Hommeles bij Volkswagen en Opel: een stand van zaken

De deal is rond. Sinds begin vorige week weten we dat Ferdinand Piëch zijn aandelen in de familiale holding Porsche SE te koop had aangeboden. Die zijn inmiddels voor zowat 1 miljard euro in handen gekomen van zijn jongere broer, Hans Michel Piëch (75). Die woont en werkt als advocaat in Wenen en is nu de machtigste man in de raad van bestuur van Volkswagen AG, de grootste autoconstructeur ter wereld.

Vorige week hebben we hier een portret gemaakt van Ferdinand Piëch, zonder twijfel de meest invloedrijke automanager van de voorbije vijftig jaar. In zijn jonge jaren maakte de kleinzoon van de legendarische Ferdinand Porsche naam als ontwerper van de Porsche 917 waarmee de Duitse sportwagenbouwer in 1970 en 1971 de 24 Uren van Le Mans won. Na ruzie met de familie verkaste hij naar het kwakkelende Audi dat hij uitbouwde tot een premiummerk. In 1993 zette hij een volgende carrièrestap vooruit en werd voorzitter van Volkswagen AG. Bij zijn aantreden beloofde hij van VW de nummer één in Europa te maken. En zo geschiedde. Ferdinand-de-almachtige, een geniale ingenieur én briljante strateeg, slaagde er zelfs in om Volkswagen uit te bouwen tot de nummer één in de wereld.

Het blijft in de familie

Ferdinand Piëch: in velerlei opzichten een geniaal iemand maar zonder een greintje emotionele intelligentie. Een man bovendien die geen tegenspraak duldt. Van niemand. Zijn wil is wet en wie dat niet accepteert, moet eruit. Ook binnen de aandeelhoudersfamilies Porsche en Piëch heeft zijn eigengereid optreden vaak kwaad bloed gezet. Toen in het voorjaar van 2015 zijn neven en nichten de kant kozen van VW-topman Martin Winterkorn in diens krachtmeting met voorzitter Ferdinand Piëch, trok de patriach zich halsoverkop terug uit alle Volkswagen-bestuursraden – diep gekrenkt én op weerwraak belust.

De verkoop van zijn aandelen van de familiale holding Porsche SE aan zijn jongere broer Hans Michel (75) past binnen dit kader. Die bezat al 14,7 procent en daar komt nu nog eens de 14,7 procent van zijn oudere broer bij. Daardoor beschikt de in Wenen wonende advocaat nu over een vetorecht in de raad van bestuur van Porsche SE en wordt hij de machtigste man binnen de familiale holding en daardoor ook binnen Volkswagen. Dat is, niet te vergeten, het grootste autoconcern ter wereld én de melkkoe van de families Porsche en Piëch. Die hebben inmiddels de status van multimiljardair bereikt.

Ferdinand Piëch vergeet en vergeeft nooit, en dat ondervinden zijn neven en nichten dezer dagen meer dan ooit. Welke zetten de meester-strateeg nog in petto heeft, daar doen allerlei geruchten de ronde over. Door zijn aandelen aan zijn jongere broer te verkopen, blijft de macht evenwel binnen de familie. Dat betekent dat op korte termijn niet geraakt wordt aan de eigendoms- en machtsverhoudingen binnen de Volkswagen-groep, dus ook niet aan de macht van vakbondsman Bernd Osterloh. Die heeft, zoals bekend, geen al te hoge pet op van de huidige VW-topman Herbert Diess (ex-BMW) en heeft zelfs al enkele keren diens ontslag geëist, als reactie op zijn drastische besparingsvoorstellen. Tot nog toe kon die echter rekenen op de ruggensteun van Wolfgang Porsche, de sterke man en woordvoerder van de Porsche-clan binnen Volkswagen AG.

Keert Opel-topman Karl-Thomas Neumann terug naar de oude stal

Maar wat als Herbert Diess alsnog in verdenking wordt gesteld van medeplichtigheid aan dieselgate? Wat zal dan de houding van de Porsche-clan zijn? Ook de positie van Audi-topman Rupert Stadler staat ter discussie. Volgens doorgaans goed ingelichte bronnen was die al langer op de hoogte van de sjoemelpraktijken van VW in de VS en hangt hem een gerechtelijke vervolging boven het hoofd.

Nog is het niet zo ver en nog houdt Volkswagen-voorzitter Matthias Müller zijn adjudanten de hand boven het hoofd. Off the record is evenwel te horen dat op de VW-hoofdzetel in Wolfsburg rekening wordt gehouden met een terugkeer van nog Opel-topman Karl-Thomas Neumann. Die heeft daar goede vrienden overgehouden aan zijn periode als VW-chef in China. Hij leek voorbestemd om Martin Winterkorn op te volgen bij VW, maar viel in ongenade toen hij diens autoritaire managementstijl aanklaagde.

