Hubert van Humbeeck

Symbolischer kon eigenlijk nauwelijks. Op het moment dat Rik Coolsaet in Brussel zijn boek over de Belgische buitenlandse politiek voorstelde, demonstreerde eerste minister Jean-Luc Dehaene in de regio rond de Kaspische Zee de juistheid van de stelling die de Gentse prof verdedigt. Alsof ze het zo hadden afgesproken. Coolsaet komt namelijk tot de conclusie dat onze diplomatie vooral in het teken staat van commerciële belangen.

Dat kan op zichzelf geen euvel worden genoemd, het is wellicht niet eens eigen aan het Belgische optreden tegenover het buitenland. Wijlen Gaston Eyskens oogstte in zijn hoogdagen slechts lof omdat hij de Verenigde Staten afstruinde om er Amerikaanse ondernemingen van te overtuigen in ons land te investeren. De Belgische kroonprins staat sinds jaar en dag aan het hoofd van de Dienst voor Buitenlandse Handel – alleen om ervoor te zorgen dat er bij een missie meer deuren opengaan dan wanneer daar alleen een ambtenaar of een minister passeert.

Pikant was in dit geval echter dat de premier in Kazachstan, onder meer, optrad als pleitbezorger voor de energiegroep Tractebel, rond dewelke er intussen ook in Brussel vragen zijn gerezen. Tractebel verzorgt namelijk als buitenlandse onderneming sinds enige tijd de energievoorziening van de grootste Kazachse stad Almaty, en het kreeg daar onlangs grote problemen. Het bedrijf maakt deel uit van de Generale Maatschappij, die straks helemaal overgaat in handen van de Franse groep Suez Lyonnaise des Eaux. Tractebel is op zijn beurt hoofdaandeelhouder van Electrabel, dat veruit de grootste producent en distributeur is van energie in België. Zoals in Kazachstan dus, wordt de verdeling van, onder meer, elektriciteit in België binnenkort geregeld vanuit een hoofdkwartier in Parijs, door een groep die altijd in de eerste plaats anderhalf oog op haar winstcijfers zal houden.

Daarover in Almaty ondervraagd, wou de premier ter plekke geen commentaar kwijt – hij verkoos een folkloristische verkleedpartij in het gezelschap van Tractebelbaas Philippe Bodson. Maar de ironie van wat hij daar aan het doen was, kan hem niet zijn ontgaan. Paul Goossens was erbij, en bericht op bladzijde 30 over de zakenreis van Dehaene. Guido Despiegelaere licht op bladzijde 26 de Generale Maatschappij door, naar aanleiding van de aangekondigde Franse overname.

De aandelentransactie die de Generale helemaal aan Suez koppelt, zal vanzelfsprekend doorgaan – de vraag is of daar fel om getreurd moet worden. De Generale Maatschappij heeft per slot van rekening ook weinig gedaan om, bijvoorbeeld, de afkalvende Waalse economie (waarin ze historisch grote belangen had) op een nieuw spoor te zetten. Maar deze nieuwe situatie kan wel aanleiding zijn om de overeenkomsten die ons aan Tractebel binden, weer eens onder ogen te nemen. Met het voorbeeld van Almaty in het achterhoofd. Toen de groep daar besliste om eenzijdig de tarieven te verhogen en zowaar aanstalten maakte om facturen te innen, werden haar kantoren door een woedende menigte belegerd.

In de winter van 1918, nog voor de Duitse bezetter het grondgebied helemaal had verlaten, verzamelde zich in het kasteel van Loppem een merkwaardige schare mannen. Rond koning Albert I verzamelden zich de politieke leiders van het land, niet voor een feestje op de overwinning maar voor een keihard gesprek over de toekomst van België. Op tafel lagen eisen, waar het establishment voor de oorlog niet had willen van horen. Denk aan het algemeen enkelvoudig stemrecht, een Vlaamse universiteit, een reeks sociale wetten.

Historicus Marc Reynebeau heeft het in De Waanzinnige 20ste Eeuw van bladzijde 54 af over wat later de “coup” van Loppem werd genoemd. Omdat er beslissingen werden genomen en doorgevoerd, zonder dat daarvoor formeel de juiste parlementaire weg werd gevolgd. De democratie werd dus even stilgelegd. Maar Loppem was wel een keerpunt in het verhaal van de eeuw en in de geschiedenis van België.

Hubert van Humbeeck

Reageren op dit artikel kan u door een e-mail te sturen naar lezersbrieven@knack.be. Uw reactie wordt dan mogelijk meegenomen in het volgende nummer.

Partner Content