Mysterieuze portretten – Foto’s van Martijn Doolaard

Men kan er niet aan voorbijgaan dat deze portretten als schimmen in een dodenrijk worden getoond.

In Van Dale Groot Woordenboek der Nederlandse Taal wordt de term portret omschreven als “afbeelding van een persoon, waarbij de gelaatstrekken als hoofdzaak beschouwd worden”.

De fotograaf Martijn Doolaard (Assenede, 1966) heeft daar duidelijk een andere opvatting over. De portretten die hij maakt, en dat zijn ze want hij voegt er de voornaam, de initiaal van de familienaam en de functie of beroep van de modellen aan toe, beantwoorden niet aan de definitie “waarbij de gelaatstrekken als hoofdzaak beschouwd worden” .

Maskers

In zijn foto’s worden die gelaatstrekken, door het spel van licht en donker, als het ware uitgewist en vervormd tot een antropomorf beeld.

Het worden maskers waarbij de ogen haast altijd verzonken zijn in zwarte of overbelichte vlekken, of ze zijn gesloten of opgelost in een vervreemdende context. Het lijkt er op dat het leven er is uitgegomd, waardoor hun blik gericht is op een onbestemd hiernamaals.

Het was dus zeker niet de bedoeling om een realistische weergave van de personen in kwestie te registreren. Doolaard neemt zijn personages als vertrekpunt om er een fotografisch kunstwerk mee te realiseren met een eigen interpretatie van de werkelijkheid.

De dramatiek in de afbeeldingen is prominent en vertelt meer over de kunstenaar dan over het model. Het psychologische, eigen aan een goed portret, slaat hier meer op de maker en de toeschouwer wordt er door in verwarring gebracht. Gaat het om een maskerade of moeten de foto’s gelezen worden als een vorm van subjectieve fotografie zoals Otto Steinert bedoelde met het abstraheren van een bestaande werkelijkheid.

Dodenrijk

Geheel abstract zijn de beelden niet, er zijn nog duidelijk herkenbare elementen aanwezig maar die zijn zo versmolten met de interpretatie van de compositie dat de realiteit een andere betekenis heeft gekregen. Men kan er niet aan voorbijgaan dat deze portretten als schimmen in een dodenrijk worden getoond. Er is een dunne lijn getrokken tussen leven en virtuele dood want het gelaat is haast een dodenmasker geworden, vervreemd van het aardse en zwevend tussen wat is en worden zal

Martijn Doolaard bedrijft de fotografie als een meerduidig medium. Wat hij toont heeft hij uiteraard gezien maar zijn visie wordt bovendien gevoed door een reflectie zowel op het technisch aspect van het fotograferen als op het inhoudelijke en de betekenis van een beeld.

En het is precies dàt wat zijn werk boeiend maakt. Als toeschouwer valt er veel bij na te denken want het spannende ligt niet in traditionele schoonheid van een beeld maar in de dubbelzinnigheid er van. Strikt genomen wordt de grens van de gekende canon van wat als mooi moet ervaren worden overschreden of zelfs weggevaagd maar compenserend zijn er de vele lagen van interpretatie en gevoeligheid die zeker niet onberoerd laten. Dat is de rijkdom van deze foto’s die, oppervlakkig bekeken, een aversieve reactie kunnen oproepen maar, bij nadere beschouwing, een ruime dosis emotie in petto hebben.

Ludo Bekkers

Tentoonstelling “Crime Passionnel, de catastrofale portretten van Martijn Doolaard”, Antwerpen Galerie Baudelaire, Sint-Paulusstraat, 41 nog tot 24 april. Een gelijknamig boek is beschikbaar.