We hebben een nieuwe federale regering en de jaarlijkse Boekenbeurs is aan de gang. Die optelsom der feiten brengt ons bij een even prettig als interessant lijstje: de boeken die u als Wetstraatliefhebber moet gelezen hebben, om de nieuwe regering en het huidige politieke klimaat gegarandeerd beter te snappen.
Wat kan een politiek boek toch heerlijk juist de werkelijkheid bevatten. Zoals tijdens de laatste federale onderhandelingsnacht begin oktober, toen ik gedurende het lange wachten aan de deur van de Kamervoorzitter, de voorpublicatie kon lezen van ‘De Trukendoos van de Belgische Particratie’ van Wilfried Dewachter (Uitgeverij Pelckmans). De politicoloog beschrijft hoe de democratie kwalijk wordt uitgehold door een handvol partijvoorzitters, bij wie alle politieke macht zich concentreert. Terwijl ik deze j’accuse aan het lezen was, beslisten inderdaad enkele meters verderop vier jonge partijvoorzitters over het Belgische beleid van de komende vijf jaren.
Het was een unieke leeservaring. Het particratisch machtsmechanisme dat het boek in kaart brengt, deed zich exact op dat moment voor, in zijn meest uitgepuurde vorm. Wie dus wil weten hoe ons democratisch model (dis)functioneert, moet zich vergewissen van deze ’trukendoos’. Het boek heeft ook voorspellende kracht: je kan er uit afleiden hoe burger, parlement en middenveld de komende maanden het beleid zullen moeten ‘ondergaan’.
De keizer-kiezer staat bloot
We beschouwen het parlement en de regering doorgaans als instellingen die macht hebben. Maar feitelijk zijn zij als vaten waaruit alsmaar meer invloed lekt: naar boven – zoals naar de EU, het IMF, de haute finance – en horizontaal, zoals naar de media. En toch is onze fixatie op de Wetstraat bijzonder groot. In zijn laatste politieke boek ‘De Democratie Voorbij’ (Van Halewyck) hekelt socioloog Luc Huyse deze collectieve misvatting.
De leden van de nieuwe regering en het jonge parlement wezen door Huyse gewaarschuwd: ze moeten ermee ophouden zich te presenteren als de ultieme powers that be. Zo niet zal de wakkere burger hen weldra ontmaskeren en blameren: de keizer staat bloot! Het zet de beloofde sociaal-economische ‘verandering’ ook in een ander perspectief: de eventuele kracht daartoe ligt slechts ten dele, of zelfs zeer minimaal, in de Wetstraat.
Niet zo gewoon buitengewoon
We willen onze ministers doorgronden. Ze kunnen ons daarbij helpen door een boek over henzelf te publiceren. Maggie De Block van de Open VLD is de eerste ‘Zweedse’ minister in functie die dat doet: exact op de dag van de machtsoverdracht van haar superportefeuille Volksgezondheid en Sociale Zaken, was er de boekvoorstelling van ‘Buitengewoon Maggie De Block’ (Manteau), geschreven door Marijke Libert. Het boek portretteert De Block zoals het politieke merk ‘Maggie’ hoort te zijn: eenvoudige parlando, zonder kapsones, no-nonsense. De populariteit van minister De Block is intrigerend groot. Een verklaring hiervoor, vindt u in dit boek.
Moedig aan de linkerkant
Om deze regering beter te begrijpen kan u ook de schrijfsels van haar stichters-voorzitters eens herlezen. De Open Vld gaf voor de verkiezingen ‘De Geëngageerde Burger‘ van Gwendolyn Rutten uit, een ‘inleiding tot een nieuwe politieke lente.’ Veel van het origineels uit dit ideologisch manifest ging echter tijdens de onderhandelingen door de noodzakelijke blender van het compromis: in spitsvondige nieuwigheden blinkt het regeerakkoord immers helemaal niet uit.
