In de Kroonraad van Knack geven vooraanstaande politici hun opinie over de actualiteit. Deze week Leo Tindemans over de rellen in Borgerhout, de lijstvormingen, de verkiezingen in Oostenrijk, de aanslagen tegen Israël, en de komende EU-top in Kopenhagen.
nMijnheer Tindemans, na de moord op een Marokkaanse Belg in Borgerhout ontstaan relletjes met Marokkaanse jongeren. Het gerecht arresteert Dyab Abou Jahjah, de leider van de Arabisch-Europese Liga.
LEO TINDEMANS: Een moord is altijd betreurenswaard, welke motieven er ook achter zitten. Maar hoe erg ook, het mag geen reden zijn om dit met blind geweld en zinloze vernielingen af te reageren in de straat. De spanning tussen autochtonen en allochtonen zal hierdoor zeker niet afnemen. Hoe je die spanning wel kan verminderen, kan ik ook niet pasklaar uittekenen. Maar hoe dan ook: als de AEL of soortgelijke organisaties hun boekje te buiten gaan, moet men daartegen optreden, al is dat strikt juridisch niet altijd eenvoudig. De minister van Binnenlandse Zaken stelde dat als de wet onvoldoende mogelijkheden biedt, hij dan maar gewijzigd moet worden. Hij was dus ook niet zeker.
Tonen de gebeurtenissen in Borgerhout aan dat het integratiebeleid mislukt is?
TINDEMANS: Laat ik zeggen dat de integratie verre van volmaakt is. Bij dit soort incidenten zie je onmiddellijk de tegenstellingen aan de oppervlakte komen. Integratie is altijd een probleem, discriminatie zit helaas in de natuur van de mens. Het lijkt wel of hij altijd iemand als zijn mindere moet kunnen beschouwen. Dat is niet fraai, maar het is een verhaal van alle tijden en alle landen. De overheid moet die vorm van uitsluiting proberen te beteugelen, maar daarvoor bestaat geen eenduidige formule. Onderwijs en werkgelegenheid zijn twee belangrijke hefbomen, maar vooral in die twee domeinen klagen de allochtonen over discriminatie. Ik betreur dat men niet veel eerder serieuze maatregelen heeft getroffen, ook om de problemen van de autochtonen te begrijpen. Het Vlaams Blok haalt in Groot-Antwerpen de meeste stemmen in Borgerhout en Hoboken. Borgerhout stemde vroeger altijd christen-democratisch, Hoboken socialistisch. Die mensen zijn niet van de ene dag op de andere fascist geworden. Maar het is pas nu, de jongste maanden, dat men zich echt buigt over problemen van veiligheid en leefbaarheid. Ik zal niet zo ver gaan als sommigen om te stellen dat de integratie mislukt is, er gebeuren ook goede dingen, maar dat één incident het hele klimaat doet omslaan, is een verontrustend teken. Ik hoop dat men het niet opnieuw negeert.
De politieke partijen zijn volop bezig met hun lijsten voor de verkiezingen. Extra ingewikkeld omdat de nieuwe kieswet het mogelijk maakt voor meerdere instellingen op te komen.
TINDEMANS: Wat nu gebeurt, vind ik erg. Vroeger kon men meemaken hoe bijvoorbeeld in Frankrijk de meerderheid de kiesomschrijvingen in haar eigen voordeel hertekende. Ik heb dat altijd afschuwelijk gevonden, maar het gehannes dat ik nu in ons land zie, doet daar niet veel voor onder. Het is niet verstandig, om geen lelijker woord te gebruiken, en bovendien is het ondemocratisch. Als kandidaten op drie lijsten kunnen staan, is de kans groot dat degene op wie je gestemd hebt niet gaat zetelen, en dat iemand op wie je niet gestemd hebt dankzij jouw stem toch zetelt. Dat is tegen alle gezond verstand in en zet de parlementaire democratie op de helling. Dan dienen de verkiezingen niet meer voor het aanduiden van wie mee de wetten zal maken. Ik heb op zich niets tegen het systeem van de opvolgers, ik ben trouwens zelf als opvolger in de Kamer gekomen, maar de manier waarop het nu gebeurt, bovenop de vervaging en de verwarring die zal ontstaan door allerlei naamsveranderingen en overloperijen, is een kwalijke zaak. En ik ben evenmin gelukkig met de regionale kiesomschrijving van de Senaat. Het zou beter zijn de kiezer dichter bij de verkozenen te brengen, maar men doet het tegenovergestelde.
