De sociaaldemocraat Thilo Sarrazin, bestuurslid van de Deutsche Bundesbank, schreef een omstreden pamflet over de migratiekwestie: Deutschland schafft sich ab. Daarin beweert hij onder meer dat de migranten alleen al door hun aanwezigheid Duitsland dommer maken. Slaat ook in Berlijn straks opnieuw het uur der populisten?
Vorig jaar al gaf Thilo Sarrazin, gewezen SPD-senator van Financiën (2002-2009) in de Berlijnse deelstaatregering, in het culturele tijdschrift Lettre International een schot voor de boeg. Grote delen van de Arabische en Turkse immigranten zouden niet bereid en zelfs niet in staat zijn zich te integreren. Op hen doelde Sarrazin toen hij sneerde: ‘Ik moet niemand respecteren die van de staat leeft, die deze staat afwijst, voor de opleiding van zijn kinderen niet verstandig zorgt en voortdurend nieuwe kleine hoofddoekmeisjes produceert.’
De Duitse elite was geschokt door Sarrazins taal en toon. Behalve sociaaldemocraat is Thilo Sarrazin ook lid van de zeskoppige raad van bestuur van de Deutsche Bundesbank, die bij monde van voorzitter Axel Weber de uitspraken van zijn collega veroordeelde. Weber, die vanaf het begin de provocateur in Sarrazin onderkende en een tegenstander van zijn benoeming was, suggereerde dat het nieuwbakken bestuurslid maar beter kon opkrassen. Maar die voelde zich niet aangesproken.
Een jaar later is Sarrazin er weer. Bij de respectabele uitgeverij Deutsche Verlags-Anstalt in München publiceerde deze schriele, schijnbaar schuwe, maar ambitieuze econoom begin september een kloek boek met de onrustwekkende titel Deutsch-land schafft sich ab. De ondertitel maakt alle Duitsers medeplichtig aan de voorspelde ondergang: ‘Hoe wij ons land op het spel zetten.’
Het is alsof Duitsland op dit éclat heeft zitten wachten. De publicatie van dit boek, waarin Sarrazin zijn boude uitspraak in Lettre International (september 2009) aan de hand van feiten, cijfers en statistieken probeert te onderbouwen, veroorzaakt een schokgolf die tot aan de randen van Duitsland te voelen is. Eensklaps blijkt dat de Duitsers over niets zo verdeeld zijn als over de kwestie migratie en integratie, en over de aanwezigheid van zo veel Turken en Arabieren in de Duitse steden. De uit den treure herhaalde bewering dat Sarrazins boek nog maar eens de overal bezworen kloof tussen het volk en de politici zichtbaar maakt, is niet helemaal juist. De natie zelf is gespleten. De barst loopt door alle bevolkingsgroepen en partijgeledingen, zelfs tot in de redactie van een serieuze krant als de Frankfurter Allgemeine Zeitung, waar de beste pennen elkaar in commentaren over Sarrazin haast openlijk bestrijden.
Het is niet eenvoudig om een vinger te leggen op de kern van Sarrazins betoog, dat een mix van interpretaties, beweringen en niet altijd even betrouwbare cijfers en feiten is. De Duitsers die zijn standpunt bijtreden, doen dat veelal omdat ze bevestigd worden in hun buikgevoel: de migranten exploiteren hun rechten en verzuimen hun plichten. Terwijl de Duitsers werken, nestelen de Turken en Arabieren, voor het gemak moslims genoemd, zich in de kussens van de sociale privileges. In de steden klitten ze samen in parallelle circuits. De allochtone jongeren vormen een gevaarlijk crimineel potentieel. Ze willen de taal van het gastland niet leren.
Die opsomming van al die klachten is niet nieuw. Nieuw is wel de manier waarop ze nu worden geformuleerd door ex-ambtenaar Sarrazin, die tot de intellectuele elite wil behoren, maar die door diezelfde elite als een door ressentimenten geleide outcast wordt uitgespuugd. Zoals gezegd is Thilo Sarrazin een sociaaldemocraat. Op voorstel van Klaus Wowereit, de SPD-burgemeester van Berlijn die daaraan niet graag herinnerd wordt, werd hij in mei 2009 in de raad van bestuur van de Deutsche Bundesbank benoemd. De interne gedragscode van dit respectabele instituut, dat hoog oploopt met zijn imago, maant zijn leden aan tot matiging en terughoudendheid in het openbare leven, een oproep waaraan Thilo Sarrazin vanaf het begin geen gehoor heeft gegeven. Zijn dwarsheid, zijn behoefte om vanaf zijn hoge podium in Frankfurt zijn controversiële standpunten uit te bazuinen, maakt hem sympathiek in de ogen van de vele Duitsers die in de dwarsligger een bondgenoot zien in de strijd tegen een samenzwerende elite die niets onderneemt tegen de Überfremdung van de natie.
