15 boeken van 15 Nederlandstalige schrijvers die na 2015 alleen nog op papier bestaan

Van Joost Zwagerman en Drs. P tot Jef Geeraerts en Jos Vandeloo: een overzicht van 15 Nederlandstalige schrijvers die dit jaar overleden, én van hun meest beklijvende boek.

De Nederlandse dichter Herman Hendrik ter Balkt overleed op 9 maart. Hij koos voor een profetisch pseudoniem naar een van de minder bekende Bijbelse profeten: Habakuk.

Zijn gedichten hebben iets bezwerends, zoals de woorden van de Bijbelse profeten, en incantorisch, zoals zijn epitheton ‘de balker’ suggereert.

Hij maakte ooit furore op de laatste Nacht van de Poëzie in Vorst. ‘Hee hoor mij ho simultaan op de brandtorens’ is de titel van zijn verzamelde gedichten.

Natuurlijk zal Jef Geeraerts, die op 11 mei overleed, nog altijd gelezen worden voor zijn ‘Gangreen’-cyclus – en dan vooral het eerste deel ervan: ‘Black Venus’ – en in mindere mate voor sommige van zijn thrillers (al dan niet dankzij de verfilmingen ervan).

Maar dat Geeraerts echt wel een literaire vernieuwer was én bezield kon vertellen, bewijzen ook zijn veel te weinig bekende kortverhalen. Het kortverhaal is sowieso een ondergesneeuwd genre in de Vlaamse letteren. Daarom: (her)lees ‘Indian summer’ waar alle troeven van Geeraerts – zijn sensualisme, zijn lyrische kracht – op de vierkante centimeter zijn samengebald.

Plezierdichter Drs. P stierf op 14 juni. Zijn echte naam was Heinz Polzer, en zijn tv-optredens aan de piano met sigaar én vrolijk reciterend zijn legendarisch.

‘Toenemend feestgedruis’ is een best of van Drs. P. Wie hem echt bezig wil horen, kan terecht bij ‘Compilé complé’ waar ook een een kloeke cd-box bijhoort.

De Nederlandse zanger Thé Lau, op 23 juni overleden, was een literaire laatbloeier. Hij schreef enkele dunne romans.

‘De grote vakantie’, zijn postuum uitgebrachte verhalenbundel, toont een staalkaart van zijn kunnen.

Rogi Wieg pleegde op 15 juli euthanasie omdat hij zijn depressies niet meer de baas kon. Hij was een multitalent dat toch vooral uitblonk als dichter.

‘Afgekapt dichtwerk’ is zijn levenstestament waarin alle thema’s van de dichter samenkomen in een heldere, melancholische toon tot de draad plots afknapt, zoals dat met zijn leven ook het geval was.

Sybren Polet gooide in de jaren 1970 hoge ogen met zijn zogenaamd ‘ander’ proza: literatuur die zichzelf als onderwerp had.

Toen hij al 80 was, blikte hij terug op zijn literaire experimenten én leven op die typisch eigenzinnige manier van hem. Dat resulteerde in drie delen van ‘Een geschreven leven’.

Polet overleed op 19 juli.

Gentenaar Eriek Verpale, ooit bloedbroeder van Luuk Gruwez, kende een kortstondig publiek succes toen hij met ‘Alles in het klein’ eind jaren 1980 de NCR-Literatuurprijs won. Zijn kattebelletjes waarin hij het vooral over jonge meisjes heeft en over de manier waarop hij de smoor in het leven heeft, zijn heel bijzonder voor de Vlaamse literatuur.

Lichtvoetig maar toch zeer to the point fileert hij zijn Weltschmerz. Verpale was de laatste jaren helemaal weggedeemsterd. Verpale stierf op 10 augustus.

Joost Zwagerman stapte op 8 september totaal onverwacht uit het leven. Ja, er waren al signalen geweest dat hij gebukt ging onder plotse opstoten van hypochondrie en zich vragen stelde bij zijn genetische voorbestemming om ook levenslang depressief te blijven – zijn vader stapte om die reden eveneens uit het leven – maar toch.

Wie ooit Zwagerman heeft ontmoet, geraakte al snel onder de indruk van zijn welbespraaktheid en niet aflatende discussieerzucht. Zwagerman beoefende alle genres maar als essayist is hij toch het meest beklijvend en dan vooral als hij het over de Amerikaanse literatuur en cultuur heeft.

