn rector en laat de oneliners in snel tempo op elkaar volgen. Torfs wordt door zijn chauffeur rondgereden, terwijl zijn uitdager zich geregeld met een zware BMW 1200-motor verplaatst.

Rector worden stond niet in mijn carrièreplan

Luc Sels

Mastodont Gasthuisberg

De KU Leuven is een huis met vele kamers. Een van de grootste is de campus Gasthuisberg met de faculteit geneeskunde. De ‘kliniek’, zoals ze in Leuven het universitair ziekenhuis noemen, is het op twee na grootste academisch ziekenhuis op het Europese vasteland. De mastodont is met 2339 stemmen goed voor een kwart van het kiespubliek (zie kaderstuk onderaan: hoe wordt er gestemd?). Niet te verbazen dus dat beide kandidaten er veel tijd en energie aan besteden. De ploeg rond Rik Torfs staat er sterk, met vicerector Wim Robberecht en professor Marc De Cramer, die ceo is van het universitair ziekenhuis. Torfs ontmoet de medische raad van het ziekenhuis in de Faculty Club, zeg maar het restaurant van de profs. ‘Belangrijke meeting. We bespreken de toekomstige financiering, de werklast en de relatie tussen het ziekenhuis en de rest van de universiteit. Die was tot voor enkele jaren zéér slecht, maar de nieuwe ceo heeft puik werk geleverd.’

Gasthuisberg is ook een ingewikkelde ‘stad in de stad’ en een zenuwachtige Luc Sels moet een paar keer aan studenten de weg naar de aula vragen voor zijn volgende presentatie. Net zoals Rik Torfs stelt Luc Sels voor om een basisbedrag van 100.000 euro vrij te maken voor elke nieuwe professor die wordt benoemd. ‘Maar ik hoor ook dat sommige collega’s zelf hun vliegtuigticket moeten betalen als ze naar een wetenschappelijk congres in het buitenland reizen of wetenschappelijke publicaties uit eigen zak financieren. Dat kan niet. Daarvoor zou ik een vorm van basisfinanciering willen voorzien’, stelt Sels. Is dat wel een goed idee, vraagt een emeritus hoogleraar zich af. ‘Je creëert een salamipolitiek: je verdeelt een te kleine pot geld over te veel mensen.’

Campus Oostende

Torfs is een echt campagnebeest. In Oostende heeft de KU Leuven een kleine campus voor 330 studenten industrieel ingenieur. Het is halftwee als hij er arriveert. ‘Sinds die pizza van gisterenmiddag heb ik niets meer gegeten.’ Een plaatselijke professor neemt hem mee naar Brasserie El Rey, die duidelijk al betere tijden heeft gekend. De keuken is dicht, maar na wat aandringen tovert de chef enkele borden tomaat garnaal op tafel. Nauwelijks tien minuten later stormt Torfs terug richting aula.

Rectorverkiezingen KU Leuven: op campagne met kandidaten Rik Torfs en Luc Sels
© Franky Verdickt

Hij mengt zich meteen tussen het publiek. Een student komt uit Turnhout. Torfs: ‘Daar ben ik geboren, maar ik ben er ook vertrokken na drie dagen.’ De rector wordt gebombardeerd met vragen van ongeruste docenten die vrezen dat hun campus zal sneuvelen op het altaar van rationaliseringen en centraliseringen. Oostende heeft een opleiding bouwkunde, maar Gent ook. En het gerucht gaat dat de opleidingen energie en kunststofverwerking zullen verdwijnen. Professor Torfs stelt hen gerust. ‘Ik wil dat elke campus zijn eigenheid behoudt. Daarom zal er tot 2023 niets gebeuren. Straks verhuist deze campus naar een nieuw gebouw in Brugge. Ik denk dat jullie daar alle kansen krijgen om te groeien.’

Luc Sels slaagde er als decaan van de faculteit economie en bedrijfswetenschappen in om de opleidingen economie in Antwerpen en Brussel goed te integreren tot één grote faculteit die in haar eentje ongeveer even groot is als de VUB. In Oostende komt een emeritus hoogleraar me vertellen dat ‘die Sels dat goed heeft aangepakt’.

