Terwijl Anderlecht moeilijke tijden beleeft, wordt elders in Europa hoog spel gespeeld.

Het grote probleem van Anderlecht is dat het hele land uitpuilt van de mensen die allemaal precies weten hoe het moet, en dat uitgerekend de enige twee die dat niet doen, de voorzitter en de manager van de club zijn. Die indruk bleef althans over, na het lezen en horen van de vele commentaren op de slechte resultaten van de Brusselse voetbaltrots.

“Gij zult genadeloos worden veroordeeld!” Dat waren twee weken geleden de dreigende woorden van Arie Haan tot de boerkens van Beveren. Die hadden net bevestigd wat de jongste jaren elke week duidelijker is geworden: om het even wie kan winnen van Anderlecht. Volgens Arie evenwel, was de nederlaag van zijn team enkel veroorzaakt door de negatieve ingesteldheid van de Beverenaars, en lag de verklaring voor de malaise in het Belgische voetbal op de Freethiel.

Een week later verloor Anderlecht met niet minder dan 6-0 bij Westerlo, dat blijkbaar te positief ingesteld was. Uitgerekend de dag waarop een andere grote voetbaldenker, minister van Binnenlandse Zaken Louis Tobback (SP), in Het Nieuwsblad liet optekenen: “Misschien heeft het iets sympathiek dat Westerlo en Lommel in eerste spelen, maar eigenlijk is het zinloos.” Zes-nul.

Voor Anderlecht de zwaarste pil in de Belgische competitie sinds 1937, toen werd het 2-8 tegen wijlen Beerschot. In de prehistorie van de Europabeker was er ooit een 10-0 nederlaag bij Manchester United. En recenter een 6-1 afstraffing op Real Madrid, maar toen hadden die Spanjaarden iets in de soep gedaan! En speelde Juan Lozano bij Real, wat zijn broer Curro misschien wel op vreemde ideeën heeft gebracht. Maar 6-0 bij een dorpsploeg als Westerlo: zo diep was Anderlecht nooit gezakt. Het miste de voorbije seizoenen wel elke keer zijn start, maar tussen dat en belachelijk gemaakt worden, is alvast psychologisch een groot verschil. Na de blamage in de Kempen stond Anderlecht helemaal alleen laatste, en dat bleef zo na de 2-3 nederlaag tegen Club Brugge. Pas vorig weekend werd er eindelijk gewonnen: 0-3 op Germinal Ekeren.

De hachelijke positie onderaan de rangschikking, illustreert wat de betere stuurlui al roepen sinds het vertrek van het trio Albert-Nilis-Degryse: “Anderlecht heeft geen kwaliteit meer.” Pär Zetterberg en Alin Stoica zijn twee echte topvoetballers. Voeg daar Lorenzo Staelens en Enzo Scifo aan toe, en we zijn rond. En die laatste twee zijn beiden al een eind in de dertig, en bovendien geplaagd met aanslepende kwetsuren.

De volle ziekenboeg van Anderlecht is trouwens een ander verontrustend fenomeen, dat zich nu al jaren na elkaar manifesteert. Daarvoor werd in een recent verleden de clubdokter met de vinger gewezen, en onder René Vandereycken werd de medische staf grondig vernieuwd. Maar een garantie voor minder averij is dat niet geweest. Anderlecht lijkt het ongeluk wel aan te trekken. Twee nieuwe spitsen, allebei een beenbreuk. Vooraleer die jongens weer zonder schrik voetballen, is de winterstop voorbij. En de verdediging wordt aangetast door de langdurige onbeschikbaarheid van Glen De Boeck en Lorenzo Staelens.

ANDERLECHTS TRANSFERBELEID FAALT

Voor de sportieve achteruitgang van Anderlecht is dat blessureleed een valabele verklaring. Maar meer dan dat is het kwaliteitsverlies van de kern de bron van het kwaad. Van bij het einde van de jaren tachtig is Anderlecht erin geslaagd om onophoudelijk spelers aan te trekken van wie men achteraf moest vaststellen dat ze niet hadden gebracht wat van hen verwacht was.

Er was een indrukwekkende rij miskopen, aangevuld met jongens die het verdienden om aangekocht te worden, maar die eens in het Astridpark de helft van hun capaciteiten verloren. Sommigen zagen hun transfer als de bekroning van hun carrière en waanden zich gearriveerd. Anderen waren meer in het ziekenhuis dan op het veld te vinden. Waarna al te vaak een elftal tussen de lijnen stond met spelers die hooguit op de Anderlechtse bank thuishoren.

