In de Kroonraad van Knack geven vooraanstaande politici hun opinie over de actualiteit. Deze week Freddy Willockx over Irak, het nieuwe gemeentedecreet, de lijstvorming bij Agalev, de schulden van de NMBS, en de begroting.
n Mijnheer Willockx, de Verenigde Staten proberen de VN-Veiligheidsraad alsnog een nieuwe resolutie tegen Irak te doen aannemen.
FREDDY WILLOCKX: Tenzij er nieuwe bezwarende feiten aan het licht komen, lijkt het mij weinig waarschijnlijk dat de andere leden zomaar zullen toegeven. De Amerikanen hebben zich totaal mispakt aan de Veiligheidsraad. Ze dachten dat het goedkeuren van een oorlogsresolutie slechts een formaliteit zou zijn, maar dat is heel anders uitgedraaid. Het diplomatieke verzet tegen de VS verheugt mij. Het is niet omdat je altijd de branden moet blussen dat je ze ook zelf mag aansteken. Het is goed dat de Amerikanen dat eens te horen hebben gekregen. Binnen de Verenigde Naties dreigen ze zelf een beetje geïsoleerd te geraken, al zal dat hen er niet van weerhouden om toch een oorlog te beginnen. George Bush en zijn entourage van haviken kunnen niet meer achteruit en de Amerikaanse troepen in de regio zijn nu eenmaal klaar voor de actie. Ik ben veel pessimistischer dan zes maanden geleden. De Iraakse bevolking zal eens te meer zwaar worden getroffen, en ik vraag me ook af wat de gevolgen zullen zijn voor de wereldorde, want die is grondig verstoord.
Zijn de VS verrast door de massale vredesbetogingen in de hele wereld?
WILLOCKX: Zonder twijfel. Op termijn zal dat wel een effect hebben op de Amerikaanse buitenlandse politiek, want dat hebben de anti-rakettenbetogingen van de jaren ’80 ook gehad. De betogingen van nu waren minder voorbereid en er was minder voor gemobiliseerd dan twintig jaar geleden, maar niettemin heeft de bevolking in de meest diverse hoeken van de wereld getoond dat ze het niet eens is met wat de Amerikanen doen, en met de hele manier van denken die aan hun handelwijze ten grondslag ligt. Zelfs in de Verenigde Staten zélf is er een aanzienlijke oppositie tegen de oorlogspolitiek van Bush.
De VS worden op alle niveaus met dezelfde tegenkanting geconfronteerd. Ook in de NAVO, waar ze eveneens dachten met een vingerknip iedereen in het gelid te krijgen. Net als in de VN is dat lelijk mislukt. Duitsland, Frankrijk en België hebben een rol gespeeld die mogelijk van historische betekenis kan zijn. Collega-Kroonraadleden noemden het Belgische veto tegen de beschermingsmaatregelen voor Turkije een diplomatieke vergissing, maar ik ben het niet met hen eens. Met al een beetje meer afstand bekeken, denk ik dat België een goede beurt heeft gemaakt met zijn consequente houding. Het heeft van in het begin duidelijk gesteld dat Turkije op hulp kon rekenen als het echt bedreigd werd, maar niet als dekmantel om de NAVO mee in een offensieve oorlog te sleuren, zoals op dat moment het geval was. Ik ben het wel eens met Louis Tobback dat de Belgische houding met een andere coalitie wellicht anders zou zijn geweest.
De Amerikanen moeten maar leren dat je in een bondgenootschap rekening moet houden met de partners. Dat zijn ze niet gewoon. Ik heb het in mijn eigen stad van dichtbij meegemaakt, met de haventransporten en het onderbrengen van Amerikaanse militairen in de Westakkerkazerne. Zij beschouwen dat als ‘ business as usual’, gesteund op bilaterale akkoorden. Zo is het mij ook vanuit de regering letterlijk gemeld, maar niet iedereen moet dat cynisme zomaar ondergaan.
Zullen de VS uit de NAVO stappen?
WILLOCKX: Zo een vaart zal het wel niet lopen. Ik steun het betoog van premier Verhofstadt in Den Haag: dit is het uitgelezen moment om eindelijk een echte Europese poot in de alliantie uit te bouwen. Het Eurokorps omvat wel tienduizenden manschappen en is al actief in ex-Joegoslavië, maar is nog altijd het embryonale stadium niet voorbij. Als Europa na deze crisis zijn identiteit wil bewaren, is een Europese defensiemacht onontbeerlijk. Men klaagt over een gebrek aan gemeenschappelijk buitenlands beleid van de EU, maar dat kun je pas voeren als je daartoe de instrumenten hebt, waaronder een leger.
