Het bleek achteraf dat hij de operatie grondig en goed had voorbereid. Hij ontfutselde nietsvermoedende collega’s hun paswoord en overtuigde Glenn Greenwald van de krant The Guardian ervan dat het de moeite zou lonen om samen te werken. Zijn werkgever dacht dat hij vrijaf nam voor een behandeling tegen epilepsie en zijn vriendin hoorde wat vaag dat hij enkele weken naar het buitenland moest. Edward Snowden, een op het oog evenwichtige jongeman van dertig, gaf een bovenmodaal salaris, een leuke vriendin en een flat op Hawaï op voor een leven op de vlucht. Waarom deed hij dat?

Klokkenluider Snowden wist dat hij de wet overtrad en dat de VS alles in het werk zouden stellen om hem te pakken te krijgen. Op het moment dat hij de kat de bel aanbond, liep het proces tegen de soldaat Bradley Manning, die voor een soortgelijke actie 35 jaar cel kreeg. Snowden vertelde aan Greenwald dat hij wilde bekendmaken wat het National Security Agency (NSA) uitspookt omdat hij bang is van een overheid die alles en iedereen permanent in de gaten houdt. En omdat hij vindt dat zoiets een publiek debat verdient. Zijn informatie dat de Amerikanen niet alleen potentiële vijanden, maar zeker ook bondgenoten bespioneren, hun burgers, organisaties en leiders, maakte een golf van verontwaardiging los. President Barack Obama beloofde er wat aan te doen. Maar het opgewaaide stof was nog niet gaan liggen of iedereen ging over tot de orde van de dag.

Dat verdient Snowden eigenlijk niet. Daarvoor nam the land of the free een loopje met te veel vrijheden tegelijk. De privacy van miljoenen mensen staat op het spel. Het vertrouwen tussen landen en leiders werd geschonden. Media werden onder druk gezet. Tegelijk is het ook niet echt een verrassing dat de Amerikanen zo intensief luistervinken. Of dat het Verenigd Koninkrijk als een vooruitgeschoven Amerikaanse observatiepost helpt om medelidstaten van de Europese Unie en hun instellingen te bespioneren. Opmerkelijk was vooral de schaal waarop dat allemaal gebeurde. En dat populaire Amerikaanse communicatiebedrijven zoals Facebook en Google niet veilig blijken voor het spiedende oog van de inlichtingendienst.

Toch klinkt de boosheid van veel Europese landen een beetje hypocriet. Omdat ze allemaal afhankelijk zijn van Amerikaanse informatie doen ze ook allemaal hun stinkende best om het spel mee te spelen: ze kunnen niet om de CIA en de NSA heen. De collaboratie gaat soms ver: op het hoogtepunt van de oorlog tegen de terreur legden ook Europeanen de CIA niets in de weg, toen die inlichtingendienst verdachten in het geheim naar verborgen gevangenissen vloog in landen die het niet zo nauw nemen met de manier van ondervragen.

Spionnen zijn van alle tijden. John Le Carré en Len Deighton schreven schitterende romans over de schaduwoorlog tussen geheime diensten tijdens de Koude Oorlog. Wat we nu weten, gaat verder. Sinds 11 september 2001 is er ook een koude oorlog aan de gang tegen alle burgers, die gemakshalve allemaal verdacht zijn. Het beeld dat overblijft, is dat van een wrange, vijandige wereld waarin iedereen uiteindelijk jacht maakt op iedereen.

Edward Snowden zelf is ondertussen in Moskou een speelbal in de handen van Vladimir Poetin. Hij is nu ironisch genoeg zelf een instrument in het grote geopolitieke spel. Alle onthullingen ten spijt, werd hij de voorbije maanden voor de wereldleiders geleidelijk een stoorzender. Het lijdt weinig twijfel dat hij wist dat hij de strijd die hij aanging, niet kon winnen. Dat hij in die wetenschap toch dat salaris, die flat in Hawaï en die vriendin achter zich liet, maakt hem tot de man van 2013 van Knack.

Het lijdt weinig twijfel dat Snowden wist dat hij de strijd die hij aanging, niet kon winnen.

Reageren op dit artikel kan u door een e-mail te sturen naar lezersbrieven@knack.be. Uw reactie wordt dan mogelijk meegenomen in het volgende nummer.

Partner Content