Quizzen met Elsschot

Afgelopen vrijdag kreeg de literatuurquiz Qwerty & Azerty zijn beslag. De Radio 1-ploeg met Ruth Joos deed het opvallend goed.

Nederlanders kennen steeds minder van Vlaamse literatuur en omgekeerd is het al niet veel beter. Het Vlaams-Nederlandse huis deBuren vond dat daar dringend iets aan moest veranderen. Op 26 november organiseerde het in Antwerpen een grote literatuurquiz om Vlaanderen en Nederland weer wat dichter bij elkaar te brengen. Of de quiz daadwerkelijk iets heeft bijgedragen aan eender welke integratie, laten we in het midden. Maar gezellig was het wel.

De quiz gaat door in de historische sporthal van het Antwerpse atheneum aan de Rooseveltplaats. Op het eerste zicht een vreemde locatie voor een literaire quiz, ware het niet dat het atheneum Willem Elsschot tot zijn oud-leerlingen mag rekenen. Meer nog: Elsschots novelle ‘Een ontgoocheling’ speelt zich af in het Atheneum. Maar ook Aster Berkhof, Paul Van Ostaijen en Eddy Van Vliet liepen er ooit school.

Dorian Van der Brempt, directeur van deBuren, heet de deelnemers welkom in ‘de mooiste school van het land.’ Quizzen kan volgens Van der Brempt verregaande gevolgen hebben, klinkt het samenzweerderig.”Als je ziet dat een goeie quizzer tegenwoordig al president van Vlaanderen kan worden…” Er wordt instemmend gegrinnikt.

Dan is het de beurt aan presentator Warre Borgmans. Hij kan de deelnemers niet genoeg op het hart drukken dat ze vooral op tijd wat te drinken moeten bestellen,’voor het goede doel.’ De opbrengst van de quiz gaat immers naar activiteiten van de leerlingen. Ondanks zijn uitbundige présence doet Borgmans, voor de gelegenheid gekleed in gilet en kraakwit hemd, denken aan een hoofdonderwijzer uit lang vervlogen tijd, die vanachter een aftandse lessenaar oreert. Met een strakke powerpointpresentatie in zijn rug, dat dan weer wel.

Al is het -dixit de organisatie – niet de bedoeling dat de deelnemers gillend weglopen, zijn de vragen hoegenaamd niet van de poes. Of weet u misschien uit het blote hoofd hoe de samensteller van het eerste Van Dale-woordenboek met zijn voornaam heette? Of welke Nederlandse roman vertaald werd als ‘La cama de piedra?’* Anderzijds zitten er ook een paar weggevertjes tussen, genre “Wat is de officiële titel van Lanoye’s prozadebuut?” Ook Jeroen Brouwers wordt een paar keer opgevoerd, nota bene de auteur die intussen bijna veertig jaar geleden scherp van leer trok tegen de samenwerking tussen Noord en Zuid. Zijn boutade ‘dat geen Nederlander er wakker van ligt en geen Vlaming ervan kan slapen’ wordt zelfs tot quizvraag gebombardeerd. Een kwestie van recuperatie? Feit blijft dat er nauwelijks Nederlanders in de zaal te vinden zijn. Het lijkt niemand te deren.

Het gonst en knettert in de sporthal waar Elsschot meer dan honderd jaar geleden zijn eerste driepunter scoorde. Diens puberale bewerking van de Antwerpse klassieker Schele Vanderlinde (waarin de beroemde schele onder andere ne prul van ne meter làànk wordt toegemeten) passeert trouwens de revue in een van de vragen. De versie van de Strangers schalt aan het einde van de ronde door de luidsprekers. Tot een polonaise komt het echter niet.

Opvallend genoeg is de boekensector ondervertegenwoordigd bij de deelnemers. Organisator Jenny Quermia heeft het even gecheckt: het AMVC-Letterenhuis is vertegenwoordigd en Stichting Lezen heeft zelfs twee teams afgevaardigd, maar voorts zijn uitgevers en schrijvers opvallend afwezig. “Misschien zijn ze bang om op hun bek te gaan?” klinkt het ironisch. Ook de leerlingen van het Atheneum, die vanavond in groten getale zijn ingezet als ondersteunend personeel, hebben geen ploeg gestuurd. Wanneer aan de bar lacherig wordt gezegd dat de quizvragen examenstof zijn, antwoordt een leerlinge zonder blikken of blozen dat literatuur enzo haar totaal ni interesseert.

De deelnemers hebben andere grieven. Een deelneemster merkt op dat bepaalde auteurs, waaronder de onvermijdelijke Willem Elsschot, wel erg vaak de revue passeren. “Terwijl er geen énkele vraag over Louis Paul Boon wordt gesteld,” klinkt het scherp. “Hoe is dat mogelijk?” Liet Boon zich immers niet ontvallen dat de Nederlanders zijne naam hadden gemaakt? Ook de steeds terugkerende vragen rond de zevende kunst, waarin verstrippingen van Vlaamse en Nederlandse klassiekers centraal staan, lijken vooral reclame voor de firma Matena: diens bewerkingen van ‘De Avonden’, ‘Kort Amerikaans’ en ‘Kaas’ passeren trouw de revue.

Maar dat kan de pret niet drukken. Tussen de vragen door probeert Warre Borgmans de deelnemers warm te maken voor een kopje soep, bereid door de leerlingen, en zo dendert de quiz negen ronden lang verder. Zoals het een Vlaamse quiz betaamt, wordt er ook nog een tombola georganiseerd. De uitreiking van de tombolaprijzen geeft de jury tijd om punten te tellen. Terwijl Warre Borgmans onvermoeibaar nummertjes afroept en boekjes uitdeelt aan de gelukkigen, rekenen de juryleden onder leiding van Knack-hoofdredacteur Karl van den Broeck koortsachtig verder.

Met alle punten geteld gaan de Filibusters uit Borgerhout met de eerste prijs lopen. De tweede plaats is voor de Snoodaards der Letteren, de ploeg van Radio1, met schoon volk als Luc Janssen en een erg strijdlustige Ruth Joos. Stichting Lezen vervolledigt het podium.

Atheneumdirectrice Karin Heremans, wier quizploeg ergens in de buik van het peloton eindigt, kijkt tevreden terug: “DeBuren en het Atheneum hebben in het verleden al eerder samengewerkt, onder andere bij de heropbouw van onze school na de brand van 2002. Het is mooi om te zien hoe leerlingen en leerkrachten samengewerkt hebben om dit initiatief in de steigers te zetten. En het zet de beroemde literaire oud-leerlingen in de schijnwerpers.”

Intussen droomt Jenny Quermia van deBuren alvast van een volgende editie, al drukt ze me meteen op het hart dat het opstellen van de vragen geen sinecure is. “Maar plezant is het wel.”

Michiel Leen