Stukken afkomstig uit het dossier-Dutroux in het aartsbisschoppelijke archief! Een naaktfoto van een minderjarig meisje en enkele prenten van schaars geklede vrouwen opgeslagen op de huiscomputer van kardinaal Danneels! Een schandaal in afleveringen? Of zomert het in medialand?

Begin vorige week opende de krant Het Laatste Nieuws de wedloop naar zomerprimeurs met de onthulling van een bizarre vondst van het Brusselse gerecht in het aartsbisschoppelijke archief. Bij de huiszoeking enkele weken geleden werden in Mechelen stukken uit het dossier-Dutroux gevonden, met onder meer beelden van de opgraving van de lijkjes van Julie en Mélissa.

Het gerecht vroeg zich af, zo beweerde de krant, hoe die stukken daar terecht waren gekomen. Heel lang kan de vraag de speurders niet hebben beziggehouden. Want de naam van de afzender, een bekende complotkneder die destijds in de marge van het Dutroux-onderzoek opereerde en de pers op geregelde tijdstippen met nieuwe beweringen bestookte, stond voluit op het dossierkaft.

Enkele dagen later was er de pijnlijke primeur van Het Nieuwsblad, dat beweerde dat er op de huiscomputer van kardinaal Godfried Danneels een naaktfoto was gevonden van een meisje, jonger dan tien jaar, gehurkt in een douchecel. Op het geheugen van de bisschoppelijke pc stonden, zo stelde de verontruste krant, ook foto’s van ‘schaars geklede vrouwen’. De Federal Computer Crime Unit wilde, volgens de opsteller van het stuk, meer tijd om een en ander te bestuderen. Dat viel dan kennelijk erg mee. Luttele kliks na de onthulling in Het Nieuwsblad bleek de verdachte foto van het minderjarige meisje op de computer van de kardinaal een kunstwerk van fotografe Laura Baudoux, een van de vele inzendingen voor La Collection RTBF – De Canvascollectie. Nog een geluk dat kardinaal Danneels de Venus van Sandro Botticelli in al haar blootheid niet als screensaver gebruikte, want in dat geval waren de gerechtelijke gevolgen niet te overzien geweest.

Beide journalistieke uitschuivers zetten de ernst van het onderzoek op de helling en dienen bijgevolg de zaak van de advocaten van kardinaal Danneels, die van bij de aanvang de grote vooringenomenheid van het Brusselse gerecht aanklaagden. Deze selectieve lekken lijken hun gelijk aan te tonen. Daarom dient de advocaat van Danneels een klacht in met burgerlijke partijstelling wegens schending van het onderzoeksgeheim.

De enquêteurs zitten zwaar verveeld met de nepprimeurs. Zij trachten hun onderzoek, dat al onder toenemende kritiek ligt en het voorwerp is van een onderzoek door het Brusselse parket-generaal, op een recht spoor te houden. Toch vrezen sommige speurders nu al dat de Operatie Kelk – de codenaam voor het onderzoek – door het onbezonnen optreden van enkele ondergeschikten wordt gefnuikt.

Waarom precies het Brusselse gerecht op donderdag 24 juni met potig vertoon een huiszoeking uitvoerde in het aartsbisschoppelijk paleis in Mechelen en zelfs enkele graven in de Sint-Romboutskathedraal onderzocht, blijft onduidelijk. Fernand Keuleneer, die Danneels bijstaat, noemde de onderneming van het Brusselse gerecht een ‘ fishing expedition‘. Volgens de advocaat heeft het gerecht een zo groot mogelijk net uitgegooid in de hoop toch iets te kunnen vangen.

Een onmogelijke opdracht

Tot nog toe heeft het gerecht nog geen eenduidige uitleg verschaft over de aanleiding tot het onderzoek, noch over de mogelijke verdenkingen tegen kardinaal Danneels of andere bisschoppen en kerkverantwoordelijken.

Was Operatie Kelk een rechtstreeks gevolg van de ophefmakende bekentenissen van de Brugse bisschop Roger Van-gheluwe over seksueel misbruik van een minderjarig familielid? Of waren het de verklaringen van Lieve Halsberghe, gewezen magistraat en voorzitter van de Interdiocesane commissie voor de behandeling van klachten wegens seksueel misbruik in de pastorale relaties die de Brusselse justitie deden uitrukken? En er waren vanouds de beschuldigingen van priester Rik Devillé aan het adres van de gewezen aartsbisschop kardinaal Danneels. Die zou, volgens Devillé, jarenlang hebben geweigerd de omvang van het probleem van seksueel misbruik door geestelijken onder ogen te zien.

