De problemen van de strafinstellingen zijn bekend: verouderde infrastructuur, het schrijnende lot van geïnterneerden, de overbevolking, het beperkte aanbod voor opleiding en tewerkstelling, de schrale voorbereiding op de naderende vrijlating… Het gebrek aan personeel en middelen maakt alles nog nijpender. Heel regelmatig kookt het potje over en komt het tot incidenten, opstandjes, stakingen…

De overheid beseft reeds lang dat de detentietijd beter moet worden aangewend om de gestraften klaar te stomen voor een moeilijke terugkeer. Er werden enkele lovenswaardige initiatieven genomen, maar op de werkvloer valt daar weinig van te merken. Een aantal voorbeelden:

De Vlaamse regering keurde op 8 december 2000 het ‘Strategisch plan hulp- en dienstverlening aan gedetineerden’ goed. Het plan heeft de bedoeling om tot een degelijke samenwerking op het vlak van integrale hulp- en dienstverlening te komen. Het plan werd opgestart in de pilootregio Antwerpen-De Kempen en beoogt een totale realisatie in 2009. Onlangs werd een Gezamenlijk Begeleid Implementatieplan tussen de Vlaamse Gemeenschap en Justitie opgesteld. Maar desondanks verloopt de uitvoering van het Strategisch Plan minder voorspoedig dan gedacht. De redenen liggen voor de hand: de doelstellingen van het gevangenisbeleid en de hulp- en dienstverlening liggen niet steeds in elkaars verlengde, de diverse actoren worden vanuit departementen binnen de Vlaamse Gemeenschap en de federale overheid (justitie) aangestuurd…

Twee jaar geleden werd de ‘basiswet gevangeniswezen en rechtspositie van gedetineerden’ goedgekeurd. De wet verankert een aantal fundamentele rechten van gedetineerden, met betrekking tot het zinvol doorbrengen van de detentietijd met het oog op een geslaagde re-integratie in de samenleving. Met betrekking tot ‘orde’ en ‘veiligheid’ zijn er reeds een beperkt aantal artikelen in uitvoering. Wat het ‘aanbod’ betreft, wacht de wet anno 2007 nog altijd op uitvoeringsbesluiten.

Nochtans is onze samenleving fel gebaat bij een extra engagement tegenover gevangenen. De mate van succes van de reïntegratie hangt nauw samen met de ernst en de mate waarin tijdens de detentie in veroordeelden wordt geïnvesteerd. De humanisering van de penitentiaire sector vormt een permanente opdracht.

De overdaad aan aangekondigde maatregelen, decreten en wetten staat in schril contrast met de resultaten die deze zouden moeten teweegbrengen. Toch gebeurt er heel wat op de werkvloer. Van oudsher ontwikkelen zich tal van kleinschalige initiatieven. Eind 2006 werd in de strafinstelling te Oudenaarde ECHO opgericht. ECHO is een samenwerking tussen justitie, onderwijs en welzijn en staat voor Educatie, Cultuur, Herstel en Ontspanning in de strafinstelling te Oudenaarde.

Een ander voorbeeld uit de praktijk: in de strafinstelling te Oudenaarde kunnen de gedetineerden door middel van gemodulariseerd onderwijs een diploma hotel/keuken of kantoor behalen. In de loop van 13 jaar werden er al 33 diploma’s en 389 deelattesten uitgereikt.

Willen we doeltreffende maatregelen in de strafinstellingen treffen, dan dient er een wezenlijk overleg te zijn tussen de federale overheid, de gewesten en de gemeenschappen die een beleid snijden op maat van mogelijkheden en behoeften van de gedetineerden. Tussen de actoren op het justitiële en sociale veld, het onderwijs en de psychologische ondersteuning moet er voldoende samenwerking zijn om te komen tot een betere begeleiding van de gedetineerden, maar ook van de penitentiair beambten, die meer zijn dan de bewakers van de veiligheid.

Als er al sprake is van een toenemende dualisering van de samenleving, dan geldt dit zeker voor deze mensen. Overheidsinspanningen kunnen tot wezenlijke resultaten leiden, op voorwaarde dat ze gecoördineerd verlopen en vertrekken vanuit de dagelijkse realiteit van de werkvloer.

julien borremans, coördinator centrum voor basiseducatie vlaamse ardennen.

Reageren op dit artikel kan u door een e-mail te sturen naar lezersbrieven@knack.be. Uw reactie wordt dan mogelijk meegenomen in het volgende nummer.

Partner Content