Anderlecht heeft de voorbije jaren te kampen gehad met de gevolgen van het arrest- Bosman, maar meer nog met een ondoelmatig aankoopbeleid, waarin een visie op langere termijn ontbrak. Belgische en Europese topspelers zijn te duur. Een rist jonge Afrikanen en Oost-Europeanen mislukten of bleven hangen. Om maar niet meer te spreken van de Brazilianen die Paul Courant op een blauwe maandag naar Brussel verscheepte. En het terughalen van voorheen verkochte of afgewezen spelers heeft niet één keer gerendeerd.

Het is onloochenbaar dat Club Brugge een heel wat betere transferpolitiek voert. Club heeft onder Hugo Broos jonge Belgische twintigers aangetrokken, die rustig de tijd hebben gekregen om zich te bewijzen. Zij werden omringd met buitenlandse toppers-in-spe, die voor relatief weinig geld werden gekocht, en voor des te meer weer van de hand gedaan. Club Brugge heeft zowel binnenlands als buitenlands een uitstekend scoutingsapparaat, dat betere resultaten boekt dan dat van Anderlecht.

Het overlijden van spelersmakelaar Jenoe Bekeffy, halfweg de jaren tachtig, heeft voor Anderlecht de kentering ingezet. Samen met het verouderen van het bestuur, waarbij vergeleken het Chinese partijbureau een klas jonge veulens was. Ook de omkoping van Guruceta Muro, en de bijhorende afpersingsaffaire door het duo Jean Elst en René Van Aeken, heeft ongetwijfeld een rol gespeeld. Om het uitlekken van dat schandaal tegen te gaan, is Constant Vanden Stock langer aan het bewind moeten blijven dan hij van plan was. Of is hij zo lang op post gebleven omdat hij zijn zoon niet de ideale opvolger vond?

Sporting Anderlecht is, net als vroeger brouwerij Belle-Vue, een familiebedrijf. Dat heeft voordelen, maar ook nadelen. Het grootste is dat de opvolging door de familieband wordt bepaald, wat niet altijd de beste methode is. Met Etienne Davignon, topman van sponsor Generale Bank, werd pas onlangs een buitenstaander van gewicht in de raad van bestuur van Sporting opgenomen. Maar, zo hij het al van plan zou zijn, kan die in zijn eentje niet veel beginnen in de huidige structuur, die steunt op vier mensen: algemeen voorzitter Roger Vanden Stock, diens neef en jeugdvoorzitter Philippe Collin, manager Michel Verschueren, en afgevaardigd bestuurder van de Saint-Guidon, Philippe Vercruyssen.

Zij hebben grote verdiensten in de organisatorische en commerciële uitbouw van de club, maar missen een vijfde man om de juiste sportieve beslissingen te nemen. Anderlecht handelt inzake trainers- en spelerswerving als een kip zonder kop. Met het huidige potentieel, zeker als daar een blessuregolf bovenop komt, redt Sporting het niet eens meer in België, laat staan in Europa. Als daarvoor niet snel een oplossing wordt gevonden, oogt de toekomst somber.

Op de Europese waardenladder zinkt het Belgische voetbal gevaarlijk snel. Een gunstig resultaat in de heenwedstrijden van deze week kan het leed alleen wat verzachten. Want niet alleen Anderlecht, ook Club Brugge gaat Europees telkens weer kopje onder. Tegen Chelsea, Zaragoza, Steaua Boekarest, Schalke, Bochum, en nu weer Rosenborg Trondheim. Club werd weliswaar alleen door Steaua Boekarest echt overklast, maar toch liep het elke keer net mis.

Er is in vijf jaar tijd een wereld van verschil gegroeid tussen verenigingen als Anderlecht en Club Brugge, en de Europese top. De grote “M’s” : Milaan, Madrid, Marseille, München, Manchester, Moskou. Lange tijd hebben wij daaraan toegevoegd: “En Molenbeek”, maar helaas komt op een bepaald moment zelfs aan humor een eind.

Als de Belgische topclubs willen overleven, zullen ze toch present moeten zijn in de Europese competitie. Onder welke vorm die ook wordt gespeeld, binnen of buiten de Uefa. Alleen in Europa is het geld te vinden, waarmee de concurrentie met het buitenland kan worden aangegaan. Dat geld is geen voldoende, maar wel een noodzakelijke voorwaarde. Dat het niet voldoende is, bewijst Anderlecht, dat het noodzakelijk is Club Brugge.

DE BENDE VAN VIER GRIJPT DE MACHT

Als onze twee topclubs nu de Europese trein missen, zijn ze de rest van hun leven op de tram aangewezen. Want ook al wordt er voorlopig nog gevochten om wie die trein mag besturen, dat hij binnenkort met hoge snelheid vertrekt, is onafwendbaar. De plannen voor een Europese Superliga, los van de Uefa, zijn wel uitgesteld maar niet opgeborgen. De overname van Manchester United door Rupert Murdoch kan ze een tweede adem geven.

