Na vijftig jaar lijkt het eindelijk tot een dialoog te komen tussen Noord- en Zuid-Korea. Maar een hereniging is nog veraf.

In juni zal het vijftig jaar geleden zijn dat de Koreaanse oorlog uitbrak. Noord tegen Zuid, China tegen Amerika, VN-troepen met daarin zelfs een Belgisch contingent… Officieel heerst er nog steeds een staat van oorlog tussen stalinistisch Noord-Korea en superkapitalistisch Zuid-Korea. En in de realiteit is dat ook wel zo. Officieel is het ook de grootste wens van alle Koreanen dat de twee helften van hun verdeelde land herenigd zouden worden. In werkelijkheid hoeft daar niet te veel haast mee gemaakt.

Toch komen veel dingen nu samen. Vorige donderdag 13 april hielden de Zuid-Koreanen parlementsverkiezingen. Dat deden ze omdat de regeringscoalitie van president Kim Dae Jung uit elkaar gevallen was: de Liberaal-Democratische Unie had het verbond met Kim verbroken. De verkiezingen moesten gaan over economie, vond de Democratische Millenniumpartij (MDP) van de president: het was toch maar zo dat Kim Dae Jung – zijn mandaat loopt nog tot 2003 – aan het bewind gekomen was midden in de ergste economische crisis, in december 1997, en dat die crisis nu overwonnen was en de hervormingen opgestart waren. Daar stond tegenover, zei de oppositievoerende Grote Nationale Partij, dat hele sectoren van de bevolking nog onder die crisis (en de stringente IMF-maatregelen) leden, dat de kloof tussen arm en rijk bleef groeien, en dat de president ondanks zijn mooie beloften de corruptie en de ziekten van zijn administratie niet had weten te bestrijden. Bovendien begon hij er zelf autoritaire methoden op na te houden, zoals het manipuleren van de pers tegen politieke tegenstanders, terwijl zijn eigen entourage ook niet vrij van elke corruptie bleek. Het was, enfin, een oosterse campagne waarin alle parlementsleden, verkozen en would be, vochten voor hun leven.

HARTENWENS VERHOORD

Kim (74) is een levend monument van de Koreaanse politiek: dissident ten tijde van de militaire dictatuur, mikpunt van verscheidene moordaanslagen, ontvoerd, gemarteld, en uiteindelijk tot president verkozen, na in 1950 haast gefusilleerd te zijn door de Noordelijken. De oude president koesterde nog één politieke hartenwens, waarvoor hij alles over zou hebben. Dat was, na zijn aanloop van sunshine policy, de doorbraak forceren voor een dialoog met Noord-Korea. Dat zou hem de geschiedenisboeken in dragen als de president door wie de hereniging gestart was.

Enkele maanden geleden, in Berlijn, deed hij een oproep tot het regime van Pyongyang, en bood hij economische hulp aan in ruil voor dialoog en toenadering. Maandenlang is het dan stil gebleven en men ging ervan uit dat de dictatuur van Kim Jong Il er niet zou op ingaan. Maar enkele dagen voor de verkiezingen, de tiende april, was het zover: in een tegelijk in beide hoofdsteden uitgezonden verklaring kondigden de twee regeringen aan dat de Zuid-Koreaanse president van 12 tot 14 juni naar Pyongyang zal gaan om daar zijn Noord-Koreaanse tegenhanger Kim Jong Il te ontmoeten en met hem een reeks niet nader genoemde bilaterale kwesties te bespreken. Dat was zo’n groot nieuws dat het de Grote Nationale Partij de beschuldiging ontlokte dat het een ontoelaatbare manier was om de verkiezingen te beïnvloeden. Wat uiteraard ontkend werd.

Toch zal de politiek ten aanzien van het Noorden een rol gespeeld hebben in de verkiezingsresultaten. De sunshine policy tussen de twee vijandige broederstaten kreeg de laatste tijd immers zware kritiek te verduren van de oppositiepartijen, die Kim Dae Jung verweten dat hij het Noorden onverdiende, dure cadeaus gaf en er niets dan smaad en dreigementen voor terugkreeg. Op die manier was die ‘politiek van openheid’ zeker een inzet van de campagne.

Op dit punt zijn de resultaten eigenlijk onduidelijk. Kim Dae Jung heeft de verkiezingen immers zowel verloren als gewonnen. Zijn partij hoopte de absolute meerderheid in het parlement te behalen maar is daar, met 115 zetels van de 273, duidelijk niet in geslaagd, terwijl de opposanten van de GNP er 133 behaalden. De kleinere LDU, die de regering had doen vallen, werd daarvoor afgestraft en zakte van 50 naar 17 verkozenen. In die zin is de president kwetsbaar geworden: in het parlement heeft hij geen meerderheid meer. Anderzijds ging zijn MDP 17 zetels vooruit, terwijl de GNP er maar elf bijwon. Dat liet hem ook toe een oproep aan de GNP te doen om een samenwerking inzake het economisch herstel en de inter-Koreaanse affaires tot stand te brengen. Zonder die samenwerking zouden die wel eens in het slop kunnen raken – zonder ooit echt op gang gekomen te zijn.