Bij Opel heeft hij bewezen uit het goede hout te zijn gesneden. In amper drie jaar tijd én in uiterst ondankbare omstandigheden – denk aan de implosie van de Russische automarkt en brexit – heeft hij Opel opnieuw tot leven gewekt en via een indrukwekkend modellenoffensief de basis gelegd voor de wederopstanding. In minder dan geen tijd is Opel verlost van zijn saai imago ten voordele van een trendy look.

Dat GM zijn Duitse dochteronderneming desondanks aan de Franse autogroep PSA heeft verkocht, heeft alles vandoen met nieuwe strategische keuzes van GM-topvrouw Mary Barra. Die wil GM transformeren van een autoconstructeur tot een leverancier van mobiliteitsdiensten. Zij was een traditionele autobouwer als Opel daarom liever kwijt dan rijk en bood PSA-topman Carlos Tavares het Duitse dochterbedrijf als het ware op een schoteltje aan. De overnameprijs van 2,2 miljard euro – inclusief de Opel-bank – lijkt een weggevertje, omdat de Opel-pensioenlasten ten belope van bijna 10 miljard buiten de deal zijn gehouden. Die blijven ten laste van GM.

De negen leden van de Opel-directieraad kregen bovendien van GM-baas Mary Barra te horen dat zij kunnen rekenen op een gouden handdruk, voor het geval dat zij niet langer op post kunnen of willen blijven. Ook PSA-topman Carlos Tavares toonde zich opvallend gul:

de Duitse Opel-medewerkers, de leiding van de vakbond IG Metall én de Duitse regeringstop ontvingen de garantie dat alle geldende sociale akkoorden zullen gerespecteerd worden. Afdankingen of fabriekssluitingen op korte termijn zijn dus niet aan de orde.

Waarom ook. Peugeot en Opel presteren goed. Hun klanten hebben een ander profiel en beide merken staan sterk op verschillende markten. Opel-topman Neumann heeft bovendien de toezegging van de GM-directie op zak dat de nieuwe alliantie gebruik mag maken van de Opel-knowhow op het vlak van elektrische aandrijving, ondanks dat die door GM is ontwikkeld. Dat opent perspectieven voor Opel dat zich binnen de nieuwe groep kan toeleggen op elektromobiliteit. In dit scenario is de Opel Ampera E de voorbode van een nieuwe generatie elektrisch aangedreven wagens en iedereen weet dat elektromobiliteit dé aandrijving van de toekomst is.

De samenwerking tussen Opel en PSA verloopt al enkele jaren zeer succesvol. Alleen dit en volgend jaar lanceert Opel drie modellen op basis van een PSA-platform. Onderhuids vertonen de Crossland X en Peugeot 3008 grote gelijkenis. Nog meer synergiën moeten de ontwikkelings- en productiekosten drukken. Op termijn gaan die besparingsmaatregelen wel tot banenverlies leiden. Waar de ontslagen zullen vallen en welke fabrieken dicht zullen gaan, daar is het laatste woord nog niet over gesproken. Daarvoor moeten eerste de Franse en Duitse parlementsverkiezingen achter de rug zijn.

Nieuwe situatie

Na de overname van Opel door PSA is de Franse autogroep de nummer twee in Europa, na Volkswagen. De vraag is of Opel-topman Neumann (55) zich in de nieuwe constellatie kan terugvinden in een ondergeschikte positie ten opzichte van PSA-baas Tavares (58). Beiden zijn nog niet aan pensioen toe en dat zou een argument kunnen zijn voor Neumann om naar de oude stal terug te keren. Op voorwaarde dat hij bij VW of Audi een eersterangsrol kan spelen.

Veelbetekenend is dat Neumann eind februari – uitgerekend tijdens het bezoek van GM-topvrouw Mary Barra aan Opel in Duitsland – een pakket GM-aandelen ter waarde van 4,15 miljoen euro heeft verkocht. Die transactie staat los van de gouden handdruk waarop hij recht heeft bij een gebeurlijke exit en die ongetwijfeld ook in de miljoenen loopt. Hij zou dus ook zonder problemen een sabbatjaar kunnen inlassen – in afwachting dat Hans Michel Piëch in Wolfsburg en Ingolstadt grote kuis houdt.

Diens oudere broer Ferdinand bereidt zich intussen voor op zijn 80^ste verjaardag, op maandag 17 april eerstkomende. Ondanks dat de pater familias zopas 1 miljard euro rijker is geworden, is er sprake van een verjaardagsfeest in mineur. Enkel de naaste familie is uitgenodigd maar zelfs daar vul je al een zaal mee. Daar zorgen twaalf kinderen en tientallen klein- en achterkleinkinderen voor. Zoals gebruikelijk bij dit soort gelegenheden berust de regie in handen van Frau Ursula, de vierde echtgenote van de jarige. In tegenstelling tot haar man beschikt die wel over een hoge emotionele intelligentie. Hopelijk slaagt zij erin om er toch nog een gezellige bedoening van te maken. Als voormalige kinderoppas van de familie geniet zij hoog aanzien, zelfs bij de pater familias himself.