Tussen enkele presentaties door vertelt Sels me dat hij zich zorgen maakt over de toekomst van onze universiteiten. ‘Er komen zware pensioenlasten op ons af. De kosten van de zorg zullen stijgen, enzovoorts. Zal de Vlaamse overheid de komende jaren voldoende geld vinden om de kwaliteit van onze instellingen te behouden? Als dat niet gebeurt, zullen de universiteiten misschien het inschrijvingsgeld moeten verhogen of toelatingsexamens invoeren en dat wil ik niet. Dát is misschien wel de belangrijkste uitdaging voor de nieuwe rector. Die taak zal hij samen met zijn vier collega’s van de andere universiteiten moeten uitvoeren en niet alleen, zoals Rik Torfs nu probeert. Rik vertrekt meestal van het principe ‘KU Leuven First’. Ik wil ook dat de KU Leuven de beste en de grootste blijft, maar de vijf Vlaamse universiteiten moeten wel met één stem kunnen spreken tegen de Vlaamse overheid.’

Het departementshoofd wiskunde klaagt bij Sels dat de bureaucratie veel te groot blijft aan de KU Leuven. Sels beaamt. ‘De universiteit wordt door de Vlaamse overheid administratief heel sterk gereglementeerd. Als decaan maakte ik te vaak mee dat voor personeelsdossiers vier, vijf handtekeningen nodig zijn. De overheid zou de instellingen meer vrijheid, meer vertrouwen moeten geven.’

Rectorverkiezingen KU Leuven: op campagne met kandidaten Rik Torfs en Luc Sels
© Franky Verdickt

Een doctoraatsstudent vreest dan weer dat de financiering voor fundamenteel onderzoek in het gedrang komt als Sels doorzet met zijn pleidooi voor interdisciplinaire samenwerking. Sels nuanceert: ‘Fundamenteel onderzoek blijft cruciaal. Daar raak ik niet aan, maar daarnaast biedt samenwerking tussen onderzoeksgroepen een meerwaarde. Enkele jaren geleden probeerde ik met een collega van de faculteit Ingenieurswetenschappen een gemeenschappelijk centrum op te richten dat de gevolgen van de toenemende robotisering op de arbeidsmarkt zou onderzoeken. Goed plan vond iedereen, tot beslist moest worden in welke faculteit het nieuwe centrum zou komen en wie de budgetten toegewezen zou krijgen.’

Op de man spelen

In 2010 voerde Rik Torfs nog campagne om voor CD&V in de Senaat te raken. Dat lukte met 144.000 voorkeurstemmen. ‘In de politiek zoek je altijd naar een coalitie. Aan de KU Leuven zijn de verkiezingen gelieerd aan één persoon. Hoewel je beleid voert met een team, gaat het bij rectorverkiezingen om jouw programma, niet om dat van een partij. Vandaar misschien dat collega Sels zo op de man speelt. Daarnet hoorde ik van een collega dat hij tijdens een campagnemeeting zou hebben verteld dat hij de vader is van het nieuwe systeem waarmee universiteiten geëvalueerd worden. Dat is toch te gek voor woorden! Ik, en niemand anders, heb ervoor gezorgd dat het oude en nutteloze visitatiesysteem is vervangen door een nieuwe manier van review. Daarbij beslist de universiteit zelf over het gevoerde onderwijsbeleid, en niet een groep gepensioneerde Nederlandse proffen die ons komen evalueren in ruil voor een gratis diner.’ Torfs is duidelijk op zijn teen getrapt.

Luc Sels ontkent dat enkele dagen later formeel. ‘Ik heb een hekel aan dat soort gespin. Natuurlijk verdient Rik alle krediet als het gaat om de afschaffing van de visitaties. Ik kan erover meespreken. Ik heb er als decaan vijftien overleefd. Dat is geen pretje, maar ik vind het wel jammer dat we zo een externe visie op onze onderwijskwaliteit verliezen.’

