‘Netanyahu moet ook oog hebben voor de gewone Israëliër en niet enkel voor kolonisten’

Benjamin ‘Bibi’ Netanyahu kreeg stevige tikken in de en centrum-links heeft het veel beter gedaan dan gedacht. De parlementsverkiezingen in Israël zorgden, ondanks de grote waarheid die de peilingen predikten, toch voor enkele verrassingen. Drie vragen aan Knack senior writer Hubert van Humbeek over de uitslag van de verkiezingen, de toekomst van het land en het vredesproces, dat tijdens de campagne van de radar leek te verdwijnen.

Benjamin Netanyahu, een man van de harde lijn, verliest maar blijft wel leider van de grootste partij en is dus aan zet. Als hij opnieuw premier van Israël wordt, wat betekent dat dan voor het land?
Hubert van Humbeek: De uitslag van deze verkiezingen is zeker een tik van Benjamin Netanyahu. Zijn lijst – een kartel van zijn Likoed en het uiterst rechtse Israël Ons Huis van voormalige minister van Buitenlandse zaken Avigdor Lieberman – verloor een kwart van haar zetels. Dat is totaal onverwacht. Omdat hij de leider blijft van de grootste partij in het parlement, wordt Netanyahu door president Shimon Peres gevraagd om een regering te vormen.

Zijn probleem is dat het blok van rechtse en religieus-nationalistische partijen nog maar net de helft van het aantal zetels heeft, 60 op 120. Hij moet dus steun zoeken in het centrum, bijvoorbeeld bij de winnaar van de verkiezingen, de leider van de nieuwe Toekomstpartij, Yair Lapid. Die partij kwam onverwacht als tweede uit de stembus , met 19 zetels. Lapid vraagt aandacht voor de problemen van de middenklasse en wil schrappen in de voordelen waarvan de ultraorthodoxe religieuze groepen genieten. Zo, bijvoorbeeld, dat ultraorthodoxe bijbelstudenten niet naar het leger moeten. Lapid zit daarmee op ramkoers met de ultraorthodoxe joodse partijen, die Netanyahu ook nodig heeft. Het wordt hoe dan ook een moeilijke oefening.

Israël wordt meestal in één adem vernoemd met het Israëlisch-Palestijns conflict. Maar wat zijn de binnenlandse uitdagingen van de zelfverklaarde ‘enige democratie van het Midden-Oosten’? Hubert van Humbeek: Israël kent grote economische problemen. De jongerenwerkloosheid is omvangrijk en er is nood aan betaalbare woningen. Omdat de regering daar zo weinig aandacht voor had, kwamen vorige zomer honderdduizenden Israëliërs op straat. Waarnemers gingen ervan uit dat die problemen weinig invloed zouden hebben op het stemgedrag. Ze vergisten zich duidelijk, en dat is wellicht maar goed ook.

Als Netanyahu er in slaagt om een regering te vormen, zal die toch meer aandacht moeten hebben voor de belangen van de gewone Israëliërs en niet alleen voor die van de kolonisten in de bezette gebieden. Netanyahu voerde campagne met een confrontatiepolitiek op de Westelijke Jordaanoever en met het aanwakkeren van angst voor een eventuele Iraanse atoombom. Hij zal straks toch uit zijn bunker moeten komen.

Waarnemers stipten aan dat het woord ‘vrede’ niet viel tijdens de campagne, omdat niemand er in geïnteresseerd is. Hoe ziet de toekomst van het vredesproces eruit? Hubert van Humbeek: De uitslag van de verkiezingen laat zien dat veel Israëliërs wel degelijk nog altijd in vrede zijn geïnteresseerd. Zowel Yair Lapid, als de Arbeiderspartij van Shelly Yacimovich (15 zetels) en de nieuwe partij van voormalig minister van Buitenlandse Zaken Tzipi Livni (6 zetels) willen gesprekken met de Palestijnen weer op de agenda zetten. Tegelijk wordt verwacht dat Barack Obama tijdens zijn tweede ambtstermijn druk op Israël zal uitoefenen om de dialoog vlot te trekken. Dat wil niet zeggen dat daar snel iets van komt. Dat zal ook afhangen van de houding van de Palestijnen zelf.