In ‘De kroonraad’ geven vooraanstaande politici hun opinie over de actualiteit. Deze week leo tindemans over de EU en Turkije, de kiescampagne in de VS, de federale beleidsverklaring, en de voorzittersverkiezing bij CD&V.
Mijnheer Tindemans, de Europese Commissie geeft een positief advies om toetredingsgesprekken met Turkije te beginnen, maar er zijn heel wat voorwaarden.
LEO TINDEMANS: De manier waarop de EU Turkije behandelt, is ondermaats. Veertig jaar geleden was Turkije al een eerste keer kandidaat om tot de Europese Economische Gemeenschap toe te treden. In 1987 deed het een formele aanvraag. Ikzelf had de eer ze in ontvangst te nemen, omdat België toen voorzitter van de Raad was. Andere landen wilden van een toetreding niet horen, onder meer omdat Turkije geen Europees land zou zijn.
Ik voelde me daar ongemakkelijk bij. De toenmalige EG was een rechtsgemeenschap, met als rechtsbron de verdragen tussen de leden. Daarin stond dat een kandidaat-lidstaat zijn aanvraag moest indienen bij de Raad van Ministers, die automatisch eerst een advies aan de Commissie zou vragen, en op basis daarvan met unanimiteit zou beslissen. Die procedure is nu pas toegepast, bijna twintig jaar later. En dan weten we nog niet wat de Raad half december met het advies van de Commissie zal doen, want er liggen nog altijd een paar landen dwars.
Intussen zijn er allerlei voorwaarden gesteld inzake markteconomie, mensenrechten, kieswetgeving, strafwet en noem maar op. Als ze dan op die eisen ingaan, verwachten de Turken ook dat hun aanvraag gehonoreerd zal worden. Maar weer is dat niet gebeurd. De Commissie is allerminst duidelijk in haar aanbevelingen. Ze zegt dat de besprekingen mogen beginnen, maar dat tal van vereisten niet zijn ingelost. Ze wekt de indruk dat men tijdens de onderhandelingen nog steeds ‘nee’ kan zeggen, maar ziet u dat al gebeuren? Zowel politiek als diplomatiek is dat zo goed als onmogelijk.
Bent u het ten gronde eens met een toetreding van Turkije?
TINDEMANS: Ik heb niet voldoende gegevens om daarover te oordelen, en het rapport van de Commissie geeft geen eenduidige antwoorden. Velen vrezen voor een islamisering van de EU. Sinds Bülent Ecevit eerste minister is geweest, krijgt de godsdienst opnieuw meer en meer invloed in het openbare leven. Wij willen in de EU een scheiding van kerk en staat handhaven, hoe kun je dan een grote entiteit binnenhalen, die het tegenovergestelde predikt? Het gaat mij er niet om of Turkije al dan niet bij de EU mag komen, mijn punt is dat die vraag zo onhandig is behandeld dat er nu geen weg meer terug is, terwijl een vlotte integratie bij voorbaat zwaar gehypothekeerd is.
Er is nog maar pas een uitbreiding met tien nieuwe leden. Roemenië, Bulgarije, Kroatië en andere komen er mogelijk ook bij. Holt de EU zichzelf voorbij?
TINDEMANS: Ik vrees het. Ik betwijfel of je een unie van 25 of meer landen efficiënt kunt managen, zeker als de besluitvormingsmechanismen niet aangepast zijn. In de jaren negentig heeft François Mitterrand een indrukwekkende rede gehouden in het Europees parlement. Hij wou Europa opnieuw een ziel geven en pleitte voor een Europese federatie van landen die ‘l’acquis communautaire’, de monetaire unie en een gemeenschappelijk buitenland- en veiligheidsbeleid aanvaardden. De andere landen, die in bepaalde domeinen uitzonderingen vroegen, zouden dan een confederatie vormen, met allerlei bruggetjes naar de federatie. Na verloop van tijd zou men kunnen zien wie van de tweede groep rijp was om tot de eerste toe te treden. Ik vond dat een prachtig voorstel, maar het is van tafel geveegd, men fluistert onder druk van de Engelsen.
In de Verenigde Staten is de kiesstrijd tussen George W. Bush en John Kerry op een hoogtepunt gekomen met drie televisiedebatten.
TINDEMANS: Die debatten hebben een groeiende invloed. In een interessant rapport over de politieke situatie in de VS wordt beweerd dat de politieke partijen, en vooral de Democratische Partij, nauwelijks nog bestaan. Er is geen structuur meer, geen partijleiders of -ideologen, de enige opdracht is om een kandidaat te vinden die telegeniek is en voldoende geld bijeen kan brengen. Van doctrine of programma is geen sprake, de partij past zich aan aan de kandidaat van het moment. Is die centrum, dan is de partij centrum. Is die links of rechts, dan is ook de partij links of rechts. Het gevolg is dat ook de kiezer niet meer stemt vanuit een doctrine. Een benauwende evolutie, want het gaat toch om het leiderschap over de enige supermacht in de wereld.
Hoe beoordeelt u vier jaar Bush?
TINDEMANS: Zijn economisch beleid blijkt niet slecht te zijn geweest, en voor veel kiezers is dat het belangrijkste. Niet-Amerikaanse media focussen vooral op de buitenlandse politiek, en overladen Bush met bergen kritiek, maar die is vaak overdreven. Toen de Twin Towers vernietigd werden, kon men weten dat dat op de Amerikaanse burgers een ongelooflijke impact zou hebben. Ze werden op eigen territorium, in het symbolische hart van hun maatschappelijk bestel, aangevallen. Dat de Verenigde Staten op een of andere manier moesten reageren, lag voor de hand. Bijgevolg had Europa er alle belang bij om hen niet alleen te laten. We hadden actieve steun moeten verlenen om samen tegen het terrorisme te ageren. Maar dat is niet gebeurd. Er zijn hooguit wat verwarrende signalen uitgestuurd, onder meer door Frankrijk.
