Ewald Pironet

Een doorgeschoten dwaalleer

De kredietcrisis kostte al miljoenen mensen hun baan en spaarcenten, en ze is nog lang niet voorbij. We gaan gebukt onder een financieel regime dat doet denken aan talloze militaire regimes, zegt de Nederlandse socioloog Abram de Swaan.

Het is pompen of verzuipen in Ierland, waar het tekort dit jaar oploopt tot 32 procent van het bbp en 50 miljard euro nodig is om de banken te herkapitaliseren. Er komt in Ierland een besparingsplan ter waarde van 15 miljard en een internationaal steunpakket van 90 miljard. Je kunt het ook eenvoudiger formuleren: alle Ieren en alle Europeanen mogen betalen. De hele schuldcrisis kost elke inwoner van de Europese Unie al 1.200 euro, berekende de zakenkrant De Tijd.

De problemen in Ierland kunnen ons niet koud laten, al was het maar omdat de Belgische banken er een groot risico lopen. Ze hebben voor 44 miljard kredieten toegekend aan Ierland of er effecten gekocht. Dat is evenveel als het veel grotere Frankrijk. We mogen bidden dat er bij Ierse banken geen verdere ongelukken gebeuren of we delen nog meer in de klappen.

Ondertussen is het bang afwachten wat er na Griekenland en Ierland met Portugal, Spanje en wie weet Italië en België te gebeuren staat. Hoeveel spanning kan de euro nog verdragen voordat die uit elkaar spat? De stabiele tijden zijn in elk geval al een tijdje voorbij. De kredietcrisis is een vertrouwenscrisis geworden: mensen vertrouwen de banken niet meer, banken vertrouwen elkaar niet meer, en naarmate meer overheden in de problemen komen, zullen ook zij alle vertrouwen van de mensen kwijtspelen.

De Nederlandse socioloog Abram de Swaan hield onlangs een lezing over de kredietcrisis, waarvan de integrale tekst te vinden is op de site mejudice.nl. Hij vroeg zich onder meer af hoe ‘het waanidee van de ongebreidelde marktwerking’ zo’n ingang kon vinden. Daarbij stipt hij aan dat tijdens zijn leven minstens twee wereldrijken volledig zijn ingestort. Beide imperia werden ook beheerst door zo’n doorgeschoten waanidee: de ene, nazi-Duitsland, was in de greep van het nazisme met zijn theorie van de rassenstrijd; de andere, de Sovjet-Unie, was in de ban van het marxisme met zijn leer van de klassenstrijd. En nu is er het financiële regime, in de ban van de dwaalleer die De Swaan ‘marktisme’ doopt: het vrijemarktfundamentalisme dat alle overheidsbemoeienis en alle regulering afwijst. ‘Privatisering’, ‘liberalisering’ en ‘deregulering’ waren de slagwoorden en zelfs overheids- en semi-overheidsinstanties zonder winstmotief, scholen, universiteiten en ziekenhuizen werden hervormd volgens de beginselen van de nieuwe leer.

De grote, internationale bedrijven en financiële instellingen verwierven een enorme macht in de westerse wereld. Het vrijemarktfundamentalisme werkt volgens de Swaan als afpersingspraktijk, want nationale regeringen worden tegen elkaar uitgespeeld. De ondernemingen zoeken steeds het land op dat hun de minste regelingen oplegt en de meeste ruimte gunt om naar believen te opereren, dat geen belastingen int maar vestigingspremies uitkeert, dat geen milieuregels instelt maar ontheffingen afgeeft, dat geen grenzen aan de bonussen stelt maar ze uitzondert van de inkomensheffing.

De Swaan concludeert dat in de vrije wereld van het Westen zich een financieel regime vestigde dat in heel wat opzichten doet denken aan de militaire regimes in zoveel landen. Dat financieel regime heerst nog steeds. Regulering en effectieve controle zijn dringend noodzakelijk. En laten we hopen dat ondertussen het marktisme niet in elkaar stort zoals het nazisme en communisme enkel decennia geleden, want dat zou ons pas echt zeer veel pijn doen.

Ewald Pironet

Fout opgemerkt of meer nieuws? Meld het hier

Partner Content