In de auto onderweg naar de volgende presentatie houdt rector Torfs zijn smartphone en laptop voortdurend in de gaten. De vragen stromen binnen, van vakbonden, faculteiten en van individuele docenten en proffen. Een student van een geassocieerde hogeschool wil weten of hij straks ook van allerlei sport- en horecafaciliteiten kan gebruikmaken, zoals de studenten in Leuven. ‘Gelukkig kan ik op heel wat mensen terugvallen om deze tsunami aan mails mee te beheersen’, zegt Torfs. ‘Maar zo leer je wat er leeft op een campus. Onder meer dat de werk- en publicatiedruk van het wetenschappelijk personeel te hoog blijft.’

Rectorverkiezingen KU Leuven: op campagne met kandidaten Rik Torfs en Luc Sels
© Franky Verdickt

Die druk kan de wetenschappelijke integriteit bedreigen, zoals onlangs gebeurde bij Marc Hooghe, socioloog van de KU Leuven, die onder vuur kwam te liggen vanwege auteursfraude en plagiaat. ‘We moeten eerder inzetten op de kwaliteit van de publicaties dan op de kwantiteit. De universiteit moet meer financiële middelen besteden aan fraudebestrijding en de focus leggen op creativiteit in plaats van op productie. Wij vragen nu bij alle nieuwe aanwervingen een bioschets van de kandidaat. Hij of zij moet daarin op twee pagina’s uitleggen wie hij is, waar hij vandaan komt en waar hij naartoe wil. Medewerkers die misschien briljant zijn in hun vakgebied, maar minder goed scoren inzake ‘people skills’ kunnen coaching krijgen om hen daarbij te helpen. Marc Hooghe heeft ermee ingestemd om zich te laten begeleiden door zo’n coach.’

Debat van de Studentenraad

De rectorverkiezingen in Leuven eisen veel van de kandidaten. Ze moeten tientallen presentaties geven aan docenten, administratief personeel, studentenkringen en vakbonden. Nog belangrijker zijn de debatten, zeker dat van de Studentenraad. Studenten spelen traditioneel een belangrijke rol bij de rectorverkiezingen aan de KU Leuven. Ze beslissen vaak om al hun stemmen aan één kandidaat te geven. Op die manier verloor Rik Torfs in 2005 de verkiezingen. Ze vonden toen zijn ludieke optredens in onder meer De Slimste Mens niet passen bij de waardigheid van het rectorambt.

De studenten gaan niet over één nacht ijs om te beslissen wie hun volgende rector moet zijn. Marie Vanwingh is voorzitter van de Studentenraad. ‘We hebben de verschillende programma’s al geanalyseerd. Na dit debat volgen nog facultaire vergaderingen en vermoedelijk pas de dag vóór de verkiezingen beslissen we of we een collectieve stem uitbrengen en, zo ja, voor wie.’

Het debat vindt plaats in de gloednieuwe aula Vesalius met 600 zitplaatsen. De zaal loopt bijna vol. Aan de ingang worden twee pamfletten uitgedeeld: eentje waarin geprotesteerd wordt tegen de deelname van de KU Leuven aan ‘Law Train’. Dat is een Europees onderzoeksproject in samenwerking met de Israëlische politie. Het andere pamflet maakt reclame voor de vertoning van een komische detectivefilm gemaakt door studenten met, jawel, Rik Torfs als acteur.

Rectorverkiezingen KU Leuven: op campagne met kandidaten Rik Torfs en Luc Sels
© Dieter Telemans

De twee kandidaten stellen zich voor en leggen uit waarom ze rector willen worden. Rik Torfs schrikt merkbaar als Luc Sels na zijn presentatie applaus krijgt van de zaal en hij niet. Dat had hij niet zien aankomen. De twee moesten op voorhand ook enkele stellingen uit hun programma kiezen om ze hier te verdedigen. ‘Ontdek jezelf, interageer met de wereld’, is de stelling van Sels. Hij vindt dat de KU Leuven meer moet internationaliseren. ‘Ik sloot de afgelopen jaren als decaan meer dan 200 samenwerkingsakkoorden af met buitenlandse topinstellingen, waarvan 60 buiten Europa.’ ‘Mijn faculteit kerkelijk recht is ook internationaal’, reageert Torfs droogjes. ‘Laat die internationalisatie toch over aan de faculteiten. De rector moet zich daarmee niet bemoeien. Weet u, collega Sels, de rode draad in heel uw programma is een top-downbenadering. Als u rector wordt, zal de komende jaren aan de KU Leuven veel te veel energie gaan naar transformaties.’

