Baku-Tbilisi-Ceyhan (4)

Het glorieuze verleden, het heerlijke bronwater en de ecologische waarde van het Nationaal Park, bezorgden Borjomi een haast legendarische status, die menig Georgier met trots vervult. Wanneer bekend werd dat de BTC-oliepijpleiding net hierlangs zou lopen, bleef protest niet uit.

We hadden per trein moeten arriveren in Borjomi, in plaats van met de bus. Het stijlvolle stationsgebouw had ongetwijfeld een memorabele eerste indruk van het stadje nagelaten. Duizenden Sovjetburgers uit alle windstreken zijn hier in de loop van de vorige eeuw van de trein gestapt, voor een portie gezonde ontspanning in een van Borjomi’s geroemde sanatoria. Ook Stalin, Gorky, Tsjechov en Tchaikovsky kwamen hier ontstressen. Borjomi was een begrip.

Na de val van de Sovjet-Unie verloor het spa-stadje in de bergen veel van zijn glans. De kuuroorden werden niet onderhouden, prachtige houten huizen raakten verwaarloosd.

Even beroemd als de heilzame waterbronnen, is Borjomi’s mineraal water. De dorst van heel het Russische rijk werd er mee gelest, en ook vandaag is het een van Georgie’s belangrijkste exportproducten.

De jongste jaren is het (eco-)toerisme in de streek aan een inhaalbeweging bezig, maar dat is eerder de verdienste van het Borjomi-Kharagauli Nationaal Park. Met steun van het Wereld Natuur Fonds werden wandelpaden en berghutten gebouwd.

Het glorieuze verleden, het heerlijke bronwater en de ecologische waarde bezorgden Borjomi een haast legendarische status, die menig Georgier met trots vervult. Wanneer bekend werd dat de BTC-oliepijpleiding net hierlangs zou lopen, bleef protest niet uit. Maar BP weigerde de route van de pijp te verleggen.

“BTC loopt helemaal niet door het Nationaal Park!”, zegt Tamila Chantladze, PR-adviseur van BP. “De pijpleiding loopt er op minstens 15 kilometer langs, doorheen de bufferzone van het park. Experts hebben uitgemaakt dat deze route om geologische, technische en financiele redenen de beste optie was. Er is geen gevaar voor het drinkwater, noch voor verontreiniging van het Nationaal Park. De toenmalige regering (die van Shevarnadze) keurde het traject overigens goed.”

“Met de Georgia Glass and Mineral Water Company onderhouden we goede contacten. We zijn business-partners. Via ngo’s steunt BP ook projecten natuurbeheer in het Nationaal Park. We hebben 5,4 miljoen dollar geinvesteerd in de renovatie van het Mineral Water Park, een recreatiedomein in Borjomi, om het toerisme aan te zwengelen.”

Op het bureau van het Nationaal Park ontkent men steun van BP te krijgen. “BP heeft ons wel een half miljoen dollar aangeboden ter ondersteuning”, vertelt Katia die voor het natuurgebied werkt. “Hoewel we dat geld goed kunnen gebruiken, hebben we het niet aanvaard. Een Nationaal Park laten sponsoren door een olie-multinational? Dat kunnen we niet maken. Zie je de logo’s van BP en WWF al naast elkaar staan?”

BP heeft een infocentrum in Borjomi, met panelen en brochures over de veiligheidsmaatregelen die zijn getroffen, en over de milieu- en sociale projecten die ze financieel steunt.

“Er was nood aan communicatie over onze activiteiten, zeker in dit gebied, dat erg gevoelig ligt in de publieke opinie”, zegt Mikheil Lomidze, coordinator van het centrum. “Niet dat er problemen zijn, nee. BP heeft alle dorpelingen die schade hebben geleden, gecompenseerd. Sommigen blijven echter schadeclaims indienen voor zaken waar BP niets mee te maken heeft. Ze weten dat BP een grote en rijke firma is, en denken er gemakkelijk geld van los te krijgen.”

Mikheil overlaadt ons met cadeautjes. Een glossy kalender met veel natuurfoto’s, een agenda, een wandelkaart van het Nationaal Park, en een flesje van het befaamde Borjomi-water. “Nieuw flesdesign”, zegt hij. “Ik was er bij op de presentatie er van.”