‘Americana 1 & 2. Omzwervingen in de Amerikaanse cultuur’ is een must voor iedereen die een totaalbeeld wil krijgen van hetgeen de hedendaagse literaire en plastische kunsten in de States te bieden hebben.

Frank Martinus Arion was de grand old man van de Nederlands-Antilliaanse literatuur. ‘Dubbelspel’, een roman die zich afspeelt op zijn geboorteland Curaçao, wordt beschouwd als de iconische Antilliaanse roman.

Arion, een kenner van het inheemse Papiamento, was een voorvechter voor de rechten van de Antilliaan, zoals dat ook in deze geëngageerde roman tot uiting komt. Arion stierf op 28 september.

Frans Pointl werd wereldberoemd in Vlaanderen en Nederland na een hilarisch optreden op tv bij Adriaan van Dis’ literaire talkshow. Hij had toen net ‘De kip die over de soep vloog’ gepubliceerd, een boek vol ironische, jiddisch aandoende verhalen over het kleine en grote ongeluk in het leven waar je nu eenmaal moet overstappen.

Pointl heeft daarna nooit meer het succes geëvenaard van dit boek. Vanuit het bejaardentehuis bleef hij nochtans naarstig verder schrijven. Hij overleed op 1 oktober.

Jos Vandeloo overleed op 5 oktober. De laatste tijd was het bon ton geworden om wat meewarig te doen over Vandeloo als ‘schoolschrijver’. Nochtans introduceerde hij samen met Ward Ruyslinck in de jaren 1950 en begin 1960 de existentialistische roman in onze letteren.

Zijn huisuitgeverij Manteau – waar Vandeloo voor werkte trouwens – bracht enkele jaren geleden nog enkele omnibussen uit met zijn werk. Vooral de bundeling ‘Klassiekers’ zal de tand des tijds weerstaan: hij bevat het beste uit zijn werk met onder andere ‘De muur’, ‘Het gevaar’, ‘De croton’ en ‘De vijand’.

Sinds haar man-beeldhouwer Roel D’Haese was overleden, werd het stil rond Chris Yperman die zelf op 7 oktober overleed.

Yperman werd ooit binnengehaald als de Vlaamse Françoise Sagan toen zij in 1959 debuteerde met ‘Een klein scheepje’, een verhaal van een vrouw op zoek naar de liefde en het geluk. Haar charmante, beeldende stijl was toen du jamais lu in de Vlaamse letteren waar de mannen de plak zwaaiden met hun doorwrochte literaire probeersels.

Fernand Auwera was een van die bekende Antwerpse literaire tenoren, zoals Vandeloo dat ook ooit was. Auwera was een bijzonder productief romanauteur die zich gaandeweg ook toelegde op filmscripts, soms naar zijn eigen werk.

‘Uit het raam springen moet als nutteloos worden beschouwd’, een satirische roman over een bejaardeninstelling, kende een publiekssucces toen het verfilmd werd. Maar ook als sarcastische vertellling over de bejaardenindustrie heeft de roman zelf nog altijd zijn literaire mérites.

Theo Kars was bij ons vooral bekend voor zijn vertalingen van Casanova, aan wie hij zich spiegelde. Kars poseerde graag als superdandy, op wie het leven en de liefde geen vat hadden. Hij voelde zich niet te beroerd om kosmetische ingrepen te laten uitvoeren – of vitaminesupplementen in te nemen – om het verouderingsproces tegen te gaan.

Hij sleepte ook een reputatie van oplichter met zich mee. ‘Praktisch verstand’ is een compilatie van Kars’ levenswijsheid in aforismenvorm. Hij vertaalde zelf enkele bekende Franse aforistische auteurs in het Nederlands, en besloot dus maar zelf zijn inzichten in dezelfde vorm te etaleren. Kars overleed op 10 november.

Albert Bontridder overleed op 13 december en was van opleiding een architect. Die ruimtelijke preoccupaties van de architect weerspiegelen zich ook in zijn heldere modernistische poëzie.

‘Wonen in de vloed’ was zijn laatste van een tiental dichtbundels waarin architectuur en poëtische zegging naadloos in elkaar overgaan. Gedichten om in te wonen – naar Slauerhoff – zijn het geworden. Eerlangs zou zijn ‘Verzamelde gedichten’ er aan moeten komen.