In Myanmar vinden zondag, voor het eerst sinds de opheffing van de dictatuur in 2011, verkiezingen plaats. De stand van de prille democratie is treurig, vindt de studentenbeweging. ‘De houding van Aung San Suu Kyi helpt echt niet.’
Omgeven door wolken stof en tientallen agenten komen twee politiebusjes de oprijlaan van de rechtbank van Tharrawaddy opgereden. In de busjes wordt luid gezongen, wat door de groeiende groep mensen die om de wagens heen klitten uitbundig wordt overgenomen. In de busjes zitten 56 leden van de meest radicale studentenvereniging van Myanmar, de All Burma Federation of Student Unions (ABFSU). Acht maanden geleden werden ze opgepakt tijdens een demonstratie tegen een wet die hun bewegingsvrijheid dreigde in te perken. Sindsdien wachten ze hun vonnis af in de gevangenis. ‘We zitten gevangen omdat we het systeem willen veranderen: de regering, het leger, het onderwijssysteem, alles’, zegt Phyoe Phyoe Aung (27), algemeen secretaris van de ABFSU.
Myanmar, hoe vroegere Birma, is op papier een democratie, maar de grondwet staat vol bepalingen die ervoor zorgen dat de werkelijke macht in handen blijft van het voormalige militaire regime. Er is geen echte scheiding der machten, zodat de wet wordt gebruikt om politieke tegenstanders uit de weg te ruimen. Het leger heeft nog altijd een kwart van de zetels in het parlement, en kan elke grondwetswijziging blokkeren met een veto.
Testcase voor regime
In 2011 kondigde het Myanmarese leger onverwachts aan dat het de macht zou overdragen aan een hervormingsgezinde burgerregering. Het land veranderde van de ene dag op de andere van een militaire dictatuur in een democratie in wording. De eerste verkiezingen van 8 november 2015 moeten het voorlopige sluitstuk van de overgang worden. Het is een testcase voor het regime om te bewijzen dat de veranderingen van de afgelopen jaren echt zijn. Die test lijkt een pijnlijke mislukking. In de aanloop naar de verkiezingen werden oppositieleden aangevallen, dissidenten zitten nog altijd gevangen, er is nog altijd oorlog in delen van het land.
Uit protest tegen een wet die de vrijheid van studentengroeperingen beperkt – waarmee de overheid politiek actieve studenten beter wil controleren – liepen duizenden studenten begin dit jaar een protesttocht van Mandalay, in het centrum van het land, naar de hoofdstad Rangoon in het zuiden. Op 10 maart ging het mis in het plaatsje Letpadan. Hoewel de studenten afspraken hadden gemaakt met de overheid, viel de politie voor het oog van de wereldpers de demonstranten aan. 127 van hen werden die dag gearresteerd, anderen werden opgepakt in de maanden die volgden. Sindsdien komt de zaak van 56 studenten die nog altijd vastzitten elke dinsdag voor. In het afgelegen gerechtsgebouw van Tharrawaddy, ruim drie uur rijden van Rangoon, schort de rechter de zaak dan telkens weer op.
Werkkamp
Elke dinsdag is het een drukte van jewelste in het oude gerechtsgebouw. Ouders reizen van over het hele land om hun kinderen te steunen, ze slepen tassen met eten, boeken en medicijnen voor hen mee. ‘Iedereen werkt samen tegen deze kinderen: de politie, het gerecht, de overheid. Maar zij zijn niet de boosdoeners. Het enige wat ze willen, is vrijheid en democratie. Net als iedereen in dit land’, zegt U Nay Win (56), vader van Phyoe Phyoe Aung. ‘Mijn dochter kan tien jaar gevangenisstraf krijgen en naar een werkkamp worden gestuurd. Mensen sterven daar.’
De meeste studenten glimlachen de ellende vooral weg. De meesten hebben al jaren in de gevangenis gezeten, waar ze niet zelden werden gemarteld. Ook Honey Oo (28), student rechten en financieel secretaris van de ABFSU: ‘Ik zie wat we doen niet als een keuze. We doen dit voor de generaties na ons, omdat de generaties voor ons dit voor ons deden. Zij offerden zich op voor ons, wij zijn onderdeel van een erfenis.’