In afwachting is de EU vooral het toneel van hopeloze verdeeldheid.
WILLOCKX: Dat heeft mij geschokt. The Wall Street Journal stelt een politieke petitie pro-Bush op en een hele reeks oude en nieuwe EU-landen stappen of trappen daar zonder meer in. De Griekse voorzitter heeft geprobeerd de zaak nog enigszins te redden met een extra top in Brussel, maar het kwaad was al lang geschied.
De compromistekst van die top wordt door iedereen in zijn eigen voordeel uitgelegd.
WILLOCKX: Dat gebeurt wel meer met dat soort verklaringen. Toch heeft die top zijn nut gehad, al was het maar omdat Tony Blair er als grote verliezer is uitgekomen. Zowel binnen de EU en de NAVO, als in zijn relatie met de VS, want de toon van de EU-compromistekst was heel anders dan degene die Blair tot dan toe had aangeslagen. Hoe langer het duurt, hoe meer tegenkanting hij ook in eigen land krijgt.
De uithaal van Jacques Chirac naar de nieuwe Oost-Europese EU-leden die zich pro-Amerika hebben uitgesproken was niet fijnzinnig.
WILLOCKX: Neen, maar op dit punt had hij geen ongelijk. Ik begrijp dat die Oost-Europese landen door de loop van hun geschiedenis hun hoop op de Verenigde Staten stellen, maar als je net tot de EU bent toegelaten, moet je toch een beetje opletten met wat je ondertekent. Het bewijst wat al tot in den treure is herhaald, namelijk dat de EU een uitbreiding met tien landen in één klap institutioneel niet aankan. Ik vermoed dat deze crisis de Conventie geen goed zal doen. De breuklijn ten aanzien van de oorlog in Irak is, op enkele nuances na, dezelfde als die over de toekomst van Europa. Ook al hangt het standpunt van vele landen af van de coalitie die er aan de macht is, en die kan veranderen.
In de Conventie wordt hard gewerkt, zo nu en dan zie ik lichtpuntjes die me hoopvol stemmen maar die toch mijn algemene scepsis niet kunnen wegnemen. De EU heeft, tien jaar na Delors-Mitterrand-Kohl, dringend nieuwe leidersfiguren nodig. Jacques Santer werd een zwakke Commissievoorzitter genoemd, maar hij slaagde er toch nog in om van zijn Commissie een ploeg te maken. Dat kun je van Romano Prodi niet eens meer zeggen. Maar goed, ik wil ook niet té pessimistisch klinken: als de nood het hoogst is, is de redding vaak nabij en misschien trekt de EU wel lessen uit deze crisis.
Kan er een nieuwe dynamiek uitgaan van de Frans-Duitse as, of trekken die landen zich weer binnen hun eigen grenzen terug?
WILLOCKX: Ik denk dat Frankrijk zijn sociaal-economisch beleid nu toch vrij consequent in de Europese gedachte heeft ingepast, zowel onder een democratisch-rechts als onder een links beleid. En het is ook positief dat Duitsland zich sterk geprofileerd heeft tegen de oorlog, al was dat misschien evenzeer uit electorale als uit morele overwegingen. Gezien het Duitse militarisme uit het verleden is dit toch een gunstige ontwikkeling. Het komt er nu alleen op aan deze dynamiek om te zetten in een stevigere EU. Als men dat nalaat, kunnen de gevolgen voor Europa dramatisch zijn.
De Vereniging van Vlaamse Steden en Gemeenten (VVSG) heeft in Knokke scherpe kritiek geformuleerd op het nieuwe gemeentedecreet dat dit jaar in het Vlaams parlement wordt besproken. Ook veel VLD-burgemeesters zijn tegen de rechtstreekse verkiezing van de burgemeester.
