Filosofie is in de mode. En erg praktisch. Mág dat: een denker gebruiken als therapeut?
Elke Tour-kenner weet: wielrennen, dat is om het snelst met de fiets rijden. Maar: wat is sport? In zijn boek Denkgereedschap komt filosoof Paul Wouters tot ‘het wezen van de zaak’: ‘Sport is de maatschappelijk geïnstitutionaliseerde competitie of de voorbereiding op die competitie die door middel van regels zin geeft aan op zich volstrekt nutteloze handelingen.’ Nu wij weer.
Wouters wil de filosofie ‘vruchtbaar maken voor de praktijk’ en geeft zelfs ’trainingen in denkgereedschap’. Het boek is de neerslag van zijn ervaringen: het behandelt zeven denkmethodes uit de filosofische traditie. Met bijbehorende vragen die men met het goede gereedschap kan proberen te beantwoorden. Heeft werken zin? Wat is wijsheid? Of: hoe ervaar je Frans stokbrood? Interessant boek, zonder flauwekul.
Van een andere orde is Geen pillen, maar Plato!, van de Amerikaanse filotherapeut Lou Marinoff. Die vindt dat we te veel geld uitgeven aan medicatie, terwijl de filosofie op haast al onze problemen een verlossend antwoord heeft. Tja. De nieuwe Alain de Botton, The consolations of philosophy, wordt door sommigen over dezelfde kam geschoren. Volgens De Groene Amsterdammer zijn Marinoff en De Botton ‘in hetzelfde bedje ziek’: ‘Nogal wat filosofen zullen zich omdraaien in hun graf als ze horen dat hun ideeën worden gepropageerd om er een gelukkiger persoonlijkheid mee te kweken.’
Een oppervlakkige kennismaking leidt inderdaad tot die conclusie. De Botton behandelt zes ‘prozaïsche’ problemen en kleeft daar bij wijze van pleister telkens een paar gedachten van een grote filosoof op. Niet populair? Denk aan Socrates, die had dat ook. Te weinig geld? Denk aan Epicurus: geld maakt niet gelukkig. Gefrustreerd? Denk aan Seneca. Impotent? Lees Montaigne. Uw lief is ervandoor? Schopenhauer biedt troost. Moeilijkheden allerhande? Nietzsche had dat ook.
Het verschil tussen Marinoff en De Botton zit ‘m in de toon. Marinoff is doodserieus, De Botton neemt in zijn toon de kritiek eigenlijk al mee. Natuurlijk beweert hij niet in alle ernst dat filosofie een praktisch hulpmiddel biedt voor al onze problemen. Integendeel, met veel tongue in cheek (geniet van de soms potsierlijke illustraties!) gebruikt hij die gedachte als invalshoek om iets te vertellen over een aantal grote filosofen. Zoals hij in Hoe Proust je leven kan veranderen op een frisse, vaak verrassende manier de lezer een blik gunde in het universum van de Franse grootmeester.
The consolations of philosophy is geen boek met therapeutisch oogmerk. Het is een originele manier om de lezer een blik te gunnen in het universum van de wijsbegeerte. Een pittig geschreven kennismaking. In september verschijnt de Nederlandse vertaling – De troost van de filosofie – bij uitgeverij Atlas.
Joël De Ceulaer