Bij het Brusselse gerecht bestond in elk geval het stellige vermoeden dat de Belgische kerk strafbare feiten toedekte. Daarom werden bij de Commissie Seksueel Misbruik in de Parochiale Sfeer, voorgezeten door kinderpsychiater en K.U.Leuven-docent Peter Adriaenssens, 475 overwegend Vlaamse dossiers in beslag genomen.

Die huiszoeking riep nogal wat vragen op. Want de commissie meende te handelen in overleg met het college van procureurs en met de minister van Justitie. Toch had de onderzoeksrechter Adriaenssens gewoon kunnen laten ondervragen over de dossiers in zijn bezit, zonder tot een spectaculaire inbeslagname over te gaan.

Tot nog toe kon niet worden aangetoond dat de commissie, in samenspraak met de kerkelijke overheid, feiten van seksueel misbruik toedekte. Urenlang boog de Computer Crime Unit zich over de pc van Peter Adriaenssens om diens contacten met de kardinaal en de andere bisschoppen te evalueren. De commissie ging kennelijk vrij secuur te werk. Dat was ook de eis geweest van de Leuvense universiteit, die Adriaenssens vrijstelde om het onderzoekswerk te leiden.

Bij elke nieuwe klacht dienden slachtoffers aan te kruisen of justitie al dan niet mocht worden ingelicht over de resultaten van het onderzoek. De daders werden gewaarschuwd dat hun getuigenis mogelijk aan het gerecht zou worden overgemaakt. Sinds Adriaenssens de leiding van de commissie nam, werd een tiental priesters, na contact met Rome, uit het ambt ontslagen, een drietal dossiers werd aan het gerecht overgemaakt.

Meteen na de inbeslagname van haar dossiers door het gerecht heeft de commissie-Adriaenssens haar werkzaamheden definitief gestaakt. Bijgevolg moet het gerecht nu zelf in de bijna 500 dossiers van de commissie de waarheid achterhalen. Een werk dat geen klein beetje wordt bemoeilijkt doordat het vaak gaat om feiten die al jaren achter de rug liggen en mogelijk zijn verjaard. Een vrijwel onbegonnen werk voor de beperkte speurdersploeg, zo blijkt intussen.

En dan zijn er de mogelijke overlappingen met de dossiers die werden aangelegd door Rik Devillé. In de verzameling van Devillé zitten verhalen van vrouwen over hun stukgelopen relaties met priesters, naast psychiatrische gevallen en echte klachten van seksueel misbruik van minderjarigen door geestelijken. Om een onduidelijke reden heeft Devillé die dossiers nooit overgemaakt aan de commissie van Halsberghe, noch aan die van Adriaenssens, noch aan het gerecht. In zijn contacten met de commissie bleef Devillé ook altijd op de vlakte in verband met de dossiers in zijn bezit.

Een gevolg daarvan is dat de veelbesproken ontmoeting die kardinaal Danneels, na fors aandringen van Rik Devillé, in 2000 zou hebben gehad met een zestiental slachtoffers van seksueel misbruik, nooit kon worden gereconstrueerd – uitgerekend de ontmoeting waarvan de kardinaal zich niets meer kan herinneren.

Het onderzoek door het Brusselse gerecht wordt bovendien bemoeilijkt door de problematische samenwerking tussen kardinaal Danneels en Lieve Halsberghe, de vorige voorzitter van de commissie voor de behandeling van klachten in verband met seksueel misbruik in de pastorale relaties.

Het was Halsberghe die de speurders zou hebben verteld over gevoelige dossiers die in de Sint-Romboutskathedraal verborgen lagen en andere bewijsstukken die zouden zijn vernietigd. De naar eigen zeggen moegetergde Halsberghe nam destijds ontslag als voorzitster. Zij was het met het episcopaat grondig oneens geworden, onder meer over de vergoedingen die aan slachtoffers van seksueel misbruik zouden worden betaald. Volgens kardinaal Danneels was de commissie opgericht om te adviseren bij klachten van slachtoffers, niet om schadevergoedingen te bepalen. Toch zou het bisdom Antwerpen aan minstens één slachtoffer 100.000 euro hebben betaald. Terwijl Halsberghe dan weer een schadevergoeding zou hebben geëist van Rik Devillé, omdat die volgens haar ten onrechte een priester had beschuldigd.

In dit onderzoek staan intussen, zoals uit de pijnlijke confrontaties bleek, verschillende partijen pal tegenover elkaar. De werkzaamheden, zeggen ingewijden, kunnen nog jaren aanslepen, als de zaak al niet gaandeweg uitdooft. Intussen dreigen, door de eigenzinnigheid van enkele kopstukken van het Brusselse gerecht, de slachtoffers in de kou te blijven.

DOOR RIK VAN CAUWELAERT