WILLOCKX: De VVSG is een door christen-democraten gedomineerde vereniging, dat speelt wel een beetje mee in de standpunten die worden ingenomen. De stad Sint-Niklaas heeft zich onthouden bij de stemming. Ook ik ben geen grote voorstander van de rechtstreekse verkiezing van de burgemeester, onder meer vanwege het risico op een ‘ cohabitation‘ die een degelijk bestuur onmogelijk kan maken. En in mijn partij sta ik met dat standpunt niet alleen. Anderzijds staat het nieuwe gemeentedecreet ingeschreven in het Vlaams regeerakkoord, en dus wil ik daar ook trouw aan blijven. Vandaar dat we niet hebben tegengestemd. Sommige punten uit het gemeentedecreet hebben wél mijn instemming, zoals bijvoorbeeld het idee om de gemeenteraad te laten voorzitten door een raadslid en niet door de burgemeester. Ik vind dat een verbetering van de democratische techniek, al zullen de meeste burgemeesters er wel van overtuigd zijn dat zij het zelf beter doen.
Agalev heeft voor ophef gezorgd door met uitsluitend vrouwelijke lijsttrekkers naar de verkiezingen te gaan.
WILLOCKX: Elke partij doet met haar lijstvorming wat ze wil en ik wil mij niet moeien met de interne keuken van Agalev. Ik heb niet de indruk dat deze keuze te geforceerd is. Zowat al die vrouwelijke lijsttrekkers hebben hun waarde in de politiek al bewezen. Dat dit bij sommige mannelijke verkozenen tot tandengeknars lijdt, is logisch. Het vormen van een lijst impliceert het vormen van ontevredenen.
NMBS-baas Karel Vinck heeft zijn besparingsplan ingediend bij de raad van bestuur. Het is minder scherp dan aanvankelijk aangekondigd, maar het grondprobleem blijft: er is onvoldoende geld om de regeringsplannen voor het spoor uit te voeren.
WILLOCKX: De regering moet weten wat ze wil. Als ze inderdaad het spoor beter wil gebruiken, kan ze niet anders dan de schuld van de NMBS overnemen. Zo niet kan dat bedrijf nooit een nieuwe koers varen. Om het even wie er aan de top staat, want Karel Vinck zegt net hetzelfde als Etienne Schouppe. De moeilijkheid is dat die schuldovername nú zou moeten gebeuren, in een periode van tegenvallende conjunctuur, waardoor de schuldratio trager daalt dan in het Europese stabiliteitspact is geprogrammeerd. De regering wou de NMBS-schulden overnemen van zodra de openbare schuld onder de honderd procent van het BBP zakte. Ondanks de inspanningen van vorig weekend zijn we daar nog niet aan toe.
Vinck heeft er mijns inziens verstandig aan gedaan om niet te beginnen met een tabula rasa in de top van de NMBS, iets wat sommigen misschien graag hadden gezien. Hij heeft zich vrij traditioneel laten omringen en probeert samen met zijn voorzitter optimaal gebruik te maken van de knowhow die er was. In vergelijking met Frans Rombouts bij De Post voert hij een veel voorzichtiger beleid.
Bij de begrotingscontrole moet de regering 438 miljoen euro besparen omdat de economische groei lager uitvalt dan voorzien. De Nationale Bank dringt aan op een strakker begrotingsbeleid de komende jaren.
WILLOCKX: Het is de taak van de Nationale Bank om daarop aan te dringen. We hebben altijd gezegd: ‘Als we de begroting in evenwicht krijgen, kunnen we de sanering van de openbare financiën koppelen aan de economische conjunctuur.’ Gaat die goed, dan saneren we meer, gaat die slecht, saneren we minder. Dat is wat minister van Begroting Johan Vande Lanotte heeft gedaan. Het heeft geen zin om blind te gaan hakken op een moment dat het economisch slechter gaat, want dat heeft een zelfvoedend karakter en vergroot de economische en werkgelegenheidsproblemen. Maar de Nationale Bank zegt terecht dat we zuinig moeten omspringen met de budgettaire ruimte als we de toekomst van de pensioenen willen vrijwaren en het Zilverfonds écht willen stofferen. Men moet voorzichtig blijven in het begin van een regeerperiode die het geluk heeft met een gunstige conjunctuur gepaard te gaan. Deze regering heeft in haar eerste twee jaar misschien iets te veel de teugels gevierd, maar ze is daar snel van teruggekomen.
Koen Meulenaere
freddy willockx: ’tony blair heeft op de extra eu-top op alle niveaus verloren.’
