Het multiculturalisme voorbij

Er is geen toverformule om van immigratie een succes te maken.

‘De poging om een multiculturele samenleving op te bouwen en naast elkaar te leven, is mislukt, volkomen mislukt.’ Aldus Angela Merkel, kanselier van Duitsland, een land met 16 miljoen immigranten, onder wie vier miljoen moslims. Ik wil het requiem voor de ‘multicul’ mee aanheffen, als we daaronder het relativisme verstaan dat een eigen identiteit ontkent, irrelevant acht, of met racisme vereenzelvigt. In de context van immigratie en diversiteit houdt dat namelijk een laissez-faire in dat alles tolereert, ook de intolerantie. Het is inderdaad naast elkaar leven, in plaats van met elkaar leven. Een praktijk van gedogen en vermijden die geen integratie maar segregatie oplevert en zelfs een vijandige tegencultuur oproept: waarom immers een land erkennen en omarmen dat zichzelf kapot relativeert?

Wat moeten we doen om de erfenis van het multiculturalisme op te schonen en de broodnodige eenheid in verscheidenheid te brengen? Dat is de welhaast existentiële uitdaging voor Europa, dat de komende decennia tegelijkertijd vergrijst en verkleurt. Ofwel maken we van de toenemende diversiteit een succesverhaal en brengt immigratie een dosis welkome dynamiek en vernieuwing. Ofwel blijven we steken in een patroon van achterstelling, isolatie en confrontatie, en zal de tikkende demografische tijdbom afgaan om onze samenleving grondig te verscheuren.

Er is geen toverformule om van immigratie een succes te maken. Zelfs in klassieke immigratielanden zoals de Verenigde Staten vergt het veel tijd en grote moeite. Europese landen hebben daarenboven de handicap dat immigratie er geen onderdeel is van de historische natievorming, maar integendeel als een bedreiging daarvan wordt gezien. Daarbovenop komen decennia van verwaarlozing en een – mede door de economische crisis – verscherpte polarisatie in de publieke opinie.

Ik zie drie prioriteiten. We moeten de instroom beter bewaken. We kennen historisch hoge immigratiecijfers, ook in België. Dweilen met de kraan open is moeilijk en we kunnen het debiet en de temperatuur beter regelen. Dat betekent een duidelijke strategie voor selectieve economische migratie, een streng maar fair en efficiënt asielbeleid, en een stevig kader voor beperkte gezinshereniging. Dat alles kan het best zo veel mogelijk op het niveau van de Europese Unie worden afgestemd, want er zijn amper nog grenzen in Europa. Het vergt ook investering in handhaving en afdwinging, zowel aan de buitengrenzen als intern. Het is allemaal hard, want het gaat om mensen. Maar het is noodzakelijk, zowel voor de hele samenleving als voor het lot van de immigranten en hun families zelf.

Vervolgens zijn er de hefbomen voor economische integratie. Er moet breed gemobiliseerd worden om de enorme marginalisering van sommige migrantenpopulaties te bestrijden. Dat begint met de grootstedelijke context voor huisvesting, orde en veiligheid. Dat betrekt de ouders actief in scholing en opvoeding, met opvolging en responsabilisering. Het vergt aangepast onderwijs, dat inzet op talenkennis en inburgering. Het vraagt een dynamische arbeidsmarkt met lagere drempels en met een strategie tegen discriminatie. En het impliceert een aanpassing van onze sociale zekerheid. We moeten onderkennen dat immigratie naar welvaartsstaten een risico van uitkeringscultuur inhoudt. Dat kunnen we vermijden door solidariteit te koppelen aan activiteit en verantwoordelijkheid.

En tot slot is daar de identiteit. Dat is veel meer dan enkele lessen taal en nationale geschiedenis. Het vergt een herontdekking van de nationaliteit, die niet langer zomaar wordt toegekend maar wordt verdiénd als bekroning van integratie. Het gaat om de kern van het moderne Europese burgerschap, om de identificatie van essentiële maar voorheen vooral onderhuidse fundamenten: over rechtsstaat, religie, gemeenschap en individu. Het failliet van het multiculturalisme gebiedt ons tot introspectie en tot een ondubbelzinnig antwoord op de o zo dubbelzinnige vraag: wie zijn we?

Mar De Vos

Fout opgemerkt of meer nieuws? Meld het hier

Partner Content