‘De constructie van Petit-Leez zit vol gaten’, zegt Kris Peeters. De afgevaardigd bestuurder van de Unie van Zelfstandige Ondernemers (Unizo) weigert zijn handtekening te zetten onder het pact over een nieuw sociaal statuut voor de zelfstandigen.
Met de verbetering van de sociale bescherming van de zelfstandigen pakten vooral de VLD en de MR uit na de megaministerraad anderhalve maand geleden in de kasteelhoeve van Petit-Leez in Gembloux. Paars presenteerde er drie grote maatregelen om het sociaal statuut van de zelfstandigen stapsgewijs ‘gelijkwaardig’ te maken aan dat van de werknemers.
Zo gaat het minimumpensioen van de zelfstandigen (630 euro per maand voor een alleenstaande, 840 euro voor een gezin) tegen 2007 met 120 euro omhoog. Bovendien dragen de zelfstandigen vanaf halverwege 2006 met een kapitalisatiebijdrage (1 procent van het inkomen) bij om dat minimumpensioen na 2007 met nog eens 80 euro per maand te doen toenemen en het zo gelijk te schakelen met dat van de werknemers. Voorts stijgen de uitkeringen aan zelfstandigen die arbeidsongeschikt of invalide zijn. Ten slotte treedt op 1 juli 2006 een verplichte verzekering in werking voor de gewone gezondheidszorgen van alle zelfstandigen. In het jargon zijn dat ‘de kleine risico’s’, dus niet de dure ziekenhuisrekeningen. In totaal gaat het over 570.000 mensen, van wie 70 procent nu een vrijwillige verzekering heeft bij een ziekenfonds. Op kruissnelheid, in 2007, kosten alle sociale verbeteringen samen ruim 400 miljoen euro meer.
ONTGOOCHELING
‘Onder de paars-groene regering heeft professor Bea Cantillon nuttige rapporten over een beter sociaal statuut voor de zelfstandigen gemaakt. Naar aanleiding van rondetafelconferenties werden we om de oren geslagen met beloftes van de toenmalige VLD-ministers van Middenstand Jaak Gabriëls en Rik Daems. Maar uiteindelijk veranderde er weinig’, zegt Kris Peeters van Unizo. ‘In die zin was Petit-Leez een positief signaal. Maar Paars heeft het over een grote stap naar een gelijkwaardig statuut terwijl het voor de individuele zelfstandige slechts een kleine stap vooruit is.’
De organisaties van de zelfstandigen gaven na Gembloux lucht aan hun ontgoocheling. Wat bijvoorbeeld het minimumpensioen betreft, blijft er in 2007 een verschil van 80 euro per maand bestaan met het stelsel voor werknemers. Veel ergernis is er ook omdat de regering niets gedaan heeft aan ‘een andere zware discriminatie’: voor elk jaar dat een zelfstandige voor zijn 65e met pensioen gaat, wordt 5 procent van het pensioen afgetrokken. Voor werknemers is die sanctie al meer dan tien jaar opgeheven, en oudere ambtenaren zullen een bonus krijgen als ze blijven werken tot hun 65e.
Peeters: ‘Toen Hendrik nog Rik heette en Daems nog minister was, heeft hij deze sanctie geschrapt voor zelfstandigen met een volledige loopbaan van 45 jaar. Maar dat is peanuts, want welke zelfstandige heeft nog zo’n lange carrière? De enige rechtvaardige oplossing voor dit probleem is het kopiëren van de werknemersregeling.’ Het Liberaal Verbond voor Zelfstandigen denkt aan een andere formule maar is intussen vergeefs naar minister van Werk en Pensioenen Frank Vandenbroucke (SP.A) gestapt met een voorstel om een systeem van pensioenboni en -mali (na een loopbaan van meer of minder dan 35 jaar) in te voeren.
Unizo lag ook prompt overhoop met Paars over het financiële plaatje van Petit-Leez. ‘Voor elke euro die de zelfstandigen bijdragen, legt de regering twee euro extra op tafel’, beweerde premier Guy Verhofstadt (VLD). ‘Daar klopt niets van’, repliceerde Unizo. ‘Voor elke euro die de regering meer uitgeeft, moeten de zelfstandigen met drie euro over de brug komen.’
Op een overleg tussen de regering en de organisaties voor zelfstandigen begin februari poogden niet minder dan vijf ministers een dreigende stellingenoorlog te vermijden. Behalve Verhofstadt en Vandenbroucke waren dat Sabine Laruelle (MR, Middenstand), Fientje Moerman (VLD, Economie) en Rudy Demotte (PS, Sociale Zaken). Peeters: ‘Een delegatie van vijf excellenties voor het dossier van de zelfstandigen, dat was historisch. Maar amper twee weken na Gembloux hadden we de indruk dat de regering al niet meer op één lijn zat. Zo veegde Laruelle een resem cijfers van Verhofstadt gewoon van tafel. Voor haar tellen alleen de zogeheten tabellen van Petit-Leez. Verontrustend was ook dat Demotte hardop suggereerde de bijdrageplafonds voor zelfstandigen los te laten. Nochtans kan ook hij uit de onderzoeken van Cantillon afleiden dat de solidariteit tussen zelfstandigen groter is dan die tussen werknemers. Sommige zelfstandigen halen veel meer uit het stelsel dan ze in hun loopbaan bijdragen, anderen dragen veel meer bij dan ze ooit terugkrijgen voor hun sociale bescherming. De regering is dus best voorzichtig als ze het draagvlak voor het sociaal statuut van de zelfstandigen niet wil opblazen.’