Het regime houdt de studenten nauwlettend in de gaten, en noemt hen ‘radicalen’ en ‘communisten’. ‘We liggen onder een microscoop, dat is niet makkelijk. Er is druk op onze familie en leraren, en we voelen ons nooit veilig’, zegt woordvoerder Aung Nay Paing, een van de weinige leiders die niet is opgepakt. 67 van de 600 leden zitten momenteel gevangen, anderen zijn ondergedoken.
Systeem van binnenuit veranderen
Investeringen komen terecht bij de elite, de overheid, het leger en bevriende bedrijven
De studenten krijgen steun van monniken van de Saffraanrevolutie, maar de NLD-partij van Aung San Suu Kyi, hét symbool van de Myanmarese democratische beweging sinds 1988, steunt de studenten niet. Tot frustratie van velen. ‘De NLD staat niet aan onze kant. Ze hebben een andere prioriteit: de politieke macht’, zegt Aung Nay Paing. ‘Ze zeggen altijd: “Laten we eerst een regering vormen en zorgen dat we in de meerderheid zijn.” Maar intussen vergeten ze om wie het eigenlijk gaat.’
Veel studenten kunnen maar moeilijk begrijpen dat Nobelprijswinnares Aung San Suu Kyi niet aan hun kant staat, zegt Honey Oo. Ze gelooft dat ze hen diep van binnen wel degelijk steunt, maar het niet openlijk kan zeggen omdat ze zich als leider van een politieke partij moet houden aan de grenzen die de grondwet en de overheid haar oplegt. Oo: ‘Ze kiest ervoor om het systeem van binnenuit te veranderen. Dan kun je ons niet openlijk steunen. Ook zij weet niet precies waar de grenzen liggen van wat ze mag doen.’
Het is zeer de vraag of de studenten hun doel ooit zullen bereiken. Het massale verzet van voorheen is sinds de democratische overgang afgezwakt, en de stem van de studenten wordt ondergesneeuwd door de gladde overheidscommunicatie en de woorden van hoop die Aung San Suu Kyi de internationale gemeenschap toefluistert.
Buitenlandse investeringen
Veel studenten zullen de verkiezingsdag meemaken in hun cel. Uit onvrede met de gang van zaken zijn sommigen een hongerstaking begonnen.
De afgelopen jaren stroomden er miljarden aan buitenlandse investeringen naar Birma, maar het land dat daarmee wordt opgebouwd is volgens de studenten niet veel anders dan de oude dictatuur in een nieuw jasje. ‘Investeringen komen terecht bij de elite, de overheid, het leger en bevriende bedrijven’, zegt Honey Oo. ‘Ik begrijp dat het moeilijk is voor de internationale gemeenschap om kritisch te zijn als zo’n symbool als Aung San Suu Kyi zegt dat de transitie echt is, en ze om hulp vraagt om het land op te bouwen. Maar de echte meetlat moet zijn: de situatie op het terrein. En die deugt niet. De buitenwereld kijkt naar het regime, ziet hun mooie burgerkleren, gebouwen en praatjes en geloven wat zij zeggen. Maar daarachter zijn het gewoon militairen. In werkelijkheid is er niet veel veranderd in Myanmar.’
Veel studenten zullen de verkiezingsdag meemaken in hun cel. Uit onvrede met de gang van zaken zijn sommigen een hongerstaking begonnen. Tegelijk komen steeds meer berichten naar buiten van massale stembiljettenfraude, werden leden van de oppositie in Rangoon met zwaarden aangevallen, en vrezen steeds meer Birmezen de onrust die kan ontstaan na de verkiezingen. Aung Nay Paing: ‘We kijken niet uit naar de dag van de verkiezingen, maar naar de dag waarop echte resultaten zullen worden behaald. Dát zal de speciale dag zijn.’ (Lennart Hofman in Mynanmar)
Fout opgemerkt of meer nieuws? Meld het hier