In Oostenrijk is de FPÖ van Jörg Haider zwaar afgestraft. Kan je dit soort partijen uitschakelen door ze te laten meeregeren?
TINDEMANS: Extremistische partijen overleven een regeringsdeelname vaak niet. Ik heb dat indertijd zelf ondervonden toen ik het Rassemblement Wallon in mijn regering moest opnemen. Dat spatte ook uit elkaar, en de Volksunie is gevolgd. Maar voor mij is het positieve signaal van de Oostenrijkse uitslag dat de kiezer toch evalueert wie ernstig bestuurt en wie niet. Dat is ook met de Lijst Pim Fortuyn in Nederland gebleken: als een regeringspartij onbetrouwbaar is en intern ruzie maakt, keert de kiezer zich af.
Ik zeg niet dat je uit strategische overwegingen dan maar het Vlaams Blok in de regering moet opnemen, maar ik vind uit andere overwegingen dat je voorzichtig moet zijn met een cordon sanitaire. Als er geen wettelijke redenen zijn om iemand te verbieden kandidaat te zijn voor een politiek mandaat, dan moet je die persoon ook aanvaarden als hij verkozen wordt. Op dit moment is een proces bezig tegen drie vzw’s achter het Vlaams Blok, ik wacht met belangstelling de beslissing van de rechter af. Hopelijk wordt het proces objectief gevoerd. Het mag niet de indruk wekken dat men met een juridisch trucje probeert een politiek probleem op te lossen, want dat zou het vertrouwen in onze instellingen geen goed doen. En als men in de wet nieuwe hinderpalen wil inbouwen moeten die algemeen theoretisch verdedigbaar zijn, en niet ingegeven door één tijdelijk verschijnsel uit de praktijk. Voor het overige onderschrijf ik de beroemde uitspraak van Voltaire: ‘Ik verfoei uw mening, maar ik zal alles doen opdat u ze zou kunnen uiten.’
De overwinning van de ÖVP bevestigt de wederopstanding van de christen-democratische partijen in de EU.
TINDEMANS: Ja, maar dat verschilt toch van land tot land, en toevalligheden kunnen een grote rol spelen bij verkiezingen, zoals bij ons de dioxinecrisis heeft bewezen. Waar ik niet meer aan twijfel, is dat een partij een duidelijk profiel moet hebben, en moet doen wat ze heeft voorgehouden. Dan maakt ze meer kans het vertrouwen van de kiezer te bewaren, dan als ze tot alle compromissen bereid blijkt. En dat laatste is in vele landen de politieke ziekte van deze tijd. We mogen ook wel eens terugdenken aan de overtrokken reacties her en der in de EU, toen twee jaar geleden de ÖVP-FPÖ-regering gevormd werd. Ik ben blij dat ik toen in mijn verklaringen gematigder ben geweest dan bepaalde ministers.
Met de aanslagen op een Israëlisch vliegtuig en een Israëlisch hotel in Kenia, kent de oorlog tussen Israël en de Palestijnen weer een escalatie.
TINDEMANS: Het is al langer duidelijk dat de internationale gemeenschap moet optreden. De wereld kan niet blijven dulden dat die moordpartijen van dag tot dag voortgezet worden. Er moet dringend een nieuwe conferentie over het Midden-Oosten worden samengeroepen, met voor zover mogelijk alle betrokken partijen rond de tafel en alle vredesvoorstellen van de voorbije jaren erop. De Amerikanen, maar ook de Europeanen, moeten daar hun schouders onder zetten om uit de helse kring te geraken. De pogingen uit het verleden zijn mislukt, maar er is geen alternatief.
Een van de problemen is dat de Palestijnen geen leider meer hebben. Yasser Arafat wordt niet door iedereen erkend en heeft geen controle over de extremisten.
TINDEMANS: Het grootste probleem is dat van de nederzettingen, en de Israëlische regering zet die politiek voort in plaats van haar terug te schroeven. Als men daar een oplossing voor vindt, kan men beginnen spreken over vrede. De Israëliërs repliceren dan weer dat ze op dat punt al toegevingen hebben willen doen, maar dat Ara- fat ze niet aanvaard heeft. Zo zit je in een patsituatie. Ik heb de indruk dat bij al wie de toestand daar goed kent de ontmoediging toeneemt. Toch zal iemand een initiatief moeten nemen.