En wat blijft in een liberaal kabinet over van ‘Het Moedige Midden’ (Pelckmans) van Wouter Beke, waarmee de voorzitter vorig jaar een nieuw christendemocratisch verhaal lanceerde? De CD&V vertoeft nu onvermijdelijk links in de coalitie. Schaduwpremier Kris ‘sociaal gelaat’ Peeters wil alle andere regeringspartijen nopen tot een gemodereerde lezing van het federale akkoord. Het boek van Beke kan dan inspireren. En ook de linkse oppositie zou het moeten lezen: er zit bijzonder veel inhoudelijke munitie in om mee uit te pakken tegen liberale beleidskeuzes.
Waar is Bart De Wever?
Wie benieuwd is naar de ideologische mind map van de N-VA-voorzitter, moet helaas terugkeren naar het verleden. Er is de laatste jaren veel verschenen óver Bart De Wever, maar hijzelf heeft geen politiek boek meer gepubliceerd. Zijn meest interessante columns werden gebundeld in ‘Het Kostbare Weefsel’ en nadien ‘Werkbare Waarden’ (Pelckmans). Dat is geleden van 2011. Het loont de moeite deze vroegere essays van ideoloog De Wever eens af te meten aan de politieke praktijk en stijl van zijn huidige N-VA.
Koen Hostyn van de PVDA+ schreef kort voor de verkiezingen ‘Het Vlaanderen van De Wever’ (Epo): een helder en goed gedocumenteerd relaas dat elke sociaal-progressief doet huiveren. Veel van de programmapunten waar Hostyn voor waarschuwt zitten ondertussen in regeerakkoorden. De conflicten die hij voorspelt, doen zich nu ook voor, zoals met de vakbonden, de ‘Fremdkörper’ in VOKA-termen.
Voor de fijnproever
Ook in de keuken van de Wetstraatliefhebber vraagt een stevige ‘fond’ ijver en geduld. De meest recente bouillon is die onder redactie van politicoloog Carl Devos in ‘België#2014’ (Borgerhoff&Lamberigts) waarin hij een schare collega’s het Belgische politieke apparaat van alle kanten laat belichten.
Wie over de politieke geschiedenis van België wat verder in de tijd durft te gaan kan dat – in dalende gradatie van toegankelijkheid – met Mark Reynebeau, Els Witte, Harry Van Velthoven en de oude klassieker van Theo Luykx. De recente internationale bestseller waarmee je gegarandeerd scoort in elke bevlogen politieke discussie is momenteel ‘Le Capital au XXIe Siècle’, ondertussen vertaald naar ‘Kapitaal in de 21e Eeuw’ (De Bezige Bij) van de Fransman Thomas Piketty.
Omdat we allemaal erfgenaam zijn van het oude, grote Rome moeten we aldaar het DNA vinden van onze drama-democratie: het magistrale ‘The Rise of Rome’ (Geboorte van Rome, Random House) en de biografie ‘Augustus, de Eerste Keizer’ (Ambo) van de Brit Anthony Everitt leren zo hoe niet de geschiedenis zich herhaalt, maar wel dat mensen telkens opnieuw dezelfde fouten maken. In de politiek is dat gewoonlijk de hybris, de ijdelheid.
De boeken waar we op wachten…
Minstens zo interessant zijn die boeken die nog geschreven moeten worden. Waar we dus reikhalzend naar uitkijken. In navolging van ‘Buitengewoon Maggie’: wie pent het verhaal neer van onze jonge premier Charles Michel? Wie brengt het denken van Kris Peeters eens in kaart? Wanneer verschijnt het alles onthullende boek over de laatste verkiezingscampagne en regeringsformaties? Wie achterhaalt de ware toedracht van de fameuze ‘nacht van Marianne Thyssen’, toen de regering Michel werd geboren? Wie schrijft de recente geschiedenis van de N-VA, van het meelijwekkend eenmanspartijtje tot de grootste Belgische fractie?
Hopelijk fêteren we deze turven op de Boekenbeurs van volgend jaar.
Fout opgemerkt of meer nieuws? Meld het hier