Vruchtbaarheid
In veel wijze commentaren wordt erop gewezen dat het bestaan van zo veel volksressentiment tegen immigranten zelf een symptoom is van een maatschappelijk en vooral politiek deficit: het integratie-debat wordt niet doeltreffend gevoerd en vooral schiet de integratie van migranten in de grote steden qua opleiding en inburgering schromelijk tekort. Maar dit is slechts de halve waarheid. Zoveel is immers duidelijk: het is Sarrazin niet om verzakelijking of verheldering te doen, niet om het oplossen van een probleem in een sereen debat, maar om het bekrachtigen van vooroordelen en het opstuwen van angst.
In het zevende hoofdstuk van zijn boek citeert Thilo Sarrazin bijvoorbeeld de Turkse krant Hürriyet. In mei 2004 had dit dagblad onder de titel ‘Verovering door vruchtbaarheid?’ een verhaal gebracht over Vural Öger, een Duitse ondernemer van Turkse afkomst die over de demografische ontwikkeling in Duitsland een toekomstbeeld schetste waarbij tegen 2100 35 miljoen Turken tegenover 20 miljoen Duitsers zouden staan: ‘Wat Kamoeni sultan Süleyman in 1529 met de belegering van Wenen is begonnen, zullen wij met onze krachtige mannen en onze gezonde vrouwen realiseren’, aldus Öger in Hürriyet. In zijn boek erkent Sarrazin ook zelf wel dat Öger die uitspraak als een grap beschouwde, maar toch zag de auteur van Deutschland schafft sich ab er niet van af om de gevolgen van het lage Duitse geboortecijfer en het hoge van de migranten aan de hand van dit absurde citaat te illustreren. Dat is echter slechts een detail in Sarrazins pamflet, waarover Frank Schirrmacher, een expert in de demografische materie, schamper opmerkt dat het de ervaringen van de twintigste eeuw en de wetenschappelijke receptiegeschiedenis van de darwinistische theorieën totaal uitwist.
Sarrazins wereldbeeld sluit direct bij het vulgair-darwinisme aan, getuige de passage waarin hij de migranten er in pseudowetenschappelijke termen van beschuldigt dat ze Duitsland alleen al door hun aanwezigheid dommer maken: ‘Het patroon van het generatieve gedrag in Duitsland sinds het midden van de jaren zestig is geen darwinistische, natuurlijke teelt-selectie ( Zuchtwahl) in de zin van “survival of the fittest”, maar een cultureel geconditioneerde, door mensen zelf gestuurde negatieve selectie, die de enige aangroeiende grondstof die Duitsland heeft, namelijk intelligentie, relatief en absoluut in hoog tempo vermindert.’ Sarrazin bedoelt dat de vier miljoen moslims, die in Duitsland tot de laagste klassen behoren, van nature de domste zijn en dat ze door hun hoge vruchtbaarheid het intelligentiepeil van het verstandige deel van Duitsland onderuithalen. Letterlijk schrijft hij dat bij ‘relatief hogere vruchtbaarheid van de minder intelligenten de gemiddelde intelligentie van het hele bestand achteruitgaat’.
Tegen zulke stellingen zijn de Duitse biologen onmiddellijk in het verweer gekomen. Ze halen naar de would-be geneticus uit omdat Sarrazin biologische feiten met het oog op politieke doeleinden vervalst. De experts van het Verbond der Biologen benadrukken dat elke volksgroep principieel hetzelfde genetische potentieel voor intelligentieprestaties heeft. Dat daarin toch meetbare verschillen liggen, is enkel te wijten aan het feit dat de intelligentietests cultureel beïnvloed zijn en dat, evolutionair-biologisch beschouwd, de mens genetisch een van de homogeenste soorten op aarde is. Het klopt natuurlijk dat intelligentie voor een deel erfelijk is, maar de genen die daarvan de dragers zijn kunnen door milieu en opleiding worden gestimuleerd, terwijl armoede en stress het genetische poten-tieel onderdrukken. De biologen noemen Sarrazins biogenetische cocktails gevaarlijke onzin. Ze zijn het zonder meer eens dat hij zijn biogenetische kennis sprokkelt in wetenschappelijke studies waarvan hij de draagwijdte niet begrijpt.
Dat bleek nog eens aan de vooravond van de publicatie van zijn boek, toen Thilo Sarrazin zich in een interview liet ontvallen dat alle Joden een bepaald gen delen. In enkele recente wetenschappelijke publicaties in Amerikaanse vakbladen ( Nature,Proceedings,American Journal of Human Genetics) had hij immers gelezen dat Joden genetisch sterk verwant zijn met elkaar. Maar tussen die verwantschap en Sarrazins stelling van een eigen Joden-gen gaapt volgens de experts een kloof die waarheid van verzinsel scheidt. De biologen verwijten Sarrazin dat hij uit genetische vakliteratuur onhoudbare conclusies trekt. Daarmee breken ze de ruggengraat van zijn betoog, want Sarrazin gaat ervan uit dat de islamitische immigratie in Duitsland juist op genetische gronden gestopt moet worden.