De European Football League (EFL) is een poging om, naar het voorbeeld van de Amerikaanse basketbalbond NBA, een competitie op te zetten met een beperkte selectie Europese topclubs. Niemand degradeert, zodat de clubs met de grootste traditie en aanhang, gegarandeerd aanwezig zijn. Dat is in de huidige Europese bekers niet het geval. De volgende zestien zouden de eerste klasse van de EFL bevolken: Arsenal, Manchester United, Liverpool, Juventus, Inter Milaan, AC Milan, Bayern München, Borussia Dortmund, Panathinaikos, Galatasaray, Benfica, Paris Saint-Germain, Marseille, Ajax, Real Madrid en Barcelona.

De directie van de EFL beslist zelf over kalender, competitieformule, televisierechten, desnoods over de spelregels. Elke deelnemer deelt in de winst, en mag rekenen op astronomische bedragen, die veel hoger zouden liggen dan in de al zo lucratieve Champions League. De zwakste van de zestien zou nog verzekerd zijn van meer dan een miljard frank per jaar.

De financiering moet komen van een consortium rond vier van ’s werelds grootste mediatycoons: de Australische Amerikaan Rupert Murdoch, de Duitser Leo Kirch, de Italiaanse ex-premier Silvio Berlusconi, en de Saudische prins Al Waleed Bin Talal.

Vier superinvesteerders, die in een onoverzienbaar kluwen van wederzijdse participaties en concurrentie verweven zitten. Terwijl ’s morgens Murdoch, Kirch en Al Waleed snode plannen smeden om Berlusconi in het faillissement te drijven, lunchen diezelfde middag Kirch, Al Waleed en Berlusconi, om Murdoch te flikken. Die zelf op dat moment met dochter Marina Berlusconi een complot smeedt tegen… Ze hadden coureur moeten worden.

Prins Al Waleed is misschien de minst bekende van de vier, maar zeker niet de minst actieve. Zijn persoonlijk fortuin, dat voorzichtig op elf miljard dollar wordt geschat, bouwde hij op door overal in de wereld noodlijdende bedrijven op te kopen, te herstructureren, en met winst weer van de hand te doen. Zoals Bernard Tapie, maar de kans dat prins Al Waleed op dezelfde wijze zal eindigen, is gering. De prins is onder meer voorzitter van een grote Saudische bank, topaandeelhouder van Euro Disney en de Canadese hotelgroep Four Seasons, en eigenaar van vastgoedfirma’s, televisiestations, hotels, luchtvaartmaatschappijen en computerbedrijven.

Die vier mannen willen dus samen de EFL financieren. Dat kan, want als ze al aan iets een gebrek hebben, dan zeker niet aan geld. De Amerikaanse JP Morgan bank, het Londense advocatenkantoor Slaughter & May, en het Italiaanse marketingbedrijf Media Partners staan in voor de praktische realisatie. Maar Media Partners slaagde er niet in om het akkoord van op zijn minst twaalf van de zestien betrokken clubvoorzitters op papier te krijgen, waardoor het bij de banken voorlopig niet het krediet kan losweken dat het nodig heeft. Zo zit de EFL in een vicieuze cirkel: de clubs tekenen niet omdat ze niet zeker zijn dat Media Partners het beloofde geld kan opbrengen. En Media Partners kan het beloofde geld niet opbrengen omdat de clubs niet tekenen.

DE TYCOON KOOPT EEN TOPCLUB OP

De meeste voorzitters schrikken terug van een breuk met de Uefa, maar dat kan snel veranderen. Bijvoorbeeld als de vier tycoons, of nieuwe partners, beginnen met zelf de grote voetbalverenigingen op te kopen. Rupert Murdoch gaf vorige week het voorbeeld, en deed via zijn British Sky Broadcasting Group (BSkyB) een bod van 38 miljard frank op Manchester United, de populairste en meest professionele club ter wereld. De rijkste ook, zeker als de verkoop doorgaat.

Murdoch bezit naast tal van televisiestations en filmstudio’s ook een uitgebreid krantenimperium, met onder meer The New York Post, The Times, The Sunday Times, News of the World en The Sun. Hij is als geen ander overtuigd van de kruisbestuiving van sport en televisie. Hij heeft naast de rechten op de Premier League, de Engelse hoogste voetbalklasse, ook rechten op rugby en cricket. Bovendien is hij eigenaar van de Los Angeles Dodgers, een van de groten uit het Amerikaanse baseball. En hij heeft een ruime participatie in het ijshockeyteam van de New York Rangers, en in twee van de grootste basketbalclubs: de Los Angeles Lakers en de New York Knicks.

Dat zo iemand zijn oog laat vallen op Manchester United, spreekt bijna voor zichzelf. United is een club met een rijkgevulde geschiedenis, en een trouwe en massale aanhang, tot ver buiten Engeland. Het heeft een gigantische merchandising uitgebouwd, heeft sinds kort een eigen televisiestation, en staat sinds 1991 genoteerd op de Londense beurs. Dat laatste heeft een financiële injectie van 2,7 miljard frank opgeleverd, maar heeft de club ook kwetsbaar gemaakt voor een overname.