We bezoeken het dorp Gdvari, 25 kilometer van Borjomi, en een van de luizen in de BP-pels. Vano Shalutashvili werkt voor de ngo Borjomi People’s Democracy Institute, en helpt de bewoners van het dorp met het indienen van schadeclaims tegen BP.

“Gdvari ligt in een vallei die erg gevoelig is voor aardverschuivingen”, vertelt Vano. “De constructie van de BTC-pijplijn, die op nauwelijks een kilometer van het dorp loopt, heeft dat proces ernstig bevorderd.”

Vano zet zich, samen met een notaris, achter een grote tafel in het huis van een bewoner. De hele dag door komen in totaal 72 dorpelingen hun klachtenbrieven ondertekenen. Die zullen later worden overgemaakt aan het Europees Hof in Straatsburg, in de hoop compensatie te krijgen voor geleden schade aan huizen.

“Gdvari is gedoemd om te verdwijnen”, zegt Vano. “Wegens het risico op aardverschuivingen, wil men de bewoners elders huisvesten. De regering heeft een bescheiden bedrag uitgekeerd aan de dorpelingen, maar dat is onvoldoende om elders een huis te kopen.”

Een bejaarde man leidt ons intussen rond langs enkele getroffen gezinnen. Bij Trudena Khvinskhadze is een scheur in de muur zo groot geworden, dat er bijna iemand kan doorkruipen. Herstel is onmogelijk. Een ander huis is in zijn geheel een halve meter omlaag geschoven. Bijna alle woningen van het dorp hebben barsten in de muur, die volgens de bewoners zijn ontstaan door de trillingen die het zware werkverkeer veroorzaakten.

“Die aardverschuivingen dateren al van tijdens de Sovjet-Unie”, reageert Tamila Chantladze van BP. “Niets nieuws dus. Internationale experts bestudeerden de situatie en concludeerden dat de BTC-pijplijn geen invloed heeft op de verschuivingen, noch verantwoordelijk is voor barsten in de oude huizen. Toch besloot BP om een miljoen dollar vrij te maken voor het dorp, niet als compensatie, maar louter als teken van goodwill. Dat geld werd echter, buiten onze verantwoordelijkheid om, door de Georgische regering verdeeld onder meerdere dorpen. Hoewel de bewoners van Gdvari met de hun uitgekeerde som een huis in een ander dorp kunnen kopen, blijven ze de volle een miljoen eisen.”

“BP wuift met nietszeggende nep-studies”, beweert Kety Gujaraidze van de Georgische ngo Green Alternative. “Tegenexpertises van Georgische geologen worden niet ernstig genomen. Het grote probleem is dat we niets kunnen bewijzen. Er werden geen voor-en-na foto’s gemaakt van de huizen tijdens de constructie. BTC heeft mooie brochures en mooie woorden. Maar neem eens een kijkje in de dorpen. Je kan je ogen niet zomaar sluiten voor de realiteit.”

Terwijl Vano en de notaris de laatste bewoners van Gdvari te woord staan, dekken de vrouwen een tafel in de slaapkamer, met vlees, kaas, augurken, eieren, frieten, honing, brood en vooral veel rode wijn. De gastheer schuift ons een stoel toe.

Er wordt getoost op een gunstige afloop van het Gdvari-dossier. En op de ouders, op de grootouders, op de kinderen, de vrouwen, de buren, op Belgie en Georgie, op Antwerpen en Borjomi, op de vrede en op de heilige maagd Maria, enfin, er valt altijd wel iets of iemand te verzinnen, een toost waardig.

Glazen worden voortdurend bijgevuld, nieuwe karaffen worden aangevoerd. Eten is bijzaak, het toosten een uitvlucht om veel te drinken. Ad fundum.

Een man die ons de hele tijd “auf wiedersehen!” toe roept, en handen en knuffels wil geven, was voor de maaltijd al flink aangeschoten. Hij lalt er op los, morst scheuten wijn naast zijn glas en op mijn broek, en zakt steeds dieper en dieper weg op zijn stoel.

De slotceremonie: Alle mannen staan op voor de finale toost. Op God. En dan is het feestje is afgelopen.

Fout opgemerkt of meer nieuws? Meld het hier

Partner Content