barsten in de LINIES
De ’tabellen van Petit-Leez’ zijn volgens Unizo duidelijk: de regering legt voor de geplande maatregelen vanaf 2007 netto 100 miljoen extra per jaar bij, terwijl de meerkosten van de zelfstandigen 310 miljoen euro per jaar bedragen (een verhoogde vennootschapsbijdrage van 33 miljoen euro, een kapitalisatiebijdrage van 116 miljoen euro voor het pensioenstelsel, en een toename van de persoonlijke bijdragen voor de verzekering ‘kleine risico’s’ met 161 miljoen euro). ‘Dat heet een kat in een zak’, aldus Peeters. ‘Zelfstandigen leveren een grotere inspanning dan de overheid voor een minimale sociale bescherming waarop ze al lang recht hebben.’
Unizo-adviseur Anne Vanderstappen: ‘Tegenover die redenering trekt Paars diverse verdedigingslinies op, maar die vertonen grote barsten.’ Zo wijst de regering er graag op dat de bijdragen van de zelfstandigen voor 130 miljoen euro fiscaal aftrekbaar zijn. Peeters: ‘Voor het eerst worden fiscale implicaties gebruikt als argument voor een sociale maatregel. Dat staat haaks op de discussie over lastenverlagingen. De zelfstandigen zullen de meerkosten hoe dan ook moeten voorfinancieren. Bovendien zal de fiscale recuperatie slechts 60 miljoen euro bedragen zodat de zelfstandigen nog altijd twee euro bijdragen voor één euro van de overheid.’
Unizo vecht ook aan dat de meerkosten van een verplichte ziekteverzekering voor zelfstandigen alleen slaan op de 30 procent zelfstandigen die nu niet vrijwillig verzekerd zijn. Mindervalide zelfstandigen (10 procent) bijvoorbeeld hebben automatisch recht op een ziekteverzekering zonder dat ze hoeven bij te dragen. Met het budget dat voor de nieuwe regeling nodig is (424 miljoen euro) komt een en ander neer op een jaarlijkse bijdrage van 840 euro per verzekerde zelfstandige. Dat is bijna een kwart meer dan in de huidige, vrijwillige verzekering. Dat bedrag stijgt tot 986 euro per jaar indien van 85.000 bejaarde zelfstandigen geen bijdrage gevraagd wordt. Een procentuele tussenkomst, waaraan de socialisten denken, jaagt de bijdrage nog meer de hoogte in voor zelfstandigen met een jaarinkomen van 25.000 euro en hoger. Vanderstappen: ‘Behalve dat de regering de reserves van de vrijwillige verzekering van de zelfstandigen – in 2006 en 2007 is dat telkens 32 miljoen euro – zomaar inpikt, heeft ze het financieringsprobleem verschoven. De 54 miljoen euro die ze nu bijlegt voor het vrijwillige stelsel wil ze voortaan gebruiken voor de verhoging van de minimumpensioenen.’
Ook met die laatste maatregel is er volgens Unizo heel wat niet in de haak. Vanderstappen: ‘Een netto overheidsinbreng van 100 miljoen euro en 54 miljoen euro van de pot “kleine risico’s” volstaan niet om vanaf 2008 de meerkosten van de pensioenen (198,5 miljoen euro) te betalen. Om het minimumpensioen uiteindelijk met 200 euro per maand te verhogen, kan dat volgens de paarse logica enkel betekenen dat een kapitalisatiebijdrage van 1 procent niet volstaat. En vermits die moet dienen om een minimale uitkering te waarborgen, vervalt niet alleen het regeringsverhaal dat dit verplichte kapitalisatiestelsel een spaarsysteem is, maar meteen ook elke vergelijking met de tweede pensioenpijler van de werknemers.’
Hoe moet dit verder? Sinds het overleg van begin februari hebben Unizo en de andere organisaties van zelfstandigen geen officiële contacten meer gehad met de regering. Zij werkt aan ‘verfijnde voorstellen’, maar die zullen pas in de tweede helft van maart klaar zijn. Daardoor vreest Unizo dat de onderhandelingsmarges verkleinen als in die periode op een nieuwe superministerraad over het sociale beleid ‘het wafelijzer wordt bovengehaald voor de werknemers’. Peeters: ‘De afspraken van Gembloux móéten opnieuw bekeken worden. Unizo wil bijvoorbeeld meewerken aan een tweede pensioenpijler voor de zelfstandigen, zelfs in een verplichte vorm, maar dan op voorwaarde dat ze eerst hetzelfde minimumpensioen krijgen als de werknemers. Er moet dus meer overheidsgeld bijkomen dan de toegezegde 100 miljoen euro.’
Maar dat laatste is geen optie voor Paars. Die 100 miljoen kan binnen het totale pakket nog anders verdeeld worden, maar meer zit er voor de regering niet in. Peeters: ‘Dan rijst de vraag of het zin heeft om op deze weg voort te gaan. Een dergelijk sociaal statuut is niet te verkopen aan de zelfstandigen.’
Patrick Martens
‘Dit akkoord is niet te verkopen aan de zelfstandigen.’