Murdoch onderhandelt met Manchestervoorzitter Martin Edwards over de voorwaarden. Edwards zelf bezit veertien procent van de aandelen, en kan bij een verkoop daarvan vijf miljard frank op zijn privé-rekening bijschrijven. Wie zou daarover niet een keer nadenken? Edwards, wiens vader ook voorzitter van United was, staat al achttien jaar aan het roer. Men beweert dat hij in de eerste plaats een liefhebber van rugby is. En van geld.

De Unitedfans zijn verre van opgetogen. De verkoop van hun club aan een rijke Amerikaan, die het voetbal achter televisiedecoders wil wegbergen, is heiligschennis. Ook al kunnen degenen die de voorbije jaren aandelen kochten, nu een goede zaak doen met de verkoop ervan. United is een volksclub met in de hele wereld miljoenen supporters en sympathisanten. Op Old Trafford kunnen er elke thuismatch 55.000 binnen. Uitverkocht voor het hele seizoen! Volgend jaar zou de capaciteit worden opgedreven naar 67.000 zitjes, al is het niet ondenkbaar dat Murdoch een totaal nieuw stadion optrekt. Voor de fans een bijkomende verschrikking, want Old Trafford is een heilige plaats.

DOSSIERS VOOR KAREL VAN MIERT

Ook de overheid liet zich in dit debat meteen horen. De Engelse minister van Sport Tony Banks kwam al met de regels van de vrije mededinging zwaaien, om de mogelijke verkoop van United tegen te houden. Zoals gezegd, heeft Murdoch met BSkyB tot 2001 de televisierechten van alle wedstrijden uit de Premier League. Een contract van om en bij de veertig miljard frank. De BBC telde bijna drie miljard frank neer om in die periode hoogtepunten van de wedstrijden te mogen uitzenden. Tegen dit deelakkoord heeft het Office of Fair Trading overigens een klacht wegens kartelvorming neergelegd. Uitspraak van de rechter begin volgend jaar.

Als Murdoch ook eigenaar wordt van één of meerdere clubs, heeft hij bij de verdere strijd om de televisierechten een unfair voordeel op de concurrentie, zo vindt minister Banks. De vraag is maar hoe zwaar dat bezwaar juridisch weegt. Berlusconi zit in Italië in hetzelfde geval, en Canal Plus is eigenaar van Paris Saint-Germain. Dat valt allemaal onder dezelfde Europese rechtsregels, waaraan ook Groot-Brittannië onderhevig is. Europees commissaris voor Concurrentiebeleid Karel Van Miert krijgt dus opnieuw een paar voetbaldossiers op zijn bureau. De architecten van de EFL zijn al voor uitleg naar Brussel gesommeerd.

Het is trouwens niet zeker dat de Engelse clubs de directie van de Premier League zullen blijven mandateren om de televisierechten en bloc te verhandelen. Wie op de beurs genoteerd is, is het aan de aandeelhouders verplicht om de winst te maximaliseren. Dat kan het best door de televisierechten individueel te verkopen. Mogelijk zwichten de Engelse eersteklassers ook voor de verlokkingen van het pay-per-view systeem, waartegen ze in de lente van dit jaar massaal hun veto stelden.

Als Murdoch Manchester United overneemt, worden de fundamenten van het huidige voetbalbestel aangevreten. Want dat hij navolging zal krijgen, ligt voor de hand. Het Engelse voetbal heeft de voorbije tien jaren al een vloedgolf van nieuwe rijke eigenaars te verwerken gekregen. Geen van hen deed daarbij een poging om zich van de FA af te scheuren, maar nieuwe kopers, op een bredere Europese markt, zijn misschien wel gewonnen voor een project als de EFL. Bij de zestien uitverkoren clubs zitten er een paar tot over hun oren in de schulden, zoals Real Madrid en Benfica. Hoe lang zullen zij een interessant aanbod afslaan?

Via hun satellietkanalen zijn de eigenaars van de EFL in staat om hun wedstrijden, onder wat voor formule ook, overal in de wereld aan de man te brengen. De mogelijkheden voor de merchandising zijn letterlijk en figuurlijk onbegrensd, want de populariteit van het voetbal is universeel. Met Manchester United heeft Murdoch een locomotief in handen om een business op te zetten waarvan de opbrengsten in miljarden ponden zullen worden becijferd. En Murdoch kan wat extra geld gebruiken. Hij is eind juli, na eenendertig jaar huwelijk, gescheiden van zijn vrouw Anna. Naar het schijnt zou de alimentatie niet min zijn.

Koen Meulenaere