?De Wereldverbeteraar? van Thomas Bernhard.
Zijn leven lang is Thomas Bernhard (1931-1989) een schrijver geweest die zich voor de wereld verschanste, de dood bezwoer en Oostenrijk, waar hij woonde, hartsgrondig haatte. Elke nieuwe roman of première was dan ook een provocatie die vertrok uit zijn eigen bittere levenservaringen, ziektes en kwalen, zijn moeilijk karakter en zijn gecultiveerd isolement. Een treffende illustratie daarvan is ?De wereldverbeteraar? uit 1978.
Bernhard tekent daarin een karikatuur van zichzelf als een oude kankeraar, een dwarse pseudo-filosoof die de wereld wil verbeteren door ze gewoon af te schaffen. Hij verwacht als erkenning voor zijn ?levenswerk? een eredoctoraat en aangezien hij haast niet meer op zijn benen kan staan, wordt die eer hem aan huis bezorgd. Zijn arrogantie en zijn fundamentalistische stellingen zijn echter slechts een omhulsel voor het menselijk drama dat heel zijn bestaan bepaalt. Al vele jaren woont hij samen met een veel oudere maar zeer trouwe huishoudster, een slavin bijna, zonder wie hij niets zou zijn. Zijn ijdelheid belet hem echter het aandeel van de vrouw te erkennen en haar de liefde te geven waar ze zonder woorden om vraagt.
Dirk Tanghe, die ?De wereldverbeteraar? voor De nieuwe Paardenkathedraal (Utrecht) regisseert, zet Peter De Graef (de Wereldverbeteraar) tegen een geel fonddoek en beklemtoont daarmee de enorme eenzaamheid van het hoofdpersonage. Ook De Graef gaat weg van een realistische interpretatie. Zijn houdingen, spartelingen soms in de invalidenstoel, en vooral het hele gamma intonaties dat hij in zijn stem legt, maken van ?De wereldverbeteraar? een virtuoos en onthullend taalspel, tot in het gebruik van een aantal dialecten toe. Het is theater dat zich, naar de wens van Bernhard zelf, ontwikkelt vanuit de taal.
In contrast met de spraakwaterval en de vele stembuigingen van De Graef, laat Tanghe Marie-Louise Stheins, de huishoudster, alleen maar mompelen en met nauwelijks een gebaar over de scène evolueren. Zij cijfert zich ingetogen weg en die ene keer dat ze door haar partner wordt omhelsd, is dan ook veelzeggend.
Evenals met ?Freule Julie? vorig seizoen toont Dirk Tanghe zich met ?De wereldverbeteraar? als een regisseur die niet verstart. De regelmatige samenwerking met Stheins en De Graef resulteert blijkbaar nog steeds in verrassend frisse voorstellingen. Wie trouwens na ?Wie is bang van Virginia Woolf ?? of na ?Ombat? of ?Henry? dacht De Graef als acteur al voldoende te kennen, moet toch ook nog naar ?De wereldverbeteraar? gaan kijken.
Roger Arteel
In Kortrijk (7/1), Brugge (8/1), Aalst (9/1), St-Niklaas (10/1), Leuven (13/1), Turnhout (15/1), Torhout (16/1), Strombeek-Bever (17/1).
PETER DE GRAEF : Eenzaamheid.
