Vitaly Samoshko werd in 1999 winnaar van de Koningin Elisabethwedstrijd voor piano. Sinds een jaar woont hij met zijn gezin in Ternat.

Ternat, een dorp tussen Brussel en Gent, niet ver van de drukke E40. Het huis waar Vitaly Samoshko (30) woont – het lijkt een oude pastorie, maar het is het huis waar de burgemeester nog heeft gewoond -, staat los van die drukte. Binnenin is het ruim en licht, buiten is het omgeven door een feest van groen. Het huis ligt aan het begin van een dreef met prachtige bomen. Alles ademt rust. ‘Die rust is noodzakelijk’, lacht Samoshko. ‘Als ik studeer, wil ik uiteraard niemand storen, zeker ’s nachts niet.’

We voeren een ontspannen gesprek in het Engels. Hij en zijn vrouw spreken nochtans al een klein mondje Nederlands… én Frans, want wie in een land als België komt wonen, weet waaraan hij begint.

Net zoals de Russen blijken Oekraïners zich makkelijk en graag aan te passen. Talen leren, hoort daar vanzelfsprekend bij. ‘Ik ben opgegroeid in Kharkov, vlakbij de Russische grens. In ons gezin werd uitsluitend Russisch gesproken, maar op school was het Oe-kraïens. Na mijn studies aan het conservatorium, ben ik met een beurs naar Imola getrokken, de beroemde Italiaanse pianoschool. Zo leerde ik Italiaans. En nu we in België zijn, doen we maar voort: Jana en ik hebben nu één jaar les gevolgd, Frans en Nederlands dus, in de school hier vlakbij. Deze week hadden we examen. Ik denk dat we goede punten hebben, maar het spreken gaat nog moeilijk. We verstaan wel veel en als we hier winkelen, proberen we zoveel mogelijk Nederlands te spreken. Soms verstaan de mensen ons niet… maar we doen ons best. Ik ben niet bang om fouten te maken. Ik denk dat we ons goed integreren, ‘step by step’… Ons zoontje Ivan is hier geboren. Nu is hij nog maar een jaar, maar binnenkort zal hij hier wel naar school gaan. Natuurlijk zouden we graag Belg worden.’

De wil tot integratie heeft alles te maken met overlevingsinstinct. Wie immers het Oostblok verlaat om carrière te maken, keert zelden of nooit terug. Er is in het land van herkomst geen toekomst voor ‘solisten’. Er is geen geld, er zijn geen middelen, en in de conservatoria staan de piano’s te verslijten. Het niveau van lesgeven is nog altijd erg goed, maar nieuwe in-strumenten worden niet meer aangekocht. Wie er een concert wil geven, moet het stellen met een kleine gage. Volgend jaar gaat Samoshko toch heel even terug.

‘In januari heb ik een tournee in Oekraïne. Ik speel er met het Oekra-iens Nationaal Orkest het 3e Pianoconcerto van Rachmaninov, het stuk waarmee ik de wedstrijd hier heb gewonnen. Het zal de eerste keer zijn dat ik het ginder speel. In mijn vroegere school bovendien! Mijn gage zal overeenkomen met wat men kán geven. Ik stel geen eisen. Voor mij is het belangrijker om nog eens thuis te zijn. Ik ben er in drie jaar niet meer geweest. Mijn ouders hebben mijn zoontje nog niet gezien…’

IN EEN DRAAIKOLK

Sinds de Koningin Elisabethwedstrijd is het leven van Vitaly Samoshko totaal veranderd. Alles ging plots heel snel. Hij werd meegezogen in een draaikolk van concerten in België en in het buitenland.

‘Het was niet makkelijk om pal na de wedstrijd zo’n druk concertleven te hebben. Er had wat tijd tussen gemogen… een paar weken vakantie, gewoon om wat uit te rusten, eens heerlijk lang te slapen, zodat je er met nieuwe energie tegenaan kan. Maar dat was onmogelijk. Het waren vijf concerten per maand in verschillende landen. Heel vermoeiend was dat reizen… en stresserend. Er was geen tijd om nieuwe stukken in te studeren. Je blijft dus maar hetzelfde repertoire spelen. Pas nu kom ik weer op adem en kan ik rustig werken aan een nieuw repertoire.’

Het repertoire van Samoshko situeert zich vooral op klassiek en romantisch domein: Mozart, Beethoven, Schubert, Schumann, Chopin en Liszt. Ook Russen zijn opvallend vertegenwoordigd: Rachmaninov, Prokofiev, Scriabin… Voor zijn debuut-cd (Explicit! Records) koos hij voor de Sonate in a D.537 van Schubert, Kreisleriana van Schumann, de Sonate nr.5 van Scriabin en de Sonate nr.7 van Prokofiev. Begin volgend jaar neemt hij in Studio 4 van Flagey een cd op met de Etudes van Alexander Scriabin.