Ook de Verenigde Naties waren nergens. Hoeveel aanslagen er ondertussen ook geweest zijn, er komen weinig initiatieven van de VN, ook niet om de impasse in Irak te doorbreken. Er is nu wel pas een resolutie tegen terrorisme goedgekeurd in de Veiligheidsraad, maar resoluties blijven wel vaker dode letter. Het misprijzen voor de VN groeit, zoals dat vóór de Tweede Wereldoorlog ook groeide voor de Volkenbond. Het mag niet verwonderen dat de Amerikanen in die context hun eigen koers varen. We verwijten hen unilateralisme, maar we lokken het zelf uit.
Zelfs de CIA zegt nu dat er geen massavernietigingswapens waren in Irak. Brengt dat Bush in de problemen?
TINDEMANS: De operatie in Irak loopt verkeerd, maar men mag beslissingen uit het verleden niet uitsluitend beoordelen aan de hand van wat nadien duidelijk is geworden. Na een jaar onderzoek blijkt dat in Irak geen massavernietigingswapens waren, en mogelijk ook geen productiemiddelen om ze te maken. Maar twee jaar geleden bestond een gewettigd vermoeden van het tegendeel. Als er niets was, waarom heeft Saddam Hoessein dan zo koppig de inspectieteams van de VN gedwarsboomd?
De vraag is nu wat het zwaarst zal doorwegen in de Amerikaanse publieke opinie. Ziet ze in Bush de man die optrad en de moed had om iets te doen? Of ziet ze in Bush de man die te voortvarend is tekeergegaan? Ik durf het antwoord niet voorspellen.
Op het moment van dit gesprek weten we niet wat premier Guy Verhofstadt (VLD) in zijn beleidsverklaring zal vertellen, maar het zal niet over DHL gaan.
TINDEMANS: Dat maakt me kwaad. Dagenlang hebben media en politici de bevolking opgehitst met allerlei verklaringen en dringende ultimatums rond DHL, de Vlaamse minister-president is in Duitsland met de bazen van Deutsche Post gaan spreken, de dag nadien gevolgd door de federale vice-premier. En ineens is DHL totaal van de agenda verdwenen. In de journaals wordt er niet meer over gerept, geen politicus spreekt er nog over. Is die zaak definitief verloren en durft men het niet te zeggen, of zit er een andere strategie achter? Ik weet het niet, maar ik weet wel dat het niet bepaald vertrouwen wekt. Het doet bijna denken aan manipulatie.
Ook de splitsing van Brussel-Halle-Vilvoorde wordt waarschijnlijk uitgesteld. Maar de Vlaamse meerderheidspartijen moeten volgens het Vlaams regeerakkoord wel hun wetsvoorstel tot splitsing indienen in het federaal parlement.
TINDEMANS: Toen Gaston Eyskens (CVP) begin jaren zeventig een moeizame oplossing had uitgewerkt voor de problemen rond Brussel, kreeg ook hij Brussel-Halle-Vilvoorde niet geregeld. Het is een eeuwig twistpunt, en door al te forse standpunten in te nemen, heeft men zich bij voorbaat vastgereden. De Franstaligen zullen niet zomaar toegeven, en zonder splitsing krijgen N-VA en misschien ook CD&V moeilijkheden bij hun achterban. Dit is een patstelling waaruit geen ontsnappen mogelijk lijkt. Voor het eerst sinds lang loopt een federale regering het gevaar te vallen.
De kern van de beleidsverklaring wordt de begroting voor 2005. Daarin moesten heel wat tekorten worden weggewerkt.
TINDEMANS: Ik heb er mij vorig jaar al over opgewonden: vóór de federale verkiezingen heette het dat er geen problemen waren voor de overheidsfinanciën, de dag erna kwamen plots allerlei alarmerende cijfers boven water. Dat spelletje is opnieuw gespeeld. Alle experts zijn het erover eens dat er nu beslissende keuzes moeten worden gemaakt inzake vergrijzing, sociale zekerheid, ziekteverzekering, pensioenen, sociale markteconomie, werkgelegenheid, delokalisaties en zo meer. Maar waar blijft dat grote debat? Als je ziet wat aan de gang is in Duitsland, Nederland, Italië, Frankrijk… ik zeg niet dat wij het op dezelfde manier moeten doen, maar daar worden in elk geval maatregelen getroffen om de kwaal in te dijken. Wij staan aan de kant te lummelen.
In uw eigen partij CD&V moet een nieuwe voorzitter worden gekozen. Er zijn met Jo Vandeurzen en Pieter De Crem twee belangrijke kandidaten.
TINDEMANS: Ik spreek me niet uit voor Vandeurzen of De Crem, maar ik ben niet blij met de manier waarop een en ander verloopt. Een echte democratische partij moet haar voorzitter vrij kunnen kiezen, maar dat betekent niet dat de kandidaten elkaar op straat moeten bekampen en bekladden. In een grote partij zijn er altijd verschillende tendensen, en bij de christen-democraten zeker. Het was onze kracht dat we die stromingen eerst intern tot een consensus brachten, vooraleer met één standpunt naar buiten te treden. Dat zou ook zo moeten gebeuren bij de keuze van een nieuwe voorzitter.
Koen Meulenaere
Leo Tindemans ‘Het misprijzen voor de VN groeit.’