Zou een internationale vredesmacht de zaak kunnen beheersen?
TINDEMANS: Voor Europa is dat een delicate vraag. De voorwaarden voor een militaire tussenkomst staan in verdragteksten, ik ben niet zeker dat de huidige situatie in Israël daaraan beantwoordt. En gaat het om vrede bewaren, vrede herstellen, vrede bewerkstelligen of vrede opleggen? Die vier opties vergen heel andere militaire middelen. Het zijn de Verenigde Naties die moeten optreden.
Volgende week wordt de uitbreiding van de EU bezegeld op de top in Kopenhagen.
TINDEMANS: Ik ben niet gelukkig met de gang van zaken. De onderhandelingen die zijn gevoerd over deze uitbreiding, zijn een voorbeeld van hoe men niet moet onderhandelen. Ik heb het hier al gezegd: eerst voerde men gesprekken met twee groepen van vijf, die niet op dezelfde manier behandeld werden. Daarna sprak men toch met een groep van tien plus twee, de eerdere bezwaren om dat te doen, bleken plotseling verdwenen. Nadien werd het tien plus twee andere plus nog een dertiende zijnde Turkije. Maar wat er precies met Turkije werd bedisseld, bleef vaag. En waar staan we nu? De instellingen moeten nog hervormd worden om de nieuwkomers te kunnen opnemen, en die nieuwkomers zullen daar zelf al mee over beslissen. Hun problemen zijn niet geregeld, hun aanspraken niet welomlijnd, en toch dragen ze al bij tot de besluitvorming. Dat kan niet goed aflopen.
Kijk ook hoe de Conventie, hoe zal ik het noemen, sukkelt. Voorzitter Valéry Giscard d’Estaing komt met een soort proeve van grondwet die naar zijn eigen smaak is opgesteld, hij zegt nee tegen Turkije terwijl anderen onder wie onze premier zich haasten om ja te zeggen… Wat is me dat voor een geharrewar, net nu Europa op een historisch kruispunt staat. Het is niet zeker dat het Europa van onze dromen na Kopenhagen nog ooit tot stand zal komen. Zij die enkel dachten aan een soort vrijhandelszone jubelen al. Het is opvallend dat wie het meest tegen de Europese gedachte was nu het sterkst aandringt op de uitbreiding.
De Conventie moet op de top rapporteren. Het lijkt alsof Giscard d’Estaing ongestoord zijn eigen koers vaart.
TINDEMANS: Dat had ik verwacht. Giscard is niet de man om een ondergeschikte rol te spelen. Ik heb dat zelf mogen ervaren toen hij indertijd het plan-Tindemans over de Europese Unie kelderde. Ik verwacht in Kopenhagen een wazige verklaring van de Conventie, een groot akkoord zit er niet in. En nadien moeten alle eventuele besluiten toch nog naar de top van regeringsleiders, én naar het Europees parlement, én naar de nationale parlementen waarvan er sommige ook nog een referendum zullen organiseren. Het volstaat dat één of twee landen bij zo een volksraadpleging een njet krijgen en we kunnen opnieuw beginnen.
We hebben de vraag ook in het vorige gesprek gesteld: bent u pessimistisch over de toekomst van de EU?
TINDEMANS: Ik durf niet pessimistisch te zijn omdat het te dom zou zijn alles wat gedurende jaren is opgebouwd te vernietigen. Maar de dubbelzinnigheden van de jongste jaren, de vele opting-outs, en de manier waarop deze uitbreiding verloopt, maken me bezorgd. Kijk naar Zweden, dat om volwaardig lid te kunnen worden de voorwaarden van het Verdrag van Maastricht aanvaardde, waaronder een gemeenschappelijk buitenlands en veiligheidsbeleid. Maar de Zweden waren nauwelijks binnen in de EU of ze lieten al weten dat ze met dat veiligheidsbeleid niet meededen. Dat mag men toch niet dulden, zoiets. Zo gooi je de zuiverheid van de intenties en de overtuigingskracht van de beslissingen weg. De EU is voor onze ogen aan het verwateren, en wij beseffen te weinig hoe erg dat is.
Koen Meulenaere
leo tindemans: ‘De nieuwe kieswetgeving zet de parlementaire democratie op de helling.’
