Leven in een domik

Op 7 december 1988 verwoest een aardbeving grote delen van Noord-Armenie. 25,000 mensen sterven, honderdduizenden staan op straat, het economische leven is verlamd. Humanitaire organisaties strijken neer met noodhulp en tenten. De Sovjet-regering voorziet tijdelijke wooncontainers in afwachting op nieuwbouw.

Maar wanneer de Sovjet-Unie eind ’91 ophoudt te bestaan, vallen het herstelprogramma en de financiele steun abrupt stil. Wie op dat moment geen nieuw huis heeft gekregen, heeft pech.

In 1992 breekt de oorlog om Nagorno-Karabach los. Duizenden nieuwe daklozen, vluchtelingen, arriveren in straatarm Armenie. De grensblokkade door Turkije en Azerbeidzjan brengen het land aan de rand van een economische afgrond. De slachtoffers van de aardbeving zijn op dat moment al lang vergeten.

Bijna twintig jaar later zijn ze er nog. Op braakliggende gronden en verlaten industrieterreinen aan de rand van de stad strekken zich de containerdorpen uit. In de stadscentra van Gyumri en Vanadzor is elke vrije lap grond ingepalmd door een “domik”, Russisch voor “klein huis”. Vereenzaamde bejaarden en kroostrijke gezinnen leven er in erbarmelijke omstandigheden op te kleine oppervlakten.

“Ijskoud in de winter, broeiend heet in de zomer, en als het regent heb je binnen een paraplu nodig”, klaagt de twintigjarige student Artur, die zijn hele leven al in een domik in Gyumri woont. “De toekomst van Armenie? Die kan me eerlijk gezegd geen bal schelen. Ik denk alleen maar aan mijn eigen toekomst. Armenie denkt ook niet aan mij. Ik wil hier niet leven, trouwen en kinderen krijgen. Ik wil mijn kinderen dit soort leven niet aandoen. Als ik de kans krijg, dan ben ik hier weg.”

“Mijn moeder is lerares. Mijn studies Russisch-Engels kosten jaarlijks 750 dollar. We kunnen ons geen extra’s permitteren. Zelfs geen eenvoudige flat.”

Wonen in een domik is ongezond. Zonder stromend water, degelijk sanitair en verwarming worden veel mensen ziek. Sommige containertypes zijn met asbest geisoleerd, of met giftige stoffen behandeld. “Sluit een vlieg twee dagen op in een domik en ’t beestje is dood”, zegt Artur.

De Franse zanger Charles Aznavour, zoon van Armeense immigranten, speelde benefietconcerten ten voordele van de slachtoffers van de aardbeving. Met de opbrengst werden nieuwe huizen gebouwd. Het leverde hem prompt een plein op. Het Charles Aznavourplein in Guymri is een grote rotonde, met een moderne triomfboog waaronder een stenen versie van de man vooruit schrijdt.

Achter de facade van de mooie nieuwbouw rondom, strekt zich een braakland vol domiks uit. Drie mannen, Havo, Ratch en Arzjan, beuken met sloophamers en beitels in op het gewapend beton van een geruineerd flatgebouw. Ze hebben het op de dikste stukken metaal gemunt. Zwaar werk, maar het levert geld op.

Albert Torojan woont in een cilindervormige domik. Zijn huis lijkt op een gerecycleerde olietank, maar is wel degelijk ontworpen als wooncontainer.
Albert was vroeger gewichtheffer. Hij toont me zijn medailles. Nu is Albert kreupel en rookt hij de hele dag sigaretten voor de televisie. De vloer beweegt als je er over loopt. Binnen is het koud, en er is geen geld voor hout.

Net buiten de stad Vanadzor wacht een enorm industrieel complex op ontmanteling. In een apocalyptisch doolhof van roestige tanks, buizen en schoorstenen, wonen enkele tientallen gezinnen in domiks.

Anush en haar vijf kinderen leven er in een container. Na 18 jaar zijn de letters “CCCP” op de voordeur nog lang niet verbleekt. Binnen zweeft een blauwe waas afkomstig van de houtkachel. Anush wil eerst weten welk geloof ik aanhang, voor ik foto’s mag maken. “Katholiek”, lieg ik. “Waarom?” “Geen probleem dan”, zegt Anush. “Hier komen nogal wat getuigen van Jehova zieltjes winnen.”

Anush staat er alleen voor. Haar man zou in het buitenland geld gaan verdienen om het gezin te onderhouden, maar liet na een poosje niets meer van zich horen. Verdwenen.

“Een klassiek verhaal”, hoor ik later van Gagik, een vrijwilliger die de families in de meest schrijnende situaties maandelijks een overlevingspakket met voedsel toe stopt. “In veel gezinnen is er geen man meer. Op zoek naar werk leren ze nieuwe mensen kennen. Nieuwe vrienden, nieuwe vrouwen ook. Als je zo lang en zo ver van huis bent, moet je sterk zijn om aan de verleiding te weerstaan. Veel mannen beginnen een ander leven, en vergeten het vorige. Onnoemlijk veel gezinnen gaan er aan kapot.”

Wanneer ik in een cluster van domiks iets verderop, mijn camera boven haal, staan de bewoners in een mum van tijd voor hun deur. “Belgija fotograf reportage domik”, probeer ik in mijn beste Russisch. Even later stopt iedereen me blaadjes papier toe, waarop de gezinssamenstelling staat geschreven. Wie hier als buitenlander passeert, is een potentiele donor. De domikbewoners laten geen kans onbenut in hun zoektocht naar hulp.

De familie Khatchatryan woont met tien personen, beide ouders en acht kinderen, in een container met twee afzonderlijke ruimten. Ze overleven er met 100 euro per maand, geld dat bijeen wordt gesprokkeld met kleine jobs en een minieme uitkering. Twee kinderen werden afgestaan aan een weeshuis, omdat de ouders er niet voor konden zorgen. Niettemin is de vrouw opnieuw zwanger. Op de loterij op televisie heeft een rijk man in een onbezonnen vlaag van patriottisme een nieuwe minibus beloofd aan de eerste Armeense familie die een elfde kind op de wereld zet. Dat viel niet in dovemansoren bij de familie Khatchatryan.

“Het is een schande”, zucht Gagik. “Hier sterven mensen van armoede. Thuis, omdat ze geen dokter kunnen betalen. Terwijl iets verder villa’s als paleizen worden gebouwd, laat de regering deze mensen letterlijk en figuurlijk in de kou staan.”

Enkele dagen na mijn bezoek krijg ik een e-mail van Anush.

“Hi dear Nick. I think you’ll remember us. I’m Anush. I have five children. You visited our cottage. I wanted to know the purpose of your visiting, but unfortunately I don’t know the language to deal with you. Dear Nick will anything change after your reportage, anything good from this situation?
greetings from my family to you.
bye”

Fout opgemerkt of meer nieuws? Meld het hier

Partner Content