Dan is het de beurt aan een stelling van Rik Torfs: De universiteit heeft een unieke rol in de samenleving. ‘De universiteit is een lichtbaken van waaruit de vernieuwing van onze samenleving vertrekt. Het is een plek van vertrouwen bij momenten van vertwijfeling.’ Dat is toch evident, vindt zijn uitdager. Het debat verhardt als Torfs en Sels elkaar verwijten naar het hoofd slingeren over mediaoptredens en het versturen van tweets. Luc Sels vindt dat rector Torfs te vaak in de media komt over onderwerpen die niets met de academische wereld te maken hebben en inspelen op de hype van de dag: ‘De KU Leuven is meer dan één persoon. We moeten het verschil maken door meer als collectief onze expertise naar buiten te brengen.’ De rector is het daar totaal niet mee eens. ‘Een rector is het uithangbord van een universiteit. Hij is een intellectueel die zich in maatschappelijke debatten kan en mag mengen. Aan wie moeten we het maatschappelijk debat anders overlaten?’

Student Jonas Vernimmen wil weten wat de heren gaan doen om de vrouwelijke vertegenwoordiging te versterken. ‘Toen ik vier jaar geleden rector werd, was er maar één vrouwelijke vicerector, nu zijn het er toch al twee.’ Als hij ziet dat dit niet veel indruk maakt op de zaal, haast Torfs zich om eraan toe te voegen dat in 2016 bij de benoemingen voor het Zelfstandig Academisch Personeel (ZAP) voor het eerst evenveel vrouwen als mannen zijn benoemd. Volgens Luc Sels gaat het niet snel genoeg. ‘Ik geloof niet in quota, noch in positieve discriminatie, maar je moet aan de top wel een krachtig signaal geven. De helft van de vicerectoren moet een vrouw zijn. Ook de samenstelling van de raad van bestuur met 21 mannen en 4 vrouwen kan veel beter.’

Rectorverkiezingen KU Leuven: op campagne met kandidaten Rik Torfs en Luc Sels
© Dieter Telemans

Marie Vanwingh, de voorzitter van de Studentenraad, is opgelucht als het debat om 10 uur ’s avonds wordt afgerond. ‘Superinteressant. Ik kon duidelijke verschillen zien tussen beide kandidaten. Dit wordt nog een spannende race.’ Ze durft niet te zeggen wie het debat inhoudelijk won. ‘Ik vond professor Sels wel de eerlijkste debater. Hij antwoordde keurig op alle vragen en kritiek. Sommige opmerkingen van rector Torfs over Sels vond ik misplaatst en kort door de bocht. Ik vrees dat de strijd de komende dagen nog zal escaleren.’

Onder professoren

Het is bijna halftwaalf als de chauffeur rector Torfs bij hem thuis afzet. ‘Dit hou je alleen vol als je echt van je job houdt. Uitrusten doe ik later wel.’ En wat over vier jaar, als professor Torfs 64 jaar is? ‘Laat me eerst deze verkiezingen nog winnen. Daarna ga ik andere dingen doen. Misschien schrijven, want dat doe ik bijzonder graag. Misschien moet ik dan maar eens beginnen aan die sleutelroman over de universiteit, een soort ‘Onder professoren 2.0’ naar het voorbeeld van die geweldige Willem Frederik Hermans.’

Hoe wordt er gestemd?

Omdat er maar twee kandidaten meedoen aan deze rectorverkiezing zal één stemronde op 9 mei wellicht volstaan. De KU Leuven heeft zo’n 56.000 studenten en die zijn goed voor tien procent van de stemmen, net als de assistenten en het administratief en technisch personeel. De professoren hebben zeventig procent van de in totaal 11.563 stemmen.

Fout opgemerkt of meer nieuws? Meld het hier

Partner Content