Zonder dat hij termen als ontaarding of degeneratie gebruikt, beweert Thilo Sarrazin dat het Duitse genetische materiaal door het incestueuze gedrag van de moslims en de daaruit voortkomende ziekten wordt ondermijnd. Maar volgens Bernhard Horsthemke van het Institut für Humangenetik aan het universitaire ziekenhuis in Essen kan men op grond van individuele ziektegevallen geen conclusies trekken voor het intelligentiepeil van een hele groep.
Zelfs door zijn eigen bronnen wordt Sarrazin op manipulaties en zelfs leugens betrapt. Sarrazin betoogt dat in Berlijn 20 procent van alle gewelddaden in 2009 door 1000 Turkse en Arabische jongeren werden begaan. Toen Naika Foroutan, een Duits-Iraanse sociologe die aan de Humboldt-universiteit doceert, zich met dat cijfer tot de Berlijnse politie wendde, kreeg ze van Peter-Michael Haeberer, hoofd van de Berlijnse criminele politie, te horen dat Sarrazins cijfers absoluut niet stroken met zijn officiële statistieken, die het criminele aandeel van die Turkse en Arabische jongeren in 2009 fixeren op 8,7 procent, een verschil van meer dan 11 procent.
Martelaar
Sarrazins theorieën kunnen gemakkelijk weerlegd worden, wat helaas niet betekent dat de Duitsers die hem als spreekbuis en versterker van hun buikgevoel gebruiken, daardoor hun mening herzien, wel integendeel. ‘Het is geen overtuigend boek, en toch overtuigt het velen’, meent Der Spiegel, eraan toevoegend dat die constatering een probleem is voor alle volkspartijen. Heel wat politieke commentatoren vrezen dat in een groeiend politiek machtsvacuüm het uur van de populisten slaat en dat Duitsland straks als een rijpe vrucht in de schoot van een Duitse Geert Wilders valt, ook al gaat niemand ervan uit dat Sarrazin die rol wil spelen. Maar voor zijn aanhangers is Thilo Sarrazin, ook wel dirty Thilo, genoemd, nu al een held, een martelaar van het establishment en het systeem. Eén dag na het verschijnen van zijn ondergangsprofetie waren de twee eerste oplagen (40.000 exemplaren) van zijn boek al uitverkocht. Een paar dagen later waren 250.000 exemplaren de deur uit. De drukpersen staan niet stil.
Het bestuur van de Deutsche Bundesbank onthief Thilo Sarrazin van alle opdrachten, maar de auteur van Deutschland schafft sich ab dacht er niet aan ontslag te nemen en bleef in dienst. In de vijftigjarige geschiedenis van de bank was er geen precedent voor het ontslag van een bestuurslid. De situatie bleek verward: alleen als de federale regering het ontslag van Thilo Sarrazin betekende, kon bondspresident Christian Wulff het bekrachtigen, aldus de experts.
Zodra bondskanselier Merkel van de voorpublicatie van Sarrazins boek kennis had genomen, verklaarde ze publiek dat zijn stellingen niet erg behulpzaam waren. Ze suggereerde de voorzitter van de Bundesbank, Axel Weber, om aan de kwestie iets te doen, vooral omdat de reputatie van Duitsland via het besmeurde uithangbord van de Bundesbank in het gedrang was gekomen. In Berlijn startte de SPD een procedure om partijlid Sarrazin uit de partij te gooien. De kopstukken van alle grote partijen drongen aan op zijn ontslag uit het bestuur van de Bundesbank. Op het moment dat Sarrazin de handdoek leek te gooien, hakte zelfs bondspresident Christian Wulff op hem in, wat er allicht toe leidde dat een gepikeerde Sarrazin op de valreep besloot om toch maar voet bij stuk te houden.
Thilo Sarrazin kondigde aan dat hij naar de rechter zou stappen als bondspresident Christian Wulff zijn handtekening onder zijn ontslagbrief zou plaatsen. Meteen waren de lijnen voor een horrorscenario uitgetekend. Want als de rechter de president zou terechtwijzen en Sarrazin in het gelijk zou stellen, zou dat een kaakslag voor de hele politieke klasse zijn. Maar uiteindelijk eindigde de hele affaire achter de schermen en in mineur. Zonder op de details in te gaan liet het bestuur van de Bundesbank vorige week donderdag sibillijns weten dat ze haar motieven voor Sarrazins ontslag niet langer staande houdt. Sarrazin zelf verklaarde dat hij de Bundesbank vrijwillig verlaat. De bondspresident kan zijn ontslagbrief op 30 september opgelucht ondertekenen.
THILO SARRAZIN, DEUTSCHLAND SCHAFFT SICH AB. WIE WIR UNSER LAND AUFS SPIEL SETZEN, DVA, 464 BLZ, 22,99 EURO, ISBN: 9783421044303.
DOOR PIET DE MOOR
Vele Duitsers zien in de dwarsligger een bondgenoot in de strijd tegen een samenzwerende elite die niets onderneemt tegen de Überfremdung van de natie.
