De onderhandelingen over het Nederlandse regeerakkoord zijn bijna rond. Voor de christendemocraten wordt het slikken of stikken.

Vier maanden na de verkiezingen zijn de Nederlandse formatiebesprekingen in een beslissende fase ge-komen. Naar verwachting zullen de onderhandelaars in de komende week een regeerakkoord presenteren dat het pad moet effenen voor een rechts minderheidskabinet van liberalen en christendemocraten, dat kan rekenen op gedoogsteun van de populistische PVV (Partij voor de Vrijheid) van Geert Wilders. De inhoud van dat akkoord is nog altijd militair geheim, maar de liberale leider – en beoogd premier – Mark Rutte belooft alvast dat ‘rechts zijn vingers zal aflikken’. Tegenstanders hebben het kabinet nu al bedacht met koosnaampjes als ‘Bruin I’ of ‘Knetterrechts’.

Maar de buit is nog niet binnen. Vooral binnen het christendemocratische CDA (Christendemocratisch Appèl) dreigt muiterij. De voormalige premiers Piet de Jong, Dries van Agt en Ruud Lubbers gingen de voorbije maanden aan de noodrem hangen en bezwoeren de christendemocratische toponderhandelaar, demissionair minister van Buitenlandse Zaken Maxime Verhagen, terug te keren van de dwalingen zijns weegs, zoals christendemocraten dat zo mooi kunnen zeggen. Hun verzet kon nog worden afgedaan als het getrompetter van ‘oude olifanten’, has-beens. Maar ook partijideo-loog Ab Klink, die Verhagen secondeerde bij de onderhandelingen, kreeg last van zijn geweten en stapt uit de politiek. Als laatste in het koor van dissidenten meldde zich afgelopen week demissionair minister van Justitie Ernst Hirsch Ballin. Hij maakt zich ernstige zorgen ‘over wat ons te wachten staat op het gebied van de rechtsstaat’ en vreest dat samenwerking met de PVV ‘het einde zal betekenen van het CDA als klassieke middenpartij’.

De teloorgang van het CDA vertoont, bij alle verschillen, nogal wat gelijkenissen met die van de CD&V in Vlaanderen. Op haar hoogtepunt in de jaren tachtig was de partij goed voor 54 zetels. Bij de voorbije verkiezingen waren dat er nog maar 21 en in de opiniepeilingen zweeft het CDA nu rond de 15 zetels. Dat heeft natuurlijk te maken met maatschappelijke ontwikkelingen die zich niet alleen in Nederland voordoen: ontkerkelijking, ontzuiling, individualisering en verstedelijking. Maar deelname aan een rechts-conservatief kabinet betekent dat de partij bovendien haar middenpositie in het politieke landschap opgeeft. Het CDA zal zich binnen zo’n kabinet nooit voldoende kunnen profileren om de verloren kiezers terug te winnen. Misschien kan het dan, zoals oud-informateur en partijcoryfee Herman Wijffels in het televisieprogramma Buitenhof suggereerde, toch maar beter fuseren met de liberale VVD. Politieke partijen hebben per slot van rekening het eeuwige leven niet: in Italië is de almachtige Democrazia Christiana ook ooit verdwenen.

Voor het nieuwe kabinet bij koningin Beatrix op het bordes staat moet het regeer- en gedoogakkoord nu nog de zegen krijgen van het CDA-ledencongres dat vermoedelijk op 9 oktober bijeen wordt geroepen. Dat wordt een woelig congres, waarvan de afloop niet bij voorbaat vaststaat. Maar de gristenen van het CDA staan bekend als klapvee. Als het congres zijn politiek leider Maxime Verhagen desavoueert, dreigt een schisma zonder voorgaande. Een gokje: het wordt slikken. En vervolgens stikken.

door Piet Piryns

Gevreesd wordt dat samenwerking met de PVV het einde zal betekenen van het CDA als klassieke middenpartij.

Reageren op dit artikel kan u door een e-mail te sturen naar lezersbrieven@knack.be. Uw reactie wordt dan mogelijk meegenomen in het volgende nummer.

Partner Content