‘Ik vind Scriabin een fantastische componist. Zijn vroege werken klinken melodieus en licht als Chopin. Ze liggen helemaal in de romantische sfeer. Zijn latere werken klinken modern, duister, mysterieus. Het is zeer kleurrijke muziek met een grote gelaagdheid. Verschillende stemmen lopen door elkaar, vaak contrapuntisch in één hand. Je kunt met deze muziek heel wat aanvangen qua toucher. Ook door in te spelen op de akoestiek van de ruimte bereik je mooie effecten. Ik kijk enorm uit naar de opname.’

Hedendaagse muziek is opvallend afwezig in zijn discografie. ‘Ik heb wel wat in mijn hoofd voor de toekomst hoor’, verdedigt hij zich snel, ‘namelijk werk van jonge componisten. Nee, niet van Oekraïners of Russen… Het gaat om componisten die ik persoonlijk ken. Dat vind ik belangrijk. Ik speel wel nooit iets op bevel. Ik moet er volledig achter staan. In elke wedstrijd heb je een hedendaags plichtwerk, dus ik ben wel vertrouwd met nieuwe muziek. Ik ben dit jaar ook naar enkele concerten van het hedendaagse muziekfestival Ars Musica geweest. Maar ook naar de grote orkesten ben ik gaan luisteren, de Berliner, de London Philharmonic… in romantisch repertoire dan, want daarvan houd ik uiteindelijk wel het meest.’

LANGE TRADITIE

De piano in de studeerkamer van Vitaly Samoshko heeft iets nostalgisch. Het is een oud instrument, een Bechstein van 1924. De klank is rond en warm. Hout is de hoofdtoon. De kleine Ivan ‘Vitalyevich’ die pas heeft leren lopen en net met zijn neusje tot aan de toetsen komt, probeert het instrument met één vingertje uit. Op en onder het instrument slingert speelgoed.

‘Ik ben een mens van deze tijd’, zegt Samoshko, ‘maar ik ben zeer gesteld op het culturele verleden, meer bepaald op de oude generaties pianisten. Ieder had zijn eigenheid en het is gewoon interessant om te horen wat en hoe ze iets doen. Daarom moet je het zelf nog niet zo doen!’

‘Mijn leraar, Leonid Margarius, was een student van Regina Horowitz, de zus van de grote pianovirtuoos Vladimir Horowitz. Zij was een beroemde pedagoge in Oekraïne. Ik ben dus opgeleid in de Russische pianoschool die teruggaat op een lange traditie. Nu nog luister ik geboeid naar telgen van die oude school: Fischer, Rubinstein, Gieseking, Cherkassky… en uiteraard Horowitz. Horowitz was een showman, dat is duidelijk, maar het is een pianist die geschiedenis heeft geschreven. Het publiek droeg hem op handen.’

Als ik informeer naar geliefde ‘nog levende’ pianisten noemt hij als eerste Radu Lupu. Dan volgen: Grigory Sokolov, Mikhail Pletnev en Maurizio Pollini.

De toekomst ziet Vitaly Samoshko met vertrouwen tegemoet. ‘Mijn doel is zo lang mogelijk een solocarrière uit te bouwen. Als ik vloeiend Nederlands en Frans spreek, wil ik ook wel meer gaan lesgeven. Nu gebeurt dat al sporadisch aan conservatoriumstudenten, maar de taal is een barrière. Ik wil ook meer kamermuziek gaan doen. Binnenkort speel ik samen met het Talich Quartet het Pianokwintet van Dimitri Sjostakovitsj. Maar dat is eenmalig. Ik zou graag op regelmatige basis in een vast ensemble spelen. Ik vind dat verrijkend en ontspannend. Want je mag je als pianist niet opsluiten. Ik heb geleerd dat ik alles tot nu toe te danken heb aan goede menselijke contacten. Het begon bij mij in een warm gezin, in een ontspannen sfeer. Ik heb altijd heel hard gewerkt, maar ik weet dat ik het succes evenzeer te danken heb aan de steun die ik kreeg van familie, van vrienden en van mijn leraar. Ook hier in België heb ik sinds de wedstrijd veel steun gekregen en heel wat vrienden gemaakt.’

De recente Koningin Elisabethwedstrijd heeft hij via de televisie gevolgd. Een paar kandidaten heeft hij zelfs op video. ‘Ik ben het helemaal eens met de jury wat de eerste prijs betreft. Severin von Eckardstein is een groot talent en ik wens hem het allerbeste toe. Maar als ik hem een gouden raad zou mogen geven, zou het deze zijn: “Blijf jezelf. Denk niet te snel: ik heb het gemaakt.” Een wedstrijd winnen, is een start… pas daarna begint het.’

Greet Van ’t veld

‘Ik heb geleerd dat ik alles te danken heb aan goede menselijke contacten.’