DE HEREMIETSTAAT

Want Noord-Korea is natuurlijk waar het eigenlijk om gaat. In een halve eeuw staat van oorlog hebben de twee rijken elkaar, zoals iemand het zei, alleen maar aangekeken door het vizier van een geweer. Eigenlijk weten ze zo goed als niets van elkaar. Alle contacten tussen hun burgers zijn verboden. Omdat het Zuiden rijk is en het Noorden steeds armer wordt – in de afgelopen tien jaar zou de economie van het Noorden met minstens 40 procent gekrompen zijn, en tussen één en drie miljoen van zijn inwoners is gestorven door ondervoeding en verwante ziekten – is er een vreemd en ongezond soort ruilhandel tussen de twee ontstaan die het midden houdt tussen chantage en hypocrisie.

Het komt erop neer dat Zuid-Korea – en zijn westerse verlengstukken, de VS, Europa, Japan – voor alles moet betalen, en daar meestal in het geheel niets voor terugkrijgt. Een klein en schrijnend voorbeeld is de handel met de uit elkaar getrokken families. Om naar elkaar brieven te mogen schrijven en pakjes te sturen, is er heel wat diplomatie en geld nodig geweest. Nu wordt heel af en toe al een ontmoeting georganiseerd – maar dan worden van het zuidelijke familielid wel veel geld en dure cadeaus verwacht. Een vorm van hereniging van die verscheurde families staat dan ook heel hoog op de agenda van Kim Dae Jung.

Een groot en strategisch voorbeeld is dat van de langeafstandsraketten die het Noorden fabriceert en af en toe uittest. De laatste test bewees dat de tuigen nu heel Japan bestrijken, en waarschijnlijk ook al doelwitten in de VS kunnen treffen. De internationale commotie is dan ook groot, juist omdat niemand weet wat er in het brein van Kim Jong Il of dat van zijn generaals omgaat, noch of men hun dreigende retoriek ernstig moet nemen. De druk van de VS en Japan – maar ook van Noord-Korea’s ‘vrienden’ zoals de Chinese Volksrepubliek – is dan ook groot om Pyongyang van zijn rakettenprogramma af te brengen. Daar zijn twee of drie goede redenen voor: het regime verkoopt die raketten voor cash aan troebele regimes en brengt zo de hele non-proliferatiepolitiek in gevaar; grote, dure raketten zijn niet gemaakt om er goedkope, conventionele bommen mee te versturen, maar nucleaire, chemische of biologische ‘koppen’; de dreigementen met die missielen, gekoppeld aan de onzekerheid of het regime ze wil gebruiken of niet, dreigt het hele bewapenings- en afschrikkingsevenwicht in Oost-Azië te verstoren. En Pyongyang is ook gevoelig voor die druk: laatst liet het Washington weten dat het bereid zou zijn de rakettenverkoop te stoppen, in ruil voor een compensatie van 500 miljoen dollar. Een hoge prijs, als men weet dat Noord-Korea zich aan vroegere akkoorden óók niet gehouden heeft.

Intussen kan men niet stellen dat president Kim Dae Jung voor onbegonnen werk staat, of door de noordelijke Kim gewoon voor de gek gehouden wordt: dat weten we gewoon niet. Want Noord-Korea heeft écht honger, dat weten we wel, en er zijn diplomatieke verschuivingen aan de gang. Met Japan gaat het bijvoorbeeld naar een soort diplomatieke betrekkingen. Met Zuid-Korea wordt een begin van handel en zelfs economische samenwerking (een sigarettenfabriek) gemeld. Met Italië werden, tot verbazing van andere Europeanen, diplomatieke betrekkingen aangeknoopt.

Het enige wat Kim Dae Jung uiteindelijk niet zou willen, is dat Kim Jong Il hem in juni een directe hereniging cadeau doet: dat is een geschenk dat Zuid-Korea niet kan betalen. Zelfs niet met de hulp van Japan en de Verenigde Staten. Het zou uiteindelijk de beste manier zijn, voor het gedesindustrialiseerde, verpauperde Noorden, om de grote vijand in het Zuiden definitief de das om te doen.

Sus van Elzen

Reageren op dit artikel kan u door een e-mail te sturen naar lezersbrieven@knack.be. Uw reactie wordt dan mogelijk meegenomen in het volgende